Nghị định 205/2025/NĐ-CP: 'Đòn bẩy' để công nghiệp hỗ trợ phát triển mạnh mẽ

Sau gần một thập kỷ triển khai, Nghị định 111/2015/NĐ-CP đã tạo hành lang pháp lý quan trọng cho phát triển công nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam. Doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ phát triển về cả số lượng và chất lượng, cải thiện năng lực sản xuất và tham gia ngày càng sâu vào chuỗi sản xuất trong nước và toàn cầu. Đồng thời, năng lực sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ trong nước được nâng lên, tỷ lệ nội địa hóa của một số ngành công nghiệp tại Việt Nam được cải thiện. Bên cạnh những thành tựu đạt được,nhiều vướng mắc về thủ tục, tiêu chí, cũng như cơ chế ưu đãi đã phát lộ những vấn đề, thậm chí trở thành các rào cản với cac doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ.

Theo Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương), cả nước hiện có khoảng 5.000 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ. Dù đã có nhiều chính sách thúc đẩy phát triển, nhưng lĩnh vực này vẫn còn hạn chế. Đáng nói, ngành công nghiệp hỗ trợ chưa thực sự phát triển hết tiềm năng với gần 90% là doanh nghiệp nhỏ và vừa, quy mô 300 lao động trở xuống, gặp rất nhiều khó khăn về thị trường, công nghệ, nguồn nhân lực, vốn…

Tại Nghị định số 205/2025/NĐ-CP ngày 14/7/2025 của Chính phủ và có hiệu lực từ ngày 1/9/2025, nhiều chính sách, quy định quan trọng cho ngành công nghiệp hỗ trợ đã được sửa đổi, bổ sung, chú trọng vào tăng chất lượng hỗ trợ, minh bạch thủ tục hành chính và thích ứng chuyển đổi số, hội nhập quốc tế.

Theo Nghị định mới, tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động nghiên cứu, chuyển giao, đổi mới công nghệ sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ thuộc Danh mục ưu tiên sẽ được hưởng các ưu đãi từ Quỹ đổi mới công nghệ quốc gia, Quỹ phát triển khoa học và công nghệ quốc gia, Chương trình quốc gia phát triển công nghệ cao và các chương trình liên quan.

Ngoài ra, các dự án hợp tác nghiên cứu và chuyển giao công nghệ giữa doanh nghiệp với tổ chức khoa học công nghệ được hỗ trợ tối đa 50% kinh phí cho máy móc thiết bị, sản phẩm mẫu, phần mềm, đào tạo, tư vấn, sáng chế và sở hữu trí tuệ. Các hỗ trợ trên giúp doanh nghiệp đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế, một điều kiện tiên quyết để gia nhập chuỗi cung ứng toàn cầu trong các ngành như điện tử, ô tô và cơ khí chính xác…Cùng với đó, các hoạt động nhằm nâng cao chất lượng chuyên gia và đơn vị tư vấn trong lĩnh vực công nghệ cũng được hỗ trợ tới 70% kinh phí.

Về đào tạo nhân lực, Nghị định bổ sung quy định hỗ trợ chi phí đào tạo, bồi dưỡng trong và ngoài nước cho sinh viên xuất sắc, giảng viên, nghiên cứu viên, kỹ thuật viên, công nhân kỹ thuật trong lĩnh vực sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ. Nguồn hỗ trợ đến từ Chương trình phát triển công nghiệp hỗ trợ và các chương trình đào tạo nhân lực khác.

Một trong những điểm mới đáng chú ý là Nghị định bổ sung ba điều khoản mở rộng hỗ trợ cho doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong các lĩnh vực môi trường, pháp lý và kiểm định chất lượng.

Cụ thể, dự án phát triển khu công nghiệp hỗ trợ và cụm liên kết ngành được hưởng ưu đãi bảo vệ môi trường theo quy định pháp luật. Chủ đầu tư sản phẩm công nghiệp hỗ trợ thuộc danh mục ưu tiên cũng được hưởng các hỗ trợ tương tự.

Về hỗ trợ pháp lý, doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ thuộc danh mục ưu tiên được tiếp cận các chính sách hỗ trợ theo Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Về chính sách ưu đãi đầu tư, dự án sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ thuộc danh mục ưu tiên được miễn, giảm tiền thuê đất, thuê mặt nước và được hưởng ưu đãi thuế cùng các chính sách đầu tư theo quy định pháp luật hiện hành.

Theo Bộ Công Thương, dù Việt Nam đã chủ động mở cửa để đón nhiều ngành công nghiệp chế biến, chế tạo, nhưng ngành công nghiệp hỗ trợ vẫn còn hạn chế. Đáng nói, ngành công nghiệp hỗ trợ chưa thực sự phát triển hết tiềm năng, phần lớn là doanh nghiệp nhỏ và vừa, gặp rất nhiều khó khăn về thị trường, công nghệ, nguồn nhân lực, vốn…

Trong khi đó, chính sách đầu tư cho nghiên cứu phát triển lĩnh vực này chưa được chú trọng nên doanh nghiệp chưa mở rộng ra thị trường toàn cầu. Nhiều chuyên gia kinh tế thẳng thắn nhìn nhận, so với các nước lân cận, chính sách phát triển công nghiệp hỗ trợ ở Việt Nam có tính thực thi chưa phù hợp với sức phát triển của doanh nghiệp, khiến cho doanh nghiệp thiệt thòi, thua kém so với doanh nghiệp cùng điều kiện, hoàn cảnh trong khu vực.

Thực tế cho thấy, một số doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ bày tỏ, đầu tư vào lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ đòi hỏi vốn lớn, khả năng thu hồi lâu, trong khi chính sách ưu đãi vẫn khó tiếp cận. Do vậy, các doanh nghiệp mong muốn, chính sách cần tạo sự đột phá để thúc đẩy ngành công nghiệp hỗ trợ trong nước phát triển, thu hút doanh nghiệp rót vốn xây nhà máy, từ đó tạo ra quy mô sản lượng đủ lớn, giá thành cạnh tranh với sản phẩm nhập ngoại.

Việc ban hành Nghị định 205/2025/NĐ-CP, sửa đổi và bổ sung Nghị định 111/2015/NĐ-CP, nhằm thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ sẽ tạo “cú huých” cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, tiếp cận nguồn vốn, nâng cao năng lực cạnh tranh để tham gia sâu vào chuỗi cung ứng của các tập đoàn, doanh nghiệp FDI đang đầu tư sản xuất tại Việt Nam.

Theo ông Nguyễn Trung Kiên- Tổng giám đốc công ty KNTECH, các ưu đãi trên giúp doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, tiếp cận công nghệ tiên tiến, từ đó cải thiện chất lượng sản phẩm và tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Song, để tận dụng hiệu quả, doanh nghiệp cần nâng cao năng lực kỹ thuật và tài chính. Cơ chế phân bổ nguồn lực cũng cần minh bạch, tránh tình trạng hỗ trợ không đúng đối tượng, đảm bảo tác động thực chất đến ngành công nghiệp hỗ trợ.

Theo ông Kiên, việc hỗ trợ về pháp lý cũng doanh nghiệp vừa và nhỏ sản xuất sản phẩm công nghiệp hỗ trợ thuộc danh mục ưu tiên giảm gánh nặng trong việc tuân thủ quy định pháp luật phức tạp. Cùng với đó, các dự án sản xuất sản phẩm ưu tiên được miễn, giảm tiền thuê đất, thuê mặt nước và hưởng ưu đãi thuế theo quy định pháp luật cũng sẽ giúp Việt Nam cạnh tranh với các quốc gia như Thái Lan, Indonesia để trở thành trung tâm sản xuất khu vực. Tuy nhiên, cần giám sát chặt chẽ để tránh lạm dụng ưu đãi, đồng thời nâng cao năng lực quản lý để hỗ trợ nhà đầu tư hiệu quả.

Ông Nguyễn Vân – Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ TP Hà Nội (HANSIBA) cho rằng, doanh nghiệp CNHT có đặc thù là đầu tư vào máy móc, nhà xưởng đòi hỏi vốn lớn, thời gian thu hồi vốn lại kéo dài, trong khi lợi nhuận không quá cao. Chính vì vậy, việc tiếp cận tín dụng ngân hàng hay các quỹ đầu tư luôn là một thách thức. Nhiều chính sách ưu đãi trước đây dù rất tốt về mặt chủ trương nhưng khi đi vào thực tế gặp vướng mắc về thủ tục, tiêu chí, khiến doanh nghiệp khó lòng chạm tới.

Nghị định số 205/2025/NĐ-CP sẽ góp phần xử lý khó khăn trên bởi nghị định đã bổ sung quy định hỗ trợ tối đa 70% chi phí cho các hoạt động phát triển thị trường như đăng ký thương hiệu, tham gia triển lãm, tư vấn M&A và hợp tác; hỗ trợ 50% chi phí đầu tư máy móc thiết bị, 70% chi phí đào tạo nhân lực, nâng cao năng lực vận hành…

Theo ông Vân, Nghị định 205/2025/NĐ‑CP có khá nhiều thay đổi đáng chú ý so với Nghị định 111/2015 về công nghiệp hỗ trợ. Các thay đổi đáng chú ý như: định nghĩa "công nghiệp hỗ trợ" được mở rộng: không chỉ sản xuất mà cả gia công nguyên liệu, phụ liệu, vật liệu, linh kiện, phụ tùng để cung cấp cho sản phẩm hoàn chỉnh. Đối tượng ưu đãi được làm rõ hơn, thay đổi về điều kiện để được cấp Giấy xác nhận ưu đãi.

Mặc dù mức hỗ trợ được nâng lên, nhưng để doanh nghiệp tiếp cận được chính sách vẫn cần đáp ứng nhiều điều kiện về công nghệ, năng lực quản lý, đáp ứng tiêu chuẩn của chuỗi sản xuất toàn cầu. Nếu doanh nghiệp không tuân thủ hoặc có thay đổi mà không báo cáo, có thể mất ưu đãi – điều này tạo rủi ro nếu doanh nghiệp không nắm rõ quy định. Sự minh bạch, rõ ràng trong thủ tục cấp ưu đãi, thời hạn xét duyệt, trình tự hồ sơ vẫn là điểm doanh nghiệp sẽ quan tâm, vì những trễ nải, thủ tục phức tạp làm giảm hiệu quả thực sự của ưu đãi

Đại diện HANSIBA cũng cho rằng, Nghị định 205/2025/NĐ-CP được kỳ vọng sẽ tạo bước ngoặt trong phát triển công nghiệp hỗ trợ, đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao tỷ lệ nội địa hóa và thu hút đầu tư nước ngoài vào Việt Nam. Với chính sách hỗ trợ tài chính lên đến 70% cho các hoạt động như đào tạo nhân lực, chuyển giao công nghệ, cải tiến máy móc, kiểm định chất lượng và phát triển thị trường, nghị định giúp doanh nghiệp trong nước từng bước đạt chuẩn quốc tế, đủ điều kiện tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Đáng chú ý, Nghị định 205 tạo điều kiện thuận lợi để hình thành các cụm công nghiệp hỗ trợ chuyên ngành, qua đó kết nối hiệu quả hơn giữa doanh nghiệp nội địa và các tập đoàn đa quốc gia. Điều này giúp giảm phụ thuộc vào linh kiện nhập khẩu, tăng tỷ lệ nội địa hóa trong các ngành trọng điểm như ô tô, điện tử, cơ khí chính xác – vốn là lĩnh vực có giá trị gia tăng cao.

Đối với nhà đầu tư nước ngoài, việc nâng cao năng lực của doanh nghiệp trong nước mang lại lợi ích thiết thực, giúp họ giảm chi phí chuỗi cung ứng và tăng tính linh hoạt trong sản xuất. Cùng với cam kết hỗ trợ từ phía Nhà nước và môi trường đầu tư minh bạch hơn, Nghị định 205 góp phần quan trọng trong việc thu hút dòng vốn FDI chất lượng cao, đưa Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn trong chiến lược dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu.

“Dù Nghị định 205/2025/NĐ-CP đã đưa ra nhiều chính sách hỗ trợ mạnh mẽ cho ngành công nghiệp hỗ trợ, nhưng để thực sự phát huy hiệu quả, các cơ quan quản lý, bộ ngành và địa phương cần có những thay đổi cụ thể trong cách triển khai. Trước hết, thủ tục hành chính cần được đơn giản hóa, minh bạch và rút ngắn thời gian xử lý. Nhiều doanh nghiệp phản ánh việc xin cấp Giấy xác nhận ưu đãi còn phức tạp và tốn thời gian. Việc xây dựng cổng thông tin điện tử và cơ chế “một cửa” sẽ giúp doanh nghiệp dễ tiếp cận hơn”, ông Vân nói.

Nội dung: Thục Quyên | Đồ họa: Kiều Tú