Ngân vang điệu xường trên đất Minh Sơn

Người dân xã Minh Sơn gìn giữ và phát huy điệu hát xường giao duyên.

Xường giao duyên là điệu hát đối đáp giữa nam và nữ. Đây là một thể loại dân ca trữ tình, đặc sắc và tiêu biểu trong hệ thống dân ca của đồng bào Mường được gìn giữ và phát huy từ đời này sang đời khác. Nét độc đáo trong điệu xường giao duyên là lời ca được ứng khẩu ngay tại chỗ, không theo một khuôn mẫu có sẵn mà sáng tạo một cách linh hoạt, hài hòa. Nội dung của những làn điệu xường giao duyên ca ngợi tinh thần đoàn kết, tương thân, tương ái, ca ngợi cảnh đẹp quê hương, đất nước; ngợi ca những người có công với đất nước; ca ngợi tình yêu và lòng chung thủy, tâm tư, tình cảm lứa đôi... Với những giá trị đặc sắc, năm 2017, xường giao duyên ở các xã Minh Sơn, Thạch Lập được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Để gìn giữ và phát huy giá trị của xường giao duyên, hàng năm xã Minh Sơn luôn quan tâm xây dựng và triển khai kế hoạch bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc nói chung và xường giao duyên nói riêng. Chỉ đạo các tổ chức đoàn thể, phối hợp với các thôn đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục những giá trị tốt đẹp của điệu hát xường giao duyên. Đồng thời, khuyến khích các thôn tổ chức các cuộc giao lưu, hội thi hát xường giao duyên nhằm góp phần gìn giữ, quảng bá, phát huy giá trị của di sản. Hiện nay, xã Minh Sơn có 40 đội văn nghệ, ngoài việc sinh hoạt, luyện tập các bài hát để phục vụ các hoạt động văn hóa, văn nghệ của xã, của thôn, các đội văn nghệ còn mời những nghệ nhân am hiểu xường giao duyên để truyền dạy cho các thành viên trong đội. Vì vậy, số lượng người biết hát xường trên địa bàn xã Minh Sơn ngày càng tăng.

Lớn lên trong “cái nôi” của làn điệu xường giao duyên, Nghệ nhân Ưu tú Lê Thị Hương, thôn Minh Nguyên, xã Minh Sơn đã “bén duyên” với xường giao duyên từ khi còn rất nhỏ. Bà kể: "Từ nhỏ tôi nghe và hát theo các bà, các chị, để rồi yêu hát xường lúc nào không hay. Sự phát triển của các loại hình nghệ thuật hiện nay khiến một bộ phận giới trẻ không mặn mà với các làn điệu dân ca, trong đó có xường giao duyên. Nhận thấy trách nhiệm của mình trong việc gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa Mường, thời gian qua, tôi đã tích cực tuyên truyền, vận động người dân trong thôn, trong xã tham gia học hát xường giao duyên. Qua các buổi học hát, họ hiểu được ý nghĩa của việc gìn giữ làn điệu xường giao duyên và có những việc làm thiết thực để gìn giữ giá trị văn hóa truyền thồng của ông cha. Hiện nay, mỗi khi thôn, xã có các hoạt động văn hóa, văn nghệ, nhiều người trong thôn đã hăng hái tham gia tập luyện hát xường giao duyên để trình diễn".

Bà Lê Thị Thủy, Phó Chủ tịch UBND xã Minh Sơn, cho biết: Xường giao duyên là điệu hát dân ca tiêu biểu của người Mường. Nhờ làm tốt công tác gìn giữ và phát huy nên những làn điệu xường được ngân vang khắp các thôn của xã Minh Sơn vào dịp lễ, tết, ngày hội của thôn, của xã. Để gìn giữ và phát huy loại hình dân ca này, xã Minh Sơn chỉ đạo các thôn tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền đến người dân về ý nghĩa của xường giao duyên với đời sống tinh thần của người dân. Thường xuyên tổ chức các cuộc giao lưu, hội thi, tạo sân chơi để các nghệ nhân, những người am hiểu về xường có cơ hội được biểu diễn xường giao duyên. Chỉ đạo các trường học trên địa bàn xã lồng ghép những nội dung về nguồn gốc ra đời và ý nghĩa của xường giao duyên trong các tiết học của bộ môn khoa học xã hội, các hoạt động ngoại khóa để học sinh thêm yêu giá trị văn hóa của dân tộc mình.

Bài và ảnh: Xuân Hòa