Ngành dệt may, giày dép trước cơ hội lớn từ Nhật Bản

Theo số liệu từ Bộ Công Thương, trong 5 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may sang Nhật Bản đạt khoảng 1,3 tỷ USD, tăng 7,2% so với cùng kỳ. Riêng mặt hàng giày dép đạt 600 triệu USD, tăng trưởng 5,5%.

Sản phẩm giày dép đạt kim ngạch xuất khẩu 600 triệu USD trong những tháng đầu năm 2025

Sự tăng trưởng này đến từ nhiều yếu tố đó là ưu đãi thuế quan trong Hiệp định CPTPP, quan hệ thương mại lâu đời giữa hai nước và đặc biệt là sự dịch chuyển đơn hàng khỏi Trung Quốc.

Ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS) nhận định, Nhật không phải thị trường dễ tính. Họ không mua hàng vì giá rẻ, mà vì chất lượng ổn định, quy trình minh bạch và tính tuân thủ cao. Đây là thử thách lớn với nhiều doanh nghiệp Việt.

Thị trường Nhật có yêu cầu khắt khe về sản phẩm

Theo các chuyên gia thương mại, thị trường Nhật yêu cầu rất cao về các sản phẩm dệt may: Chất lượng đường may, kiểu dáng, độ bền vải, màu sắc đồng nhất; Yêu cầu nghiêm ngặt về tiêu chuẩn an toàn hóa chất, không chứa các chất cấm (Azo, Formaldehyde…); Tiêu chuẩn lao động, môi trường và trách nhiệm xã hội theo ESG; Khả năng giao hàng đúng hạn, đóng gói, nhãn mác chi tiết, có thể truy xuất nguồn gốc.

Bà Nguyễn Thị Tuyết Mai, Phó Tổng Thư ký VITAS cho biết, rất nhiều doanh nghiệp nhỏ của Việt Nam hiện chưa đủ khả năng đáp ứng tất cả các tiêu chí này. Muốn giữ được đơn hàng lâu dài từ Nhật, bắt buộc phải đầu tư bài bản từ sản xuất đến quản lý.

Trước những yêu cầu ngày càng cao từ thị trường Nhật, doanh nghiệp cần áp dụng hệ thống quản lý chất lượng như ISO 9001, WRAP hoặc SA8000, đồng thời thực hiện kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt trong từng công đoạn: từ nguyên phụ liệu, cắt, may, là, đóng gói đến vận chuyển.

Ông Nguyễn Văn Tuấn, Giám đốc điều hành Công ty May Việt Tiến chia sẻ, doanh nghiệp chúng tôi duy trì bộ phận kiểm định nội bộ để đánh giá từng lô hàng trước khi xuất đi Nhật. Bên cạnh đó, chúng tôi đầu tư dây chuyền AI kiểm lỗi tự động để bảo đảm độ chính xác tuyệt đối.

Đồng thời, để đáp ứng yêu cầu về môi trường, doanh nghiệp cần đầu tư hệ thống xử lý nước thải đạt chuẩn Nhật Bản, sử dụng nguyên liệu thân thiện môi trường (bông hữu cơ, da thực vật…) và giảm phát thải trong toàn bộ chuỗi cung ứng.

Một số nhà máy tại Đồng Nai, Bình Dương đang áp dụng năng lượng mặt trời trên mái nhà xưởng, tiết kiệm điện và giảm phát thải CO₂, đây là điều mà nhiều đối tác Nhật đánh giá rất cao. Bên cạnh đó, việc số hóa quy trình quản lý, từ đơn hàng đến sản xuất, giúp truy xuất nguồn gốc minh bạch cũng là một tiêu chí bắt buộc với đối tác Nhật hiện nay.

Chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh chia sẻ, hiện nay, phần lớn doanh nghiệp dệt may, giày dép của Việt Nam vẫn nhỏ lẻ, chưa đủ năng lực tự chủ nguyên phụ liệu để đáp ứng quy tắc xuất xứ CPTPP. Chính vì vậy, cần xây dựng các cụm công nghiệp chuyên biệt theo mô hình "cluster", trong đó doanh nghiệp sản xuất vải, sợi, nhuộm, hoàn tất… liên kết chặt chẽ với đơn vị may mặc. Điều này giúp tối ưu chi phí và đáp ứng quy tắc xuất xứ.

Thị trường Nhật có thói quen tiêu dùng khá bảo thủ, nhưng cũng rất trung thành. Doanh nghiệp Việt cần nghiên cứu kỹ thị hiếu người tiêu dùng, đồng thời xây dựng bộ sưu tập riêng cho Nhật với các tiêu chí như: đơn giản, nhẹ, màu trung tính, chất liệu mềm và bền. Công ty giày Bitis đang hợp tác với một số nhà thiết kế trẻ Việt - Nhật để tạo ra sản phẩm vừa mang bản sắc Việt, vừa phù hợp gu thẩm mỹ Nhật. Đây là hướng đi cần nhân rộng.

Xuất khẩu sang thị trường khó tính như Nhật Bản vừa là thách thức nhưng cũng là cơ hội cho doanh nghiệp Việt

Theo ông Vũ Đức Giang, Chủ tịch VITAS, hiện đa số doanh nghiệp Việt vẫn làm hàng theo hình thức ODM/OEM. Nhưng để có lợi nhuận cao và phát triển lâu dài, cần hướng tới xây dựng thương hiệu riêng. Chúng ta phải thay đổi tư duy: từ gia công sang xây dựng thương hiệu, từ ngắn hạn sang dài hạn. Muốn trụ vững ở Nhật, cần tư duy như một nhà cung cấp toàn diện, chứ không đơn thuần là nhà sản xuất.

Ông Lê Tiến Trường, Chủ tịch Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) cho rằng, cần phải nhìn nhận, thị trường Nhật Bản là thách thức nhưng cũng là cơ hội rất lớn. Những doanh nghiệp dám đầu tư bài bản, minh bạch, xanh hóa và nâng cấp toàn diện quy trình sẽ không chỉ giữ vững đơn hàng, mà còn xây dựng được vị thế bền vững tại thị trường này. Việt Nam không thiếu năng lực sản xuất, điều chúng ta thiếu là khả năng thích ứng và chủ động đón đầu tiêu chuẩn quốc tế. Nếu vượt qua được thị trường Nhật, thì đồng nghĩa chúng ta có thể tiến xa hơn ở nhiều thị trường khác.

Đức Hiền