Ngành đồ uống kiến nghị 5 giải pháp tháo gỡ vướng mắc khi triển khai EPR

Phân loại rác thải tại nhà máy sữa của Friesland Campina Việt Nam. (Ảnh: VÕ HÙNG)

Doanh nghiệp chủ động tham gia EPR

Hội thảo “Thúc đẩy hoạt động tái chế bao bì đồ uống hiệu quả và bền vững tại Việt Nam” do Báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cùng Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam (VBA) tổ chức. Tại đây, nhiều ý kiến từ doanh nghiệp đã tập trung vào việc tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy triển khai EPR.

Bà Chu Thị Vân Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký VBA, cho biết năm 2023, cơ quan chức năng tiến hành khảo sát nhanh để hoàn thiện cơ sở pháp lý cho việc triển khai EPR. Kết quả cho thấy, hơn 60% doanh nghiệp ngành đồ uống mới tiếp cận quy định từ năm 2022, song đa số đều ủng hộ chính sách.

Trên 80% doanh nghiệp thừa nhận gặp khó khăn trong quá trình thực hiện, chủ yếu liên quan đến chi phí tuân thủ, việc tìm kiếm đối tác tái chế phù hợp và hạn chế về nhân lực. Đặc biệt, nhiều doanh nghiệp nhỏ chưa có bộ phận chuyên trách về EPR, rất cần hướng dẫn cụ thể từ cơ quan quản lý Nhà nước.

Khi các quy định pháp lý hoàn thiện và EPR chính thức được áp dụng từ năm 2024, phần lớn doanh nghiệp ngành đồ uống đã nắm rõ quy định và tham gia đầy đủ các khóa tập huấn do Bộ Tài nguyên và Môi trường tổ chức. Khoảng 80% doanh nghiệp, chủ yếu là doanh nghiệp nhỏ và vừa, lựa chọn hình thức đóng quỹ; 20% áp dụng kết hợp giữa đóng quỹ và triển khai sáng kiến nội bộ; gần 10% ủy quyền tái chế cho các đơn vị chuyên nghiệp.

Nhiều mô hình tuần hoàn bao bì đã được triển khai. Một số nhà máy thí điểm tái chế khoảng 850 tấn lon nhôm; chai thủy tinh trong sản xuất bia được tái sử dụng nhiều lần; két nhựa và bao bì nhựa khác cũng được tái tuần hoàn, với tỷ lệ tái chế nhiều khi vượt quy định. Đáng chú ý, mô hình “từ lon nhôm đến lon nhôm” của Heineken đã đạt kết quả khả quan, cho thấy doanh nghiệp chủ động và sáng tạo trong thực hiện trách nhiệm môi trường.

Các đại biểu tham gia thảo luận tại Hội thảo “Thúc đẩy hoạt động tái chế bao bì đồ uống hiệu quả và bền vững tại Việt Nam”.

Theo Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam, quá trình triển khai EPR còn nhiều điểm nghẽn. Với hình thức đóng quỹ, doanh nghiệp lo ngại rủi ro pháp lý do chưa có cơ chế xác nhận ngay khi hoàn thành nghĩa vụ. Ngoài ra, việc giám sát sử dụng Quỹ Bảo vệ môi trường cần bảo đảm minh bạch, tránh tình trạng doanh nghiệp đóng góp nhưng hiệu quả môi trường chưa rõ ràng.

Với hình thức tự tổ chức tái chế hoặc ủy quyền, nhiều doanh nghiệp nhỏ gặp khó khăn do thiếu hạ tầng và nguồn lực. Việc ủy quyền cũng tiềm ẩn rủi ro khi phụ thuộc vào năng lực và uy tín của đối tác tái chế. Trong khi đó, hệ thống thu gom và tái chế tại Việt Nam còn hạn chế, chi phí cao, đặc biệt với các loại bao bì như thủy tinh, nhôm.

Từ thực tiễn này, VBA đưa ra 5 kiến nghị: Khuyến khích sử dụng bao bì tái chế: có chính sách hỗ trợ mạnh mẽ, nhất là với nhựa tái chế (rPET).

Tính chi phí EPR vào chi phí hợp lý: giúp doanh nghiệp thuận lợi hơn trong quyết toán tài chính.

Điều chỉnh tỉ lệ tái chế phù hợp năng lực thực tế: bảo đảm khả thi, không tạo gánh nặng quá sức cho doanh nghiệp.

Dành một phần Quỹ EPR cho đầu tư hạ tầng, công nghệ tái chế: nâng cao hiệu quả thu gom, xử lý bao bì.

Ưu đãi doanh nghiệp tích hợp chuỗi giá trị: những doanh nghiệp vừa thu gom, vừa tái chế, vừa sử dụng bao bì tái chế nên được miễn trừ một phần trách nhiệm thu gom độc lập.

Hoàn thiện chính sách, tạo nền tảng phát triển bền vững

Ở góc độ quản lý, ông Hồ Kiên Trung, Phó Cục trưởng Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho rằng ngành đồ uống là một trong những ngành phát sinh lượng bao bì lớn nhất. Trong bối cảnh Việt Nam thúc đẩy kinh tế tuần hoàn và giảm rác thải nhựa, tái chế bao bì trở thành nhiệm vụ đặc biệt quan trọng.

Luật Bảo vệ môi trường 2020 đánh dấu bước tiến lớn khi lần đầu tiên quy định rõ ràng, toàn diện về EPR. Để triển khai, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 08/2022/NĐ-CP, Nghị định số 05/2025/NĐ-CP; Bộ Tài nguyên và Môi trường ban hành Thông tư số 02/2022/TT-BTNMT và Thông tư số 07/2025/TT-BTNMT, tạo hành lang pháp lý cơ bản cho thực thi.

Ông Hồ Kiên Trung, Phó Cục trưởng Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) phát biểu tại Hội thảo.

Sau hơn 3 năm, tỷ lệ tái chế đã tăng mạnh, nhiều loại chất thải có giá trị kinh tế được xuất khẩu, đặc biệt là bao bì nhựa. Giá trị xuất khẩu thậm chí cao hơn tiêu thụ trong nước, mở ra cơ hội lớn cho ngành tái chế. Tuy vậy, một số loại bao bì như thủy tinh, hộp giấy nhiều lớp, lon nhôm vẫn chưa được xử lý triệt để. Mô hình tái chế “từ chai nhựa ra chai nhựa” chưa thể thực hiện trong nước, phải xuất khẩu sang Thái Lan hoặc Singapore, phát sinh thêm chi phí nhập khẩu và giảm hiệu quả kinh tế.

Theo ông Trung, cần có cơ chế khuyến khích phát triển công nghiệp tái chế ngay tại Việt Nam để tận dụng nguồn tài nguyên thứ cấp, giảm phụ thuộc xuất khẩu. Đây cũng là bước đi cần thiết để tăng giá trị ngành bao bì và đóng góp thiết thực vào mục tiêu kinh tế tuần hoàn.

Hiện nay, nhiều doanh nghiệp nước ngoài đã đăng ký đầu tư khu công nghiệp tái chế tại Việt Nam, dự kiến khởi công trong năm tới. Song song, Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp Bộ Tài chính đang nghiên cứu bổ sung quy định về thuế, phí môi trường đối với sản phẩm bao bì trong dự thảo Luật sửa đổi, dự kiến hoàn thiện vào giữa năm sau.

Ngành tái chế bao bì Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn nhưng cũng đối diện thách thức không nhỏ. EPR mới triển khai hơn 3 năm, còn nhiều điểm cần điều chỉnh. Cục Môi trường khẳng định sẽ tiếp tục lắng nghe ý kiến từ hiệp hội, doanh nghiệp, chuyên gia để hoàn thiện chính sách, bảo đảm tính khả thi, minh bạch và hiệu quả.

Kinh tế tuần hoàn là con đường phát triển tất yếu, song cũng là thách thức ngay cả với các doanh nghiệp lớn do chi phí tuân thủ cao. Với sự đồng hành của Nhà nước và sự chủ động từ doanh nghiệp, EPR hứa hẹn sẽ tạo nền tảng quan trọng để ngành công nghiệp tái chế Việt Nam phát triển mạnh mẽ, bền vững và hội nhập quốc tế.

THANH TRÀ