Nghệ An: Công nhận điểm du lịch cộng đồng Bản Thái cổ Mường Đán - Đánh thức tiềm năng văn hóa bản địa giữa đại ngàn Pù Hoạt

Theo Quyết định của UBND tỉnh, UBND huyện Quế Phong sẽ là đơn vị chủ trì phối hợp với các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan để thực hiện việc quản lý, bảo vệ và phát triển điểm du lịch cộng đồng Bản Thái cổ Mường Đán. Những nhiệm vụ cụ thể bao gồm: giữ gìn tài nguyên du lịch, đảm bảo an ninh trật tự, an toàn cho du khách, bảo vệ môi trường và khuyến khích sự tham gia của cộng đồng địa phương vào các hoạt động du lịch.

Bên cạnh đó, địa phương cần ban hành nội quy, quy chế khai thác phù hợp với quy định của Luật Du lịch, đồng thời xây dựng các nội dung thuyết minh, sản phẩm truyền thông và quảng bá du lịch nhằm lan tỏa hình ảnh điểm đến. Việc duy trì và phát huy các tiêu chí đã được thẩm định cũng là yêu cầu then chốt để đảm bảo chất lượng điểm du lịch cộng đồng.

Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nghệ An được giao nhiệm vụ hướng dẫn, kiểm tra, giám sát việc triển khai thực hiện, đồng thời thực hiện chức năng quản lý nhà nước trong lĩnh vực du lịch tại điểm đến này. Các sở, ngành khác như Xây dựng, Tài nguyên - Môi trường, Công an tỉnh… cũng sẽ tham gia hỗ trợ UBND huyện Quế Phong đảm bảo các điều kiện hạ tầng và an toàn trong khai thác, vận hành điểm du lịch.

Nằm sâu trong lòng Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt, bản Mường Đán thuộc xã Hạnh Dịch hiện là nơi sinh sống của gần 200 hộ dân người Thái đen. Ngôi làng cách trung tâm xã khoảng 15km, cách thành phố Vinh khoảng 200km về phía Tây Bắc.

Mường Đán hiện lên như một bức tranh yên bình của vùng cao nguyên đá vôi, nơi những nếp nhà sàn gỗ pơ mu cổ kính tựa mình vào lưng núi, nơi dòng suối trong vắt len lỏi qua từng thửa ruộng bậc thang. Thiên nhiên ban tặng cho vùng đất này một hệ sinh thái phong phú, không khí trong lành, khí hậu mát mẻ quanh năm, rất phù hợp để phát triển du lịch nghỉ dưỡng, khám phá thiên nhiên và trải nghiệm văn hóa.

Không giống nhiều bản làng bị đô thị hóa, Mường Đán vẫn giữ được vẻ đẹp thuần nguyên của một bản Thái cổ, với hệ thống kiến trúc nhà sàn truyền thống, không gian sinh hoạt cộng đồng đặc trưng, và những phong tục tập quán truyền đời từ bao thế hệ.

Người Thái đen ở Mường Đán có truyền thống văn hóa lâu đời, phong phú và đậm đà bản sắc. Từ trang phục, kiến trúc, ẩm thực đến các nghi lễ dân gian, tất cả đều phản ánh lối sống gần gũi với thiên nhiên và tinh thần cộng đồng sâu sắc.

Những ngôi nhà sàn bằng gỗ quý như pơ mu, lim, nghiến… được dựng vững chãi trên các sườn đồi, mái lợp cọ hoặc ngói, sàn cao ráo, cầu thang lên xuống hình cá voi – đặc trưng trong kiến trúc người Thái. Mỗi ngôi nhà là một bảo tàng thu nhỏ lưu giữ không chỉ đời sống vật chất mà cả tinh thần, tín ngưỡng của chủ nhân.

Mường Đán hấp dẫn du khách với những món ăn đặc trưng như: cơm lam nướng ống nứa, xôi ngũ sắc từ lá rừng, cá suối nướng, canh ốc nấu chua, gà đen bản địa hấp lá chanh… Mỗi món ăn là sự kết tinh giữa nguyên liệu sạch của núi rừng và bí quyết chế biến truyền thống của người bản địa.

Các lễ hội như Tết Xíp Xí, lễ Cầu mưa, lễ Cúng bản được tổ chức theo chu kỳ nông lịch, với các nghi lễ thiêng liêng và các hoạt động văn nghệ, múa xòe, ném còn, hát khắp, thổi khèn bè… Du khách sẽ được sống trong bầu không khí sôi động, ấm cúng, kết nối với văn hóa dân tộc một cách gần gũi, chân thực.

Việc công nhận Mường Đán là điểm du lịch cộng đồng không chỉ giúp nâng tầm thương hiệu du lịch miền Tây Nghệ An mà còn mở ra hướng đi mới cho phát triển kinh tế - xã hội gắn với bảo tồn văn hóa.

Mường Đán là tên gọi chung của hai bản Na Sái và Hủa Mương (nay là bản Long Thắng, xã Hạnh Dịch, huyện Quế Phong). Đây là bản Thái cổ thuộc vùng “Chín bản mười mường”, nằm ngay dưới chân quần thể Thác Bảy Tầng. Nơi đây vẫn lưu giữ được nhiều giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào Thái, đặc biệt là hệ thống nhà sàn truyền thống lợp bằng mái sa mu - một nét kiến trúc hiếm gặp, tiêu biểu cho bản làng miền Tây xứ Nghệ. Ảnh: Internet

Trong thời gian tới, chính quyền huyện Quế Phong và xã Hạnh Dịch sẽ tổ chức các lớp tập huấn về kỹ năng du lịch, nâng cao ý thức cộng đồng trong gìn giữ môi trường, bảo tồn di sản văn hóa, xây dựng hệ thống sản phẩm OCOP gắn với đặc sản bản địa như thổ cẩm, rượu cần, măng khô, chè shan tuyết…

Đồng thời, việc phát triển cơ sở hạ tầng, đường giao thông, bãi đỗ xe, hệ thống biển chỉ dẫn, dịch vụ lưu trú homestay… cũng sẽ được đầu tư phù hợp, không phá vỡ cảnh quan mà vẫn đáp ứng nhu cầu du khách.

Cùng với giá trị văn hóa, Mường Đán còn có lợi thế về cảnh quan thiên nhiên. Quần thể thác Bảy Tầng hùng vĩ nằm không xa bản là điểm dừng chân lý tưởng cho các hoạt động dã ngoại, trekking, chụp ảnh và trải nghiệm sinh thái. Dòng suối Păng Tông chảy uốn lượn quanh bản như dải lụa bạc, có thể khai thác các sản phẩm du lịch như tắm suối, chèo bè tre, câu cá...

Ngoài ra, khu vực xung quanh bản còn nhiều hang động, rừng nguyên sinh, thảm thực vật quý hiếm và động vật hoang dã trong Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt – nơi được xem là “lá phổi xanh” của miền Tây Nghệ An.

Kết nối giữa du lịch Mường Đán với các điểm đến khác như thác Vình, chợ vùng cao Hạnh Dịch, bản Púng… sẽ tạo thành một chuỗi trải nghiệm đa dạng, kéo dài thời gian lưu trú và gia tăng chi tiêu của khách du lịch.

Trung Anh - Thu Thảo