Nghề dệt của đồng bào Khmer vùng biên giới

Vui bên nghề trăm tuổi

Thị xã Tịnh Biên (tỉnh An Giang) có 1/4 người dân tộc Khmer tập trung ở các xã: Văn Giáo, An Cư, Vĩnh Trung, An Hảo và Tân Lợi. Ðây là vùng đất có bề dày lịch sử khai phá, Nhân dân giàu lòng yêu nước, sẵn sàng hy sinh trong các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, hàng trăm năm khai phá và giữ đất. Kế thừa, phát huy truyền thống đấu tranh bất khuất của cha ông, Ðảng bộ, dân, quân thị xã Tịnh Biên nỗ lực vượt qua khó khăn, thách thức, trưởng thành và lớn mạnh không ngừng, đưa vùng đất vươn lên, xứng đáng là một trong những cửa ngõ quốc tế phía Tây Nam của Tổ quốc.

Tịnh Biên có đường biên giới tiếp giáp Campuchia gần 20 km, là lợi thế và tiềm năng lớn phát triển kinh tế cửa khẩu, du lịch. Ở Tịnh Biên, ngoài phát huy hiệu quả lao động sản xuất, đồng bào dân tộc Khmer còn lưu giữ nghề dệt thổ cẩm truyền thống hơn 100 năm. “Sản phẩm của làng nghề được chứng nhận OCOP 4 sao, xuất bán nhiều quốc gia Ðông Nam Á”, bà Neáng Chanh Ty, thợ dệt lành nghề và là một trong những thành viên giữ gìn, phát huy giá trị làng dệt ở ấp Srây-Skốth, xã Văn Giáo, phấn khởi cho biết. Ðây là làng dệt thổ cẩm duy nhất còn duy trì và phát triển hiệu quả của đồng bào dân tộc Khmer ở tỉnh An Giang. Hiện làng dệt có gần 180 thành viên. Chị Neáng Qươn, ngụ ấp Srây-Skốth, bộc bạch: “Tôi học nghề hơn một năm, giờ biết dệt khăn choàng. Làm nghề này vừa ở nhà chăm sóc ông bà, trông giữ con trẻ lại có thêm thu nhập”.

Chia sẻ niềm vui công việc, chị Neáng Chanh Ty hớn hở: “Gia đình tôi giữ nghề đã 3 đời, giờ sản phẩm được bán nhiều nơi, có nhiều đơn hàng, tăng thu nhập cho thợ. Tôi cùng chị em nỗ lực đưa sản phẩm làng dệt xuất khẩu nhiều hơn. Như thế vừa phát huy hiệu quả kinh tế, vừa quảng bá nghề truyền thống của đồng bào đến bạn bè”.

Chị Neáng Chanh Ty (bìa trái) tỉ mỉ với những đóng góp về sản phẩm dệt thổ cẩm Văn Giáo từ nghệ nhân Neáng Dương.

Theo ông Hồ Văn Ðức, Chủ tịch UBND xã Văn Giáo, thị xã Tịnh Biên: “Làng nghề dệt thổ cẩm của đồng bào dân tộc Khmer ở ấp Srây-Skốth là làng nghề hiệu quả, giúp hàng trăm hộ gia đình và chị em phụ nữ có việc làm và tăng thu nhập. Mô hình này rất hiệu quả, Ðảng ủy, UBND xã đang cùng Hội Liên hiệp Phụ nữ tăng cường nguồn vốn cho thành viên để đầu tư thiết bị, nguyên liệu... Ðến nay, tỉnh An Giang công nhận nhiều nghệ nhân dệt thổ cẩm của đồng bào dân tộc Khmer, nghệ nhân Neáng Chanh Ty là một trong số đó”.

OCOP Cỏ bàng Phú Mỹ

Bà Nguyễn Ngọc Bân, thành viên HTX Cỏ bàng Phú Mỹ, ngụ ấp Trà Phô, xã Phú Mỹ, huyện Giang Thành (tỉnh Kiên Giang) khoe: “Sản phẩm đan từ cỏ bàng thiết kế nhiều mẫu mã bắt mắt, ngày càng có nhiều đơn hàng. HTX giải quyết việc làm cho trên 200 lao động, trung bình mỗi người thu nhập 200 ngàn đồng/ngày. HTX mở rộng quy mô và không chỉ dừng lại ở thương hiệu sản phẩm OCOP 4 sao mà chúng tôi tìm thêm đơn hàng xuất khẩu sang các nước phương Tây”.

Huyện Giang Thành có 3/5 xã là vùng có đông đồng bào dân tộc Khmer sinh sống, với dân số chiếm 21%, tập trung ở các xã: Phú Mỹ, Phú Lợi và Tân Khánh Hòa. Từ khi tái lập năm 2009, hạ tầng giao thông, cuộc sống người dân từng bước phát triển bền vững. Là xã nông thôn mới đầu tiên của huyện Giang Thành, xã Phú Mỹ có 40,87% người dân tộc Khmer, sản xuất nông nghiệp chủ yếu. Bằng nỗ lực giảm nghèo và chí thú làm ăn, đến nay, hộ nghèo của xã giảm còn dưới 2%.

Sản phẩm cỏ bàng Phú Mỹ đa dạng mẫu mã và phù hợp nhiều đối tượng.

Chị Lý Thị Cheng, thợ may gia công, HTX Cỏ bàng, chia sẻ: “Hồi chưa tham gia HTX chỉ làm việc nhà rồi thôi, tất cả thu nhập đều chờ vào lao động của chồng. Bây giờ thì có thêm nghề may, đan cỏ bàng, mỗi tháng được thêm gần 5 triệu đồng cũng đủ chi tiêu và đảm bảo cuộc sống. Học nghề cũng không khó lắm, chỉ cần chăm chỉ”.

Trước đây, cỏ bàng là loài cây hoang dại, song với những nghiên cứu khoa học về vùng đất, thổ nhưỡng và tính năng loài thực vật này, ngày 5/1/2016, UBND tỉnh Kiên Giang đã phê duyệt quyết định thành lập Khu bảo tồn loài - sinh cảnh Phú Mỹ, với tổng diện tích khoảng 2.700 ha, trong đó, diện tích vùng lõi khoảng 940 ha và diện tích vùng đệm khoảng 1.760 ha. Mục tiêu của khu bảo tồn là bảo vệ đa dạng sinh học, trong đó ưu tiên bảo tồn hệ sinh thái đồng cỏ bàng duy nhất còn lại ở đồng bằng sông Cửu Long. Ðịa phương đang quản lý việc khai thác hợp lý, từ đó đảm bảo phát triển được làng nghề truyền thống đan cỏ bàng bền vững và sinh kế ổn định cho người dân.

Có thể nói, cùng với phát triển kinh tế - xã hội thời gian qua, vùng biên giới Tịnh Biên (An Giang), Giang Thành (Kiên Giang) tập trung hướng các sản phẩm đặc trưng của đồng bào dân tộc Khmer như thổ cẩm Văn Giáo, cỏ bàng Phú Mỹ... xuất khẩu mở ra thời cơ mới để cuộc sống người dân không ngừng nâng lên. Từ đó, thu hẹp khoảng cách và chênh lệch mức độ chuẩn thụ hưởng các thiết chế văn hóa, đời sống xã hội vùng đồng bào dân tộc Khmer khu vực biên giới./.

Phong Phú - Phúc Danh