Nghề chằm nón ngựa Phú Gia trở thành Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Làng nón ngựa Phú Gia thuộc xã Cát Tường, huyện Phù Cát, cách trung tâm thành phố Quy Nhơn khoảng 35km. Làng nón ngựa Phú Gia có lịch sử hình thành và phát triển hơn 300 năm. Sản phẩm nón Phú Gia không chỉ là chiếc nón lá thông thường mà là biểu tượng cho sự mạnh mẽ, uy nghiêm của con nhà võ gắn với lịch sử nghĩa quân Tây Sơn thần tốc.

Nghề chằm Nón ngựa Phú Gia tại xã Cát Tường, huyện Phù Cát, huyện Phù Cát.

Theo các nghệ nhân làng nghề này, sở dĩ dân gian gọi nón ngựa trước hết là vì nó dẻo dai, bền bỉ như loài ngựa. Bên cạnh đó, thuở xưa, nón ngựa Phú Gia được sản xuất chỉ dành riêng giới phong lưu, quyền quý thường sử dụng trong lúc cưỡi ngựa hay những chiếc nón có bịt bạc, chạm trổ hình rồng, phượng trên đỉnh nón được các quan binh đội trên đầu khi cưỡi ngựa, nhằm thể hiện quyền uy trong thời đại phong kiến. Chính vì thế mà nón của làng nghề nón ngựa Phú Gia nổi tiếng có hoa văn tinh xảo, sang trọng mà ít ở đâu có được, đặc biệt là các mẫu hoa văn như mai, lan, cúc, trúc vì nó là biểu tượng của sự thanh tao, đài các, thể hiện được sự luân chuyển của thời tiết bốn mùa.

Hiện nay, rất đông du khách trong và ngoài nước đã đến tìm hiểu làng nghề nón ngựa Phú Gia, hầu hết đều thích thú loại nón này và khen ngợi bàn tay tài hoa, khéo léo của người thợ làm nón ngựa. Ông Đỗ Văn Lang (75 tuổi), người có thâm niên hơn 6 thập kỷ làm nón ngựa Phú Gia, xã Cát Tường, huyện Phù Cát bày tỏ niềm vui khi Nghề chằm nón ngựa Phú Gia trở thành Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia: “Nghề chằm nón ngựa Phú Gia” là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tôi rất mừng, trong đó bà con ở làng nón ngựa Phú Gia cũng rất vui vừng. Đây sẽ là động lực lớn cho gia đình tôi và tất cả mọi người xung quanh thôn Phú Gia này để chúng ta phát triển, phát huy và sáng tạo những chiếc nón đẹp hơn nữa để bảo tồn làng nghề nón ngựa Phú Gia mãi mãi”.

Ông Lâm Hải Giang, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định phát biểu tại lễ đón bằng Di sản văn hóa phi vật thể Nghề chằm nón ngựa Phú Gia.

Làng nghề truyền thống nón ngựa Phú Gia hiện có khoảng 110 hộ sản xuất với hơn 300 lao động, mỗi năm sản xuất hơn 3.300 sản phẩm. Ông Nguyễn Văn Hưng, Chủ tịch UBND huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định cho biết, việc công nhận, ghi danh Nghề chằm nón ngựa Phú gia, xã Cát Tường là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia góp phần nâng cao nhận thức về giá trị văn hóa từ loại hình di sản văn hóa phi vật thể này: "Trước tiên chúng tôi sẽ có một kế hoạch chi tiết về duy trì sản xuất và quảng bá làng nghề. Sắp tới huyện Phù Cát sẽ cùng với bà con cũng như địa phương mở rộng quy mô làng nghề trên cơ cơ sở duy việc truyền nghề, đào tạo nghề như lâu nay. Ngoài ra, huyện Phù Cát sẽ hình thành một khu trưng bày các sản phẩm của làng nghề nón ngựa Phú Gia".

Lãnh đạo huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định đón nhận Bằng di sản văn hóa phi vật thể quốc gia “Nghề chằm Nón ngựa Phú Gia”.

Nghề chằm Nón ngựa Phú Gia tại xã Cát Tường, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia sẽ là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia thứ 5 của tỉnh Bình Định được ghi danh sau Võ cổ truyền, Hát bội, Nghệ thuật Bài chòi, Lễ hội Chùa Bà - Cảng thị Nước Mặn, xã Phước Quang, huyện Tuy Phước. Hiện nay, nón ngựa Phú Gia có mặt ở khắp nơi, từ Bắc vào Nam và cả nước ngoài. Theo UBND tỉnh Bình Định, khi Nghề chằm nón ngựa Phú Gia được ghi danh di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đã khẳng định giá trị bền vững và sức sống mãnh liệt của làng nghề, tôn vinh và biểu dương cộng đồng dân cư, nhất là các nghệ nhân trong việc giữ gìn, bảo tồn và phát huy giá trị di sản.

Người dân làng Phú Gia, xã Cát Tường, huyện Phù Cát vui mừng khi Nghề chằm nón ngựa Phú Gia là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Ông Lâm Hải Giang, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định cho rằng, để nghề chằm Nón ngựa Phú Gia phát triển tốt hơn, ngày càng lan tỏa trong dòng chảy văn hóa dân tộc, huyện Phù Cát chủ động phối hợp với các ngành liên quy hoạch tổng thể, chi tiết đối với làng nghề. Khi các ngành và địa phương thực hiện quy hoạch cần lưu ý đến các thiết chế truyền thống và không gian sử dụng nón ngựa để tiếp tục bảo tồn và phát triển, gắn kết việc giữ gìn bản sắc văn hóa của làng nghề truyền thống và phát triển kinh tế, phát triển du lịch:

“Xây dựng và triển khai thực hiện các giải pháp, các cơ chế, chính sách hỗ trợ các nghệ nhân để giữ nghề và truyền nghề, phải coi các nghệ nhân là tài sản của quốc gia, từ đó có chính sách hỗ trợ cho phù hợp. Đồng thời cần tiếp tục tổ chức các hoạt động tôn vinh các cá nhân,cộng đồng có nhiều đóng góp trong việc gìn giữ, thực hành, bảo vệ và phát huy giá trị di sản”.

Các chiếc nón đẹp mắt được làm ra từ Nghề chằm làng Nón ngựa Phú Gia.

Để làm ra những chiếc nón đẹp, những người phụ nữ phải tỉ mỉ từng khâu.

Người dân làm Nón ngựa Phú Gia.

Thanh Thắng/VOV-Miền Trung