Nghệ nhân giữ lửa nghề truyền thống và chuyện đúc phiên bản trống đồng Ngọc Lũ lớn nhất Việt Nam

Nghệ nhân Nguyễn Bá Châu (SN 1962), tại làng Trà Đông, xã Thiệu Trung, huyện Thiệu Hóa, tỉnh Thanh Hóa, nơi có làng nghề đúc đồng truyền thống nổi tiếng cả nước từ hàng trăm năm nay. Từ xưa khi lập làng, truyền nghề đúc đồng sản phẩm tạo ra chủ yếu là các vật dụng, nông cụ phục vụ cho nhu cầu sản xuất và sinh hoạt của người dân.

Trải qua biến cố và thăng trầm của lịch sử, nghề đúc đồng ở đây đã dần mai một. Đặc biệt là thời kỳ công nghiệp hóa, khi đồ đồng không thể cạnh tranh với các vật liệu khác, nhiều người đã bỏ nghề.

Xử lý nguyên liệu để chuẩn bị cho đồng vào khuôn đúc.

Với tâm huyết, gìn giữ và phát triển nghề đúc đồng, ông Nguyễn Bá Châu đã tìm tòi, nghiên cứu các sản phẩm mới phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng.

Ông Châu chia sẻ, năm 1998, ông bắt đầu nghiên cứu các hoa văn, họa tiết để thử nghiệm đúc lại trống đồng cổ Đông Sơn. Sau nhiều lần thất bại, đến năm 2000, sản phẩm trống đồng của ông được lãnh đạo tỉnh Thanh Hóa và các nhà sử học đánh giá rất cao.

Từ đây, nghề đúc đồng tại làng Trà Đồng bắt đầu cháy rực sau bao năm nguội lạnh. Năm 2010, trước dịp Đại lễ 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội, ông Châu cùng các nghệ nhân khác trong Cụm làng nghề đúc đồng Trà Đông đã hoàn thành 101 chiếc trống đồng để phục vụ sự kiện này.

Nghệ nhân Nguyễn Bá Châu cùng thợ cho đồng vào khuôn đúc.

Từ đây, ông Châu đã phối hợp với chính quyền địa phương và cơ quan chức năng mở lớp đào tạo nghề đúc đồng cho gần 300 học viện.

Năm 2012, doanh nghiệp của nghệ nhân Nguyễn Bá Châu đã bắt đầu triển khai đúc các trống đồng cỡ lớn, điển hình như chiếc trống cỡ đại đầu tiên ông làm có đường kính lên đến 2,05m, cao 1,6m và hiện đang trưng bày, lưu giữ tại thị xã Long Khánh, tỉnh Đồng Nai.

Một chiếc trống đồng do doanh nghiệp của nghệ nhân Nguyễn Bá Châu làm cho khách.

Từ những đóng góp lớn cho làng nghề, năm 2016, ông Nguyễn Bá Châu được Chủ tịch nước tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú. Đặc biệt, năm 2017, Nghệ nhân Nguyễn Bá Châu được giao trọng trách đúc 1.000 pho tượng Mẹ Âu Cơ làm quà tặng các nguyên thủ, chính khách của 21 nền kinh tế đến dự Hội nghị Cấp cao APEC tổ chức tại Đà Nẵng.

Năm 2021, sản phẩm trống đồng của ông Nguyễn Bá Châu đã được công nhận là sản phẩm OCOP 4 sao. Từ đây, thương hiệu về làng nghề đúc đồng Trà Đồng cũng như các sản phẩm đồ đồng nơi đây được nhiều người trong và ngoài nước biết đến.

Bằng khen, giấy khen, cúp ... lưu niệm của nghệ nhân Nguyễn Bá Châu.

Ông Châu đã xác lập 4 kỷ lục trong nghề đúc đồng cổ là: Trống đồng 2 mặt có một không hai ở Việt Nam (hiện đang được lưu giữ ở Thiền viện Trúc lâm Hàm Rồng); đôi tượng đồng thần đèn ngồi quỳ (là một trong 30 báu vật của Việt Nam) hiện đang lưu giữ tại một ngôi chùa ở làng cổ Đông Sơn, TP.Thanh Hóa và kỷ lục đúc tượng Mẹ Âu Cơ làm quà tặng tại Hội nghị Cấp cao APEC có số lượng nhiều nhất Việt Nam.

Đặc biệt, năm 2022, ông Nguyễn Bá Châu còn đúc thành công trống đồng có đường kính lên tới 2,35m, chiều cao 1,87m và nặng gần 4 tấn, xác lập kỷ lục trống đồng to nhất Việt Nam, hiện đang được trưng bày tại làng nghề đúc đồng Trà Đông.

Ông Lê Tiến Hải, Chủ tịch UBND xã Thiệu Trung cho biết, ông Nguyễn Bá Châu đã được Chủ tịch nước phong tặng nghệ nhân ưu tú và sản phẩm trống đồng của ông Châu đã được công nhận OCOP 4 sao.

Phạm Xuân Chinh