Ngành Tài chính 80 năm: Vững vàng và kiến tạo tầm vóc trong kỷ nguyên mới

Sáng ngày 8/8, Bộ Tài chính đã tổ chức Lễ kỷ niệm 80 năm ngày truyền thống ngành Tài chính (28/8/1945-28/8/2025) và đón nhận Huân chương Độc lập hạng Nhất. Đây không chỉ là dịp để toàn ngành ôn lại chặng đường lịch sử truyền thống vẻ vang mà còn là thời khắc cùng nhìn về tương lai khi đất nước đang bước vào kỷ nguyên phát triển mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Tham dự lễ kỷ niệm có đồng chí Tô Lâm - Tổng Bí thư Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam cùng các lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước, bộ, ban, ngành, địa phương.

Hành trình từ khởi nguyên đến tầm vóc mới

Lịch sử ngành Tài chính Việt Nam gắn liền với những dấu mốc thiêng liêng của dân tộc. Đúng 80 năm trước, vào ngày 28/8/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký sắc lệnh thành lập Chính phủ cách mạng lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa gồm 12 bộ, trong đó có Bộ Tài chính. Kể từ đó, ngày này đã đánh dấu sự ra đời của một cơ quan trọng yếu, mang sứ mệnh lịch sử trong công cuộc kháng chiến và kiến thiết đất nước.

Ngay từ những ngày đầu lập quốc, khi Ngân khố quốc gia gần như trống rỗng và đất nước phải đối mặt với muôn vàn thử thách từ giặc đói, giặc dốt đến giặc ngoại xâm đồng loạt bủa vây, ngành Tài chính đã cùng nhân dân "thắt lưng buộc bụng". Các phong trào như “Tuần lễ Vàng”, “Quỹ Độc lập” hay việc phát hành “Đồng bạc Cụ Hồ”, “Hũ gạo kháng chiến” vừa là công cụ kinh tế, vừa là “vũ khí mềm” kết nối niềm tin và khơi dậy tinh thần yêu nước, đoàn kết của toàn dân. Những chiến sĩ kinh tài thầm lặng đã vượt rừng, vượt suối, giữ gìn từng đồng bạc, từng tờ phiếu tiếp tế, tiếp sức cho cuộc kháng chiến trường kỳ.

Trong suốt chặng đường 80 năm qua, ngành Tài chính đã vững vàng vượt qua biết bao gian khó, không ngừng trưởng thành, phát triển và khẳng định vị trí trung tâm trong tham mưu tổng hợp, hoạch định chiến lược, quản lý nguồn lực tài chính quốc gia, góp phần quan trọng vào sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển kinh tế-xã hội của đất nước.

Sau cuộc kháng chiến chống Pháp thắng lợi, miền Bắc đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội, miền Nam tiếp tục đấu tranh giành độc lập thống nhất đất nước. Ngành Tài chính và ngành Kế hoạch đã sát cánh trong công cuộc khôi phục đất nước. Các công trình trọng điểm (như Nhà máy Xi măng Hoàng Thạch, Thủy điện Hòa Bình hay Mỏ dầu Bạch Hổ…) không chỉ là thành quả của ngành công nghiệp mà còn là dấu ấn của những bản quy hoạch chiến lược, những khoản ngân sách đầu tư và những gói công trái đầy niềm tin từ nhân dân.

Sau gần 40 năm thực hiện đường lối Đổi mới (từ năm 1986), Việt Nam đã duy trì được tốc độ tăng trưởng ở mức khá cao trong một thời gian dài. Quy mô kinh tế đã tăng từ hơn 5 tỷ USD (năm 1986) lên trên 476 tỷ USD vào năm 2024, Việt Nam trở thành nền kinh tế có quy mô lớn thứ 4 trong khu vực Đông Nam Á và là nền kinh tế lớn thứ 34 trên thế giới với GDP bình quân đầu người cũng đã đạt tới 4.700 USD/năm. Đến nay, Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với 193 quốc gia trên thế giới, có quan hệ Đối tác chiến lược và Đối tác toàn diện với hơn 30 nước và là thành viên tích cực của trên 70 tổ chức khu vực và quốc tế đồng thời là mắt xích quan trọng trong 16 Hiệp định thương mại tự do (FTA), gắn kết với 60 nền kinh tế chủ chốt ở khu vực và toàn cầu.

Việt Nam trở thành nền kinh tế có quy mô lớn thứ 4 trong khu vực Đông Nam Á và là nền kinh tế lớn thứ 34 trên thế giới với GDP bình quân đầu người cũng đã đạt tới 4.700 USD/năm. (Ảnh: Vietnam+)

Cùng với tốc độ phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế, nền tài chính quốc gia đã không ngừng lớn mạnh, đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế-xã hội của đất nước. Nếu như năm 1946, Quỹ Độc lập có khoảng 20 triệu đồng Đông Dương, thì đến năm 2024, tổng thu ngân sách đã vượt mốc 2,1 triệu tỷ đồng, tăng gần 100.000 lần so với thời kỳ đầu lập nước. Tỷ lệ thu ngân sách Nhà nước so với GDP duy trì ổn định ở mức 18-20% trong nhiều năm gần đây, thể hiện khả năng huy động nguồn lực hiệu quả mà không gây gánh nặng quá lớn cho nền kinh tế.

Theo đó, an ninh tài chính quốc gia được giữ vững với mức bội chi, nợ công, nợ Chính phủ trong ngưỡng an toàn và trong tầm kiểm soát. Thị trường tài chính, đặc biệt là thị trường chứng khoán đã phát triển mạnh mẽ và trở thành kênh huy động vốn quan trọng cho nền kinh tế. Giá trị vốn hóa thị trường đã đạt trên 90% GDP vào năm 2024, tăng gấp hàng chục lần so với thời điểm mới thành lập năm 2000.

Bên cạnh đó, Việt Nam đã chứng kiến sự bùng nổ về số lượng doanh nghiệp thành lập, đặc biệt là doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp nhỏ và vừa. Đất nước trở thành điểm đến hấp dẫn của các nhà đầu tư nước ngoài nhờ chính sách mở cửa, cải thiện môi trường kinh doanh và vị trí địa lý thuận lợi. Vốn FDI liên tục tăng mạnh, Việt Nam nằm trong nhóm 15 nước đang phát triển thu hút FDI lớn nhất thế giới với tổng vốn đăng ký lên đến hàng trăm tỷ USD, không chỉ đóng góp lớn vào GDP mà còn tạo công ăn việc làm, chuyển giao công nghệ và nâng cao năng lực quản lý cho doanh nghiệp trong nước.

Trong lĩnh vực an sinh xã hội, Bảo hiểm xã hội Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả nổi bật, không ngừng mở rộng diện bao phủ với số người tham gia bảo hiểm xã hội tăng gần 9 lần so với năm 1995, chiếm hơn 42% lực lượng lao động trong độ tuổi. Tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế đạt trên 94% dân số, góp phần quan trọng vào hệ thống an sinh xã hội toàn diện của đất nước.

Nếu như năm 1946, Quỹ Độc lập có khoảng 20 triệu đồng Đông Dương, thì đến năm 2024, tổng thu ngân sách đã vượt mốc 2,1 triệu tỷ đồng, tăng gần 100.000 lần so với thời kỳ đầu lập nước. (Ảnh: Vietnam+)

5 dấu mốc son kiến tạo bứt phá

Tại lễ kỷ niệm 80 năm ngày truyền thống ngành Tài chính, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã chia sẻ 5 dấu mốc son nổi bật, khái quát những thành tựu mà ngành đã đạt được trong hành trình 80 năm, đặc biệt là trong gần 40 năm Đổi mới.

Một là đổi mới tư duy và tầm nhìn chiến lược phát triển kinh tế. Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định sự chuyển đổi từ tư duy kế hoạch hóa tập trung sang mở cửa, hội nhập, xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, chủ động kiến tạo hệ sinh thái phát triển mới, lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính. Nhờ đó, tăng trưởng kinh tế bình quân giai đoạn 2021-2025 ước đạt khoảng 6,3%/năm, thuộc nhóm cao nhất thế giới và khu vực. Năm 2025, phấn đấu tăng trưởng 8,3-8,5% và GDP bình quân đầu người đạt khoảng 5.000 USD, đưa Việt Nam gia nhập nhóm nước có thu nhập trung bình cao.

Hai là hoàn thiện và đổi mới chính sách tài khóa. Ngành Tài chính đã đồng hành cùng nhân dân từ những ngày đầu cách mạng. Đến nay, thu Ngân sách Nhà nước đã đạt khoảng 2 triệu tỷ đồng, với tỷ lệ chi đầu tư phát triển tăng lên 32%, đảm bảo nguồn lực cho đầu tư phát triển hạ tầng trọng điểm. Bội chi ngân sách Nhà nước và nợ công được kiểm soát chặt chẽ, đảm bảo an toàn tài chính quốc gia. Đặc biệt là trong giai đoạn dịch bệnh COVID-19, Chính phủ đã thực hiện miễn, giảm, gia hạn khoảng 1,1 triệu tỷ đồng thuế, phí để hỗ trợ người dân và doanh nghiệp.

Ba là đột phá về tư duy và hành động trong tham mưu thể chế, cơ chế, chính sách phát triển kinh tế-xã hội. Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng chỉ rõ việc ngành Tài chính đã nghiên cứu, xây dựng hàng loạt bộ luật quan trọng (như về đầu tư, doanh nghiệp, quản lý vốn nhà nước…) nhằm tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh minh bạch, thông thoáng, thuận lợi, thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của các thành phần kinh tế, khơi thông nguồn lực.

Bốn là tạo lập và từng bước hoàn thiện khung khổ thể chế, pháp lý để phát triển bền vững các thị trường bảo hiểm và chứng khoán. Đây là kênh huy động vốn quan trọng cho nền kinh tế. Doanh thu phí bảo hiểm hàng năm đạt trên 3% GDP. Sau 25 năm thành lập, thị trường chứng khoán có khoảng 2.300 doanh nghiệp niêm yết với quy mô vốn hóa thị trường khoảng 65% GDP, quy mô thị trường trái phiếu khoảng 32,8% GDP.

Năm là thực hiện tốt chức năng tham mưu về cơ chế, chính sách bảo hiểm xã hội và y tế. Các chính sách này đã không ngừng khẳng định vai trò là trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội. Năm 2024, số người tham gia bảo hiểm xã hội đạt 20,1 triệu người (42,7% lực lượng lao động); bảo hiểm y tế đạt 95,5 triệu người, bao phủ 94,3% dân số, hướng tới mục tiêu 95% vào cuối năm 2025. Ngành cũng làm tốt công tác dự trữ Nhà nước, kịp thời hỗ trợ người dân trong thiên tai, dịch bệnh.

Ghi nhận những đóng góp to lớn của ngành Tài chính, Đảng và Nhà nước đã trao tặng nhiều danh hiệu cao quý, trong đó đặc biệt là Huân chương Độc lập hạng Nhất tại buổi lễ, thể hiện sự đánh giá, ghi nhận sâu sắc đối với ngành.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính trao Huân chương Lao động hạng nhất cho Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng. (Ảnh: Vietnam+)

Hợp nhất sức mạnh và khát vọng vươn tầm

Năm 2025 đánh dấu một dấu mốc chưa từng có trong lịch sử ngành Tài chính Việt Nam: sự hợp nhất Bộ Tài chính và Bộ Kế hoạch và Đầu tư, sáp nhập Bảo hiểm Xã hội Việt Nam đồng thời tiếp nhận chức năng nhiệm vụ của Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp. Việc làm này không chỉ tinh gọn về tổ chức mà còn là cuộc cách mạng về tư duy quản trị vĩ mô, tạo ra bước ngoặt chiến lược được khởi xướng từ quyết tâm chính trị cao nhất của Đảng và Nhà nước, kiến tạo một bộ máy linh hoạt, hiện đại, hiệu quả, phục vụ đắc lực cho phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Trụ cột Tài chính tựa như mạch máu của nền kinh tế, điều phối thu chi hơn 2 triệu tỷ đồng mỗi năm, kiểm soát bội chi và nợ công ổn định dưới 40% GDP. Hệ thống thuế và hải quan đang từng bước hiện đại, góp phần giúp ngành Tài chính hoàn thành vượt dự toán thu ngân sách, tài khóa quốc gia đã chuyển mình trở thành “người” kiến tạo cơ hội.

Trụ cột Kế hoạch và Đầu tư giữ vai trò định hướng chiến lược, phân bổ hiệu quả nguồn lực công, phát triển hạ tầng đồng bộ. Từ một nền kinh tế thuần nông quy mô 5 tỷ USD khi bắt đầu đổi mới, đến nay đất nước đã vươn mình chạm mốc 470 tỷ USD, lọt nhóm 20 quốc gia có kim ngạch xuất nhập khẩu lớn nhất thế giới.

Trụ cột Bảo hiểm là “tấm khiên” an sinh vững chắc, bảo vệ thu nhập và sức khỏe người dân qua ba mũi nhọn: Bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp. Hiện, ngành Bảo hiểm Xã hội quản lý gần 97 triệu người, kết nối hơn 13.000 cơ sở y tế, xây dựng hệ thống an sinh số hiện đại hàng đầu khu vực, với tỷ lệ bao phủ bảo hiểm xã hội vượt 94% dân số.

Trụ cột Kho bạc đảm bảo thông tin về tài khóa quốc gia là cơ sở cho chính sách. Ngành Kho bạc cung cấp dữ liệu chuẩn xác, thời gian thực, khách quan, giúp Chính phủ ban hành những chính sách kịp thời. Mục tiêu Kho bạc 3 không (không tiền mặt, không khách đến giao dịch, không chứng từ giấy) đang từng bước thành hình thực.

Trụ cột Quản lý thị trường tài chính quốc gia gồm chứng khoán, bảo hiểm, dịch vụ tài chính. Sau 25 năm thành lập, thị trường chứng khoán Việt Nam đã trở thành kênh huy động vốn trung và dài hạn quan trọng nhất của nền kinh tế, với vốn hóa thị trường đạt 73,4% GDP.

Trụ cột Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp mang trong mình mạch sống của nền kinh tế, đang được quản trị bằng cơ chế chuyên nghiệp, minh bạch, tiệm cận chuẩn mực quốc tế. Bộ Tài chính đại diện sở hữu tại 23 doanh nghiệp Nhà nước hàng đầu, đồng thời kiến thiết môi trường kinh doanh bình đẳng, hỗ trợ khu vực tư nhân và đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) phát triển bền vững.

Sự hợp nhất và tinh gọn này được quốc tế đánh giá cao. Ông Shantanu Chakraborty, Giám đốc quốc gia Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tại Việt Nam nhận định: “Bộ Tài chính và Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã đóng vai trò quan trọng trong việc điều phối và huy động các nguồn lực trong nước và quốc tế. Điều này đã giúp Việt Nam đạt được những bước tiến kinh tế, tăng thu nhập bình quân đầu người và đặt nền tảng cho việc đạt được các mục tiêu phát triển bền vững, tạo nền móng cho một nền kinh tế đổi mới sáng tạo và vững chắc.”

Ngành Tài chính góp phần kiến thiết môi trường kinh doanh bình đẳng, hỗ trợ khu vực tư nhân và đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) phát triển bền vững. (Ảnh: Vietnam+)

Trong kỷ nguyên mới, khát vọng phát triển đất nước không còn là lựa chọn mà là mệnh lệnh của thời đại. Ngành Tài chính với quy mô mới, sứ mệnh mới cần tiếp tục thể hiện bản lĩnh chuyên môn, năng lực quản trị, sự phối hợp đồng bộ và tinh thần cải cách không ngừng, để thực sự trở thành trung tâm điều phối vững chắc của nền kinh tế, điểm tựa tin cậy của quốc gia trong mọi tình huống.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã đưa ra định hướng rõ ràng trong bối cảnh hiện nay, ngành Tài chính phải thích ứng linh hoạt, hiệu quả để phát triển đất nước nhanh và bền vững, tập trung phát triển xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế số. Thủ tướng nhấn mạnh cần góp phần nâng cao đời sống tinh thần và vật chất của nhân dân, đảm bảo nền tài chính quốc gia luôn phát triển lành mạnh, ổn định, và đáp ứng yêu cầu chi tiêu của đất nước.

Để hiện thực hóa khát vọng ấy, ngành Tài chính đang tập trung toàn lực vào bốn nhiệm vụ trọng tâm. Nhiệm vụ thứ nhất được Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng chia sẻ là hoàn thiện thể chế trong lĩnh vực tài chính ngân sách. Mục tiêu tháo gỡ những “điểm nghẽn” đang cản trở dòng chảy sản xuất kinh doanh, đảm bảo các chính sách đi vào cuộc sống nhanh hơn, thực chất và hiệu quả hơn. Đặc biệt, các chính sách này phải tập trung vào việc triển khai đồng bộ bốn nghị quyết trụ cột và các chỉ đạo quan trọng của Đảng và Nhà nước.

Hai là thực hiện chính sách tài khóa chủ động, linh hoạt, mở rộng có trọng tâm, trọng điểm. Ba là đi đầu trong ứng dụng khoa học công nghệ, hiện đại hóa công tác quản lý kinh tế, tài chính, ngân sách, tài sản công. Bốn là tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy ngành tài chính theo hướng tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả. Thực hiện tinh giản biên chế đồng thời với tập trung phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định: "Đây là yếu tố then chốt, quyết định cho sự phát triển của ngành tài chính. Chúng tôi hiểu rằng vinh dự lớn luôn đi kèm với trách nhiệm nặng nề. Với bề dày truyền thống 80 năm, với một tập thể đoàn kết, tận tụy và trí tuệ, tôi tin tưởng rằng ngành Tài chính sẽ hoàn thành tốt sứ mệnh của mình, tiếp tục ghi thêm những trang sử vẻ vang, góp phần cùng đất nước lập nên những kỳ tích trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.”

Thay mặt Lãnh đạo Đảng và Nhà nước, Tổng Bí thư Tô Lâm ghi nhận, biểu dương và đánh giá cao những cống hiến, nỗ lực của toàn thể cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong toàn ngành tài chính. Tổng Bí thư chỉ đạo ngành Tài chính cần tập trung giải quyết dứt điểm các điểm nghẽn về thể chế, điều chỉnh không gian kinh tế, mở rộng không gian phát triển, tăng cường phân cấp, phân quyền, phân bổ và kết hợp các nguồn lực kinh tế. Tổng Bí thư cũng yêu cầu xác lập mô hình tăng trưởng mới lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính nhằm tạo chuyển biến mạnh mẽ về năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế, xây dựng, hoàn thiện thể chế, chính sách tài chính-ngân sách Nhà nước; nâng cao hiệu lực, hiệu quả tổ chức thực hiện pháp luật với quan điểm thể chế là “đột phá của đột phá” là nguồn lực và động lực phát triển. Do đó, ngành Tài chính cần tiên phong hiện thực hóa các chủ trương, nghị quyết quan trọng của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 68 về phát triển kinh tế tư nhân; Nghị quyết số 57 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, góp phần vào thực hiện mục tiêu tăng trưởng hai con số trong giai đoạn tới.

Tổng Bí thư nhấn mạnh ngành Tài chính cần rà soát, tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách đối với kinh tế nhà nước, trong đó có doanh nghiệp nhà nước, đẩy mạnh phân cấp phân quyền cùng với tăng cường trách nhiệm giải trình, nâng cao hiệu quả hoạt động và năng lực quản trị nhằm phát huy tối đa vai trò, nguồn lực doanh nghiệp nhà nước để dẫn dắt, tạo động lực cho nền kinh tế. Ngành cần bám sát, đánh giá đúng tình hình kinh tế trong nước, thế giới, từ đó chủ động phân tích, nhận định tác động từ các chính sách tài khóa tiền tệ để kịp thời tham mưu Chính phủ có kịch bản, giải pháp chủ động trong điều hành thu chi ngân sách Nhà nước. Bên cạnh đó, ngành cần có giải pháp huy động hiệu quả hơn nữa nguồn lực cho phát triển trên thị trường tài chính, thị trường vốn, thị trường chứng khoán, nguồn lực kinh tế trong nhân dân để tăng cường thu hút vốn cả trong và ngoài nước, tạo kênh huy động vốn tốt hơn cho doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp tư nhân. Đặc biệt là đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công, tập trung vào các dự án hạ tầng chiến lược đồng thời cải thiện môi trường đầu tư, giảm thủ tục hành chính để thu hút vốn FDI chất lượng cao, quản lý và sử dụng hiệu quả tài sản công, tăng cường minh bạch, hiệu quả trong khai thác, sử dụng vốn nhà nước tại doanh nghiệp.

Tổng Bí thư Tô Lâm cũng chỉ rõ ngành cần tiếp tục chú trọng và duy trì các giải pháp đảm bảo an sinh xã hội và nâng cao đời sống nhân dân, để cùng với kinh tế phát triển thì đời sống của nhân dân phải tốt hơn, toàn diện hơn trên tất cả các mặt./.

Thay mặt Lãnh đạo Đảng và Nhà nước, Tổng Bí thư Tô Lâm ghi nhận, biểu dương và đánh giá cao những cống hiến, nỗ lực của toàn thể cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong toàn ngành tài chính. (Ảnh: Vietnam+)

(Vietnam+)