Nghệ sĩ Nhân dân Ngọc Lan: Viết cho những điều thân thuộc

Có một mối tình tuyệt đẹp của NSND Ngọc Lan với người bạn đời NSND, họa sĩ Ngô Mạnh Lân (ảnh chụp năm 2021)

Điện ảnh cách mạng Việt Nam vẫn còn lưu dấu vai diễn của Nghệ sĩ nhân dân (NSND), diễn viên điện ảnh Ngọc Lan trong những tác phẩm kinh điển, cùng những tên tuổi lứa học viên Khóa 1, trường Điện ảnh Việt Nam như Trà Giang, Lâm Tới, Thế Anh… Hình tượng của bà có sức sống lâu bền trong lòng khán giả nhiều thế hệ, khi nhớ đến vai diễn trong các tác phẩm điện ảnh nổi tiếng từ 60 năm trước: “Lửa trung tuyến” - vai Nhàn, “Lửa rừng” - vai Y Mai (của đạo diễn, NSND Phạm Văn Khoa), “Người chiến sĩ trẻ” (của đạo diễn, NSND Hải Ninh)…

Một điều đặc biệt hơn cả, là ở cái tuổi xưa nay hiếm và chứng kiến nhiều câu chuyện buồn vui nhân thế, nhưng người nghệ sĩ của nhân dân vẫn có một trí nhớ minh mẫn tuyệt vời và một trái tim tươi trẻ, yêu cuộc đời, yêu con người. Mỗi lần xúc động trước những tình cảm của gia đình, bè bạn, con cháu, bà vẫn luôn thể hiện tình cảm yêu quý của mình qua những trang viết mộc mạc, chân thành. Bà còn là tác giả của nhiều tập thơ đã xuất bản và để lại trong giới trí thức, văn nghệ sĩ những tình cảm yêu quý, kính trọng.

Những ngày tháng 2 này, một trong những trang viết mà NSND Ngọc Lan tâm đắc chính là bài thơ dành tặng các bác sĩ nhân Ngày Thầy thuốc Việt Nam 27-2. Bà chia sẻ, ai cũng ít nhất một vài lần tới bệnh viện, và chúng ta biết ơn những người thầy thuốc đã bằng kiến thức, y đức của mình, chữa bệnh cứu người:

27/2 ngày Thầy thuốc Việt Nam

Những khuôn mặt thân quen về đây tụ họp

Những từ mẫu cho ta lòng yêu mến

Khi trái nắng trở trời khi bệnh tật đầy vơi

Mình đã qua ba, bốn lần phẫu thuật

Chỉ đau nhói thôi một chút chẳng là gì

Bác sĩ khen ta sự hợp tác bền bỉ

Vì xác định khi bác sĩ cần vứt bỏ một tí nhọt ung

Là cứu cả cuộc đời

Là bỏ cành sâu mục, cứu tán cây tươi…

(Mừng Ngày Thầy thuốc)

Trước Tết 2025, NSND Ngọc Lan có chuyến đi vào Nam thăm người bạn thân thiết của mình - NSND Trà Giang. Gặp nhau không được nhiều, nhưng tình cảm mà hai NSND dành cho nhau đủ đầm ấm, yêu thương chân thành như thuở ban đầu họ cùng đóng những thước phim đầu đời. NSND Ngọc Lan đến thăm NSND Trà Giang và có thơ rằng:

Mình vào thành phố thăm Giang

Gặp nhau, cuộc gặp ngỡ ngàng lệ rơi

Không gì ngăn nổi bạn ơi

Ôm nhau cảm xúc bồi hồi trong tim

Tuổi già ngọc thể bất an

Qua cơn bi kịch mong Giang khỏe dần

Gặp nhau còn được mấy lần

Mắt trong đáy máy rân rân lệ trào

Loáng thôi đã tuổi tám lăm

Bao nhiêu ký ức trong lòng hiện lên

Suốt đời canh cánh không quên”

(Thăm bạn)

NSND Ngọc Lan có những vai diễn để đời từ thập niên 1960

Có lẽ điện ảnh cách mạng Việt Nam hiếm có một tình bạn thân thiết từ thuở ban sơ như NSND Ngọc Lan và Trà Giang. Điều tuyệt vời hơn nữa là hai nghệ sĩ vẫn còn sức khỏe và dành thời gian ôn lại những câu chuyện thời cùng nhau đóng phim, cùng nhau trên lớp học… Chuyến vào Nam này, NSND Ngọc Lan còn có dịp tới thăm mộ của vợ chồng NSND Thụy Vân - người bạn thân học chung lớp điện ảnh Khóa 1 đã vào các vai diễn nổi tiếng trong phim “Nổi gió” (Đạo diễn Huy Thành, chuyển thể từ vở kịch của nhà văn Đào Hồng Cẩm). Bộ phim “Nổi gió” đã đoạt giải Bông sen Vàng tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ nhất năm 1970. NSND Thụy Vân còn tham gia nhiều tác phẩm khác như “Vĩ tuyến 17 ngày và đêm”, “Rừng xà nu”, “Sao tháng Tám”, “Hai bà mẹ”, “Đứa con nuôi”… NSND Thụy Vân sinh thời cũng là một người bạn thân thiết với NSND Ngọc Lan. Khi bạn mất, NSND Ngọc Lan không vào Nam tiễn bạn được, bà cứ áy náy mãi. Hai năm sau, có dịp tới hương khói trước mộ bạn, NSND Ngọc Lan có mấy vần thơ mộc mạc:

Bạn đi sắp trọn hai năm

Bao nhiêu ngày ấy muốn thăm mộ nàng

Ước ao trong dạ bồn chồn

Hôm nay tôi đến thắp nhang mộ phần

Mình đây ngồi trước mộ Vân

Thì thầm gọi bạn liệu còn nghe không…

Vân ơi dù có trăm năm

Về nơi thiên cổ ta tìm gặp nhau

Ngủ ngon Vân nhé đừng buồn

Ở nơi cõi tạm mình luôn nhớ về

(Thăm mộ bạn)

Nghệ sĩ vốn đa sầu, đa cảm, luôn xúc động khi những ký ức dội về. Có một người bạn lớn nhất trong đời mà NSND Ngọc Lan đã dành trọn trái tim yêu thương, đó là cố họa sĩ, NSND Ngô Mạnh Lân - người chồng yêu thương của bà. Ông đã đi về miền xa thẳm, nhưng tình cảm bà dành cho ông chưa một ngày nguôi ngoai. Từ ngày ông đi xa, mỗi buổi sáng bà đều pha trà ướp hoa sói (cây hoa ông bà đã cùng vun trồng trên ban công) dâng lên ban thờ ông, sau đó mới ngồi xuống chiếc bàn quen thuộc đếm từng ngày xa vắng, nhớ thương chồng. Có một mối tình tuyệt đẹp với họa sĩ, NSND Ngô Mạnh Lân, bà bảo nếu có kiếp sau, nếu được chọn lại thì bà vẫn chọn được ở bên ông. Lên thăm mộ chồng ngày cuối năm, bà đã viết những câu thơ chan chứa yêu thương:

Đã hai tháng rồi em mới đến thăm anh

Canh cánh ngày đêm nhớ thương da diết

Đọc nhật ký anh sáu mươi năm về trước

Trào dâng trong em từng hình ảnh thơ nào

Ba năm rồi anh bỏ lại em

Đến thăm anh lệ dâng tràn nước mắt

Anh yêu thương, hãy phù hộ cho em khỏe

Để sớm chiều trà nước mời anh

Hãy mang cho em cuộc sống yên bình

Hằng đêm về trong giấc mơ em, anh nhé…

(Về thăm anh)

Có nhiều diễn viên cùng thế hệ với NSND Ngọc Lan, họ cũng như bà, đắm say hết mình trong từng vai diễn dành cho khán giả, nhưng không phải ai cũng có nhiều tài lẻ như bà. Bà làm thơ, ngâm thơ cho Đài Tiếng nói Việt Nam, là thành viên chủ chốt của Câu lạc bộ thơ Thăng Long. Bà cũng là một người vợ, người mẹ tảo tần khuya sớm lo lắng, chăm sóc, nuôi con đủ đầy nhất có thể với sự bươn chải khéo léo trong những năm tháng đất nước còn gian khó. Với những tình cảm yêu thương dành cho con cháu, bà đã có những vần thơ ấm áp: Con cháu chắt đầy nhà cười nói râm ran/ Có mấy ai hạnh phúc được như mình… (Nhà mình). Ấy là những lúc, bà quên hết mọi tật bệnh: “Xương khớp nhức đau đều phải biến tan”, “Dù đôi khi tim nhột bực mình”…

Người ta vẫn nói rằng, trước thiên nhiên, đất trời, mỗi tâm hồn nhà thơ đều như có cánh. Những câu thơ yêu đời, yêu người luôn ẩn hiện như món quà xuân đầy bất ngờ. Một bài thơ tặng bạn, tặng con, tặng cháu, tặng người thân luôn là món quà đầy ý nghĩa mà người được nhận cảm thấy là đặc ân. Những câu thơ là tình cảm, niềm tin, sự trân quý yêu thương mà tác giả dành tặng. NSND Ngọc Lan hiện nay đã xuất bản 8 tập thơ. Thơ bà là những xúc cảm trước thiên nhiên, đất trời, trước con người. Bà làm nhiều bài thơ dành tặng chồng, con, gia đình và bạn bè như một cách thể hiện tình cảm rất riêng không trộn lẫn. Ở vào tuổi 84, NSND Ngọc Lan vẫn hàng ngày viết nhật ký, làm thơ. Bà giữ thói quen nhiều năm qua, biên những xúc cảm của mình vào mặt sau những tờ lịch cũ. Chữ bà vẫn đẹp thẳng thắn, chân phương như chính tính ngay thẳng, đầy ắp tình cảm mà nếu ai được gặp bà một lần trong đời cũng sẽ cảm nhận được.

NSND Ngọc Lan cho rằng, viết nhật ký, làm thơ hay đọc sách, xem phim hàng ngày là một cách rèn luyện trí nhớ tuyệt vời. Bà luôn bắt trí óc của mình lao động, không để bị chứng quên quên, nhớ nhớ của tuổi già có cơ hội lấn át. Không chỉ làm thơ với một suối nguồn tươi trẻ, NSND Ngọc Lan còn là một người nội trợ giỏi với những món ăn đặc sắc. Bà vẫn vào bếp hàng ngày để chuẩn bị những món ăn mà con cháu, bạn bè ưa thích. Thỉnh thoảng, bà vẫn trổ tài làm mắm tép để tặng mọi người. Nếu ai từng được ăn món mắm tép của NSND Ngọc Lan, đảm bảo sẽ không thể nào quên. Nó rất đặc biệt vì được làm với bí kíp riêng của người nghệ sĩ mang trong mình biết bao nhiêu trải nghiệm xuyên hai thế kỷ.

Nhà thơ TRẦN HOÀNG THIÊN KIM