Ngày Chiến thắng 9/5 của Nga: Sự kiện, lịch sử và những con số đáng nhớ

Hình ảnh một cuộc duyệt binh tại Quảng trường Đỏ, Moscow, Nga. Ảnh: TASS.

Nga kỷ niệm Ngày Chiến thắng vào ngày 9/5 hàng năm. Vào lúc 0 giờ 43 phút sáng theo giờ Moscow ngày 9/5/1945, Văn kiện Đầu hàng Vô điều kiện của Đức Quốc xã đã được ký kết, đánh dấu sự kết thúc của cuộc Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại của Liên Xô.

Sau đây là những sự kiện và con số then chốt liên quan đến Ngày Chiến thắng.

Ngày kỷ niệm đáng nhớ

Nga kỷ niệm Ngày Chiến thắng theo Luật Liên bang "Về các Ngày Vinh quang Quân sự và Ngày Kỷ niệm của Nga" do Tổng thống Nga Boris Yeltsin ký ngày 13/3/1995. Ban đầu, ngày này được ấn định theo sắc lệnh của Đoàn Chủ tịch Xô viết Tối cao Liên Xô ban hành ngày 8/5/1945. Trong giai đoạn 1945–1947, đây là ngày nghỉ lễ, sau đó chuyển thành ngày làm việc (theo sắc lệnh ngày 23/12/1947), và đến năm 1965, lại trở thành ngày nghỉ lễ (theo sắc lệnh ngày 25/4/1965).

Trình tự tổ chức Ngày Chiến thắng được quy định trong Luật Liên bang ban hành ngày 19/5/1995 "Về việc tưởng niệm Chiến thắng của nhân dân Xô viết trong cuộc Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại 1941–1945". Theo luật này, các cuộc duyệt binh quân sự có sự tham gia của vũ khí, khí tài và pháo hoa được tổ chức vào ngày 9/5 tại Moscow, các thành phố anh hùng, cũng như các thành phố có trụ sở của quân khu, hạm đội, tập đoàn quân hợp thành và hải đội Caspi.

Ngoài ra, vào ngày 9/5 hàng năm, trên khắp nước Nga còn tổ chức các cuộc diễu hành, lễ hội, tụ họp, hội nghị và nghi thức tiếp đón nhằm vinh danh các cựu chiến binh trong cuộc Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại 1941–1945.

Ở nước Nga hiện đại, các cuộc duyệt binh quân sự đã được tổ chức tại Quảng trường Đỏ kể từ năm 1995, và từ năm 2008 bắt đầu có sự tham gia của khí tài quân sự hạng nặng. Vào năm 2020, do đại dịch COVID-19, tất cả các sự kiện lễ hội tại Moscow bị hoãn lại hoặc chuyển sang hình thức trực tuyến, ngoại trừ màn bay biểu diễn và pháo hoa. Lễ duyệt binh tại Quảng trường Đỏ năm đó diễn ra vào ngày 24/6.

Trong các năm 2023–2024, lễ duyệt binh Ngày Chiến thắng 9/5 đã bị hủy bỏ ở một số khu vực của Nga vì lý do an ninh. Tuy nhiên, cuộc duyệt binh tại Quảng trường Đỏ ở Moscow vào ngày 9/5/2024 có sự tham gia của hơn 9.000 quân nhân (trong đó có khoảng 1.000 người từng tham gia "chiến dịch quân sự đặc biệt" tại Ukraine), cùng với 75 hệ thống vũ khí và máy bay chiến đấu.

Tổn thất chiến tranh

Liên Xô đã mất khoảng 27 triệu người trong cuộc Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại – chiếm 40% tổng số thương vong nhân mạng trong Chiến tranh Thế giới thứ Hai – trong đó phần lớn là dân thường.

Theo số liệu của Ủy ban Nhà nước Đặc biệt về Xác minh và Điều tra các Tội ác của Quân xâm lược Phát xít Đức, quân đội Đức đã phá hủy toàn bộ hoặc một phần hơn 1.700 thành phố và thị trấn, hơn 70.000 làng mạc và khu dân cư trên lãnh thổ Liên Xô. Thiệt hại trực tiếp đối với nhà nước và người dân lên tới 679 tỷ rúp theo giá năm 1941.

Các Anh hùng Liên Xô

Tổng cộng có 11.657 người được phong tặng danh hiệu Anh hùng Liên Xô vì những chiến công trong cuộc Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại (trong đó có 3.051 người được phong truy tặng), bao gồm 95 phụ nữ và 44 công dân nước ngoài. Trong số đó:

- 159 người được trao danh hiệu này hai lần.

- 3 người được phong ba lần: phi công tiêm kích Ivan Kozhedub, Alexander Pokryshkin và tướng lĩnh Semyon Budyonny.

- 2 người được phong bốn lần: Nguyên soái Georgy Zhukov và Tổng Bí thư Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô Leonid Brezhnev.

- Chuyên gia lặn biển, Đại úy cấp 3 Leonid Solodkov là người cuối cùng được trao danh hiệu Anh hùng Liên Xô, vào ngày 24/12/1991.

Tính đến ngày 8/5/2025, luật gia và chính khách Liên Xô Boris Kravtsov (sống tại Moscow) là người cuối cùng còn sống từng được trao danh hiệu Anh hùng Liên Xô trong cuộc Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại.

Vào năm 2008, pháo thủ Liên Xô Pavel Syutkin sống tại Sochi (vùng Krasnodar) trở thành người cuối cùng được phong danh hiệu Anh hùng Nga khi còn sống vì những chiến công trong cuộc chiến này.

Năm 2024, cựu chiến binh Ibrahim-Pasha Sadykov (sống tại Makhachkala) trở thành người cuối cùng được phong danh hiệu Anh hùng Nga khi còn sống vì công lao trong Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại.

Cựu chiến binh

Theo Bộ trưởng Quốc phòng Nga Andrey Belousov, đến đầu năm 2025, tại Nga còn khoảng 7.000 cựu chiến binh của cuộc Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại còn sống.

Theo luật hiện hành, danh hiệu “cựu chiến binh” cũng được áp dụng cho:

- Những người lao động ở hậu phương trong chiến tranh.

- Quả phụ của những người tham chiến.

- Những người từng là tù nhân trong các trại tập trung của phát xít.

Cư dân các thành phố bị bao vây như Leningrad (nay là St. Petersburg), Sevastopol, và Stalingrad (nay là Volgograd) – những người đã được công nhận chính thức từ tháng 4/2023.

Những cột mốc kỷ niệm Chiến thắng

Lần đầu tiên, lễ kỷ niệm 20 năm Ngày Chiến thắng trong Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại được tổ chức rộng rãi tại Liên Xô vào năm 1965. Sau đó, các lễ kỷ niệm quy mô lớn tiếp tục được tổ chức vào các năm 1975 và 1985.

Vào những năm không tròn kỷ niệm, việc tổ chức thường ở quy mô nhỏ hơn, chỉ giới hạn trong buổi lễ tại Điện Kremlin. Lãnh đạo Liên Xô thường mời đại diện các nguyên thủ quốc gia thuộc khối xã hội chủ nghĩa và các Đảng Cộng sản, cánh tả quốc tế đến tham dự các lễ kỷ niệm lớn. Năm 1975, các đại diện của các nước trong liên minh chống phát xít cũng đã đến Liên Xô dự lễ.

Nga vẫn duy trì truyền thống mời các nguyên thủ nước ngoài tham dự các lễ kỷ niệm lớn của Ngày Chiến thắng, ngoại trừ năm 2000.

Theo TASS

Huyền Chi