Chuyện tìm mộ liệt sĩ qua mẫu ADN

Theo thống kê, trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa hiện có trên 37.000 liệt sĩ chưa xác định được thông tin, trong đó có trên 10.000 liệt sĩ không còn thân nhân để lấy mẫu. Có hơn 27.000 liệt sĩ với trên 36.000 thân nhân có thể thu nhận mẫu ADN để xác định danh tính cho liệt sĩ.

Nhiệm vụ thiêng liêng

Chương trình lấy mẫu ADN thân nhân liệt sĩ được khởi động như "luồng ánh sáng cuối đường hầm", mở ra hy vọng xác định danh tính cho hàng vạn hài cốt liệt sĩ chưa xác định được thông tin, đang nằm trong các nghĩa trang liệt sĩ trên cả nước.

Để chạy đua cùng thời gian, Công an tỉnh Thanh Hóa đã phối hợp cơ quan chức năng triển khai chiến dịch thu nhận mẫu ADN của thân nhân liệt sĩ chưa xác định được thông tin. Với quyết tâm thực hiện nhiệm vụ đặc biệt thiêng liêng đó, các cán bộ, chiến sĩ đã không quản ngày đêm, mưa nắng, thắp lên hy vọng cho những gia đình chưa tìm được phần mộ người thân.

Tổ công tác băng rừng lội suối đi thu nhận mẫu ADN ở các xã miền núi tỉnh Thanh Hóa

Quy trình lấy mẫu ADN tuy không phức tạp nhưng rất vất vả, đặc biệt là trong những ngày hè oi ả, địa hình rộng, công tác thu nhận mẫu ADN ở các xã vùng cao Thanh Hóa. Các xã miền núi đường sá thường xa xôi, cách trở, nhiều bản làng nằm lọt thỏm giữa núi rừng, cách xa trung tâm tỉnh hàng trăm cây số.

Để tiếp cận những gia đình có thân nhân liệt sĩ, các tổ công tác phải đi xe máy chuyên dụng, thậm chí phải lội bộ, mang vác lỉnh kỉnh những dụng cụ, thiết bị vượt đèo, lội suối mới tới được nhà dân. Thời điểm này, thời tiết trên địa bàn các xã vùng cao Thanh Hóa mưa, nắng thất thường. Lúc nắng chang chang, gió Lào bỏng rát; lúc thì đường trơn trượt khiến việc đi lại hết sức khó khăn.

Có tổ phải vào trú nhờ trong lán dựng tạm, chờ hết cơn mưa rừng để tiếp tục di chuyển, cố gắng lấy mẫu để sớm chuyển về Hà Nội, làm cơ sở khai thác dữ liệu cho các bước tiếp theo trong hành trình.

Hành trình cảm xúc

Thiếu úy Lê Văn Hiếu, cán bộ Công an xã Tam Thanh (Thanh Hóa), cho biết không ít người già nghe nói đến ADN hay lấy máu rất bỡ ngỡ, lo lắng.

"Chúng tôi vừa làm, vừa giải thích cặn kẽ. Đồng bào vùng cao rất giàu tình cảm, chỉ cần giải thích rõ là họ sẵn lòng hợp tác. Vì vậy, có những nhà ở rất xa trung tâm, khó khăn không đi lại được, anh em chúng tôi sẽ đi thật sớm để đến đúng lịch hẹn với người dân" - thiếu tá Hiếu cho hay.

Lực lượng trong tổ công tác Công an tỉnh Thanh Hóa thu nhận mẫu ADN người thân liệt sĩ để xác định danh tính liệt sĩ

Một cán bộ Phòng Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội - Công an tỉnh Thanh Hóa, thành viên tổ công tác thu mẫu ADN, cho biết ở nhiều bản vùng sâu, những người thân còn sống của các liệt sĩ nay tuổi đã cao, trí nhớ kém, lúc nhớ lúc quên, giấy tờ thất lạc…

"Điều đó càng khiến việc rà soát, kê khai hồ sơ và xác minh quan hệ thân nhân hết sức khó khăn. Có trường hợp gia đình chỉ còn duy nhất tấm bằng Tổ quốc ghi công hay một tờ giấy báo tử đã phai màu, làm căn cứ đối chiếu. Vượt qua những trở ngại ấy, chúng tôi vẫn nỗ lực từng ngày, từng giờ trong hành trình tìm kiếm" - chiến sĩ này cho hay.

Thượng tá Lê Hồng Thái, Trưởng Phòng Cảnh sát Quản lý hành chính về Trật tự xã hội - Công an tỉnh Thanh Hóa, cho biết đơn vị đã huy động hơn 100 cán bộ, chiến sĩ phối hợp các lực lượng, thiết lập 10 trạm tại 166 địa bàn cấp xã trên toàn tỉnh.

"Kế hoạch được lên cụ thể từng ngày, từng địa bàn, với chỉ tiêu rõ ràng, nhằm bảo đảm hoàn thành việc thu nhận gần 36.000 mẫu còn lại" - thượng tá Thái thông tin. Trước đó, đơn vị đã thu nhận gần 1.000 mẫu.

Theo thượng tá Lê Hồng Thái, việc lấy mẫu không chỉ là công tác khoa học mà còn là một hành trình đầy cảm xúc. Mỗi mẫu máu, mỗi sinh phẩm được thu về đều mang theo nỗi mong chờ, sự hồi hộp và cả lời nguyện cầu thầm lặng. Đó là hành trình không dễ dàng nhưng đầy hy vọng, bởi chỉ cần một kết quả trùng khớp là có thêm một liệt sĩ được trở về một gia đình.

Vỡ òa niềm vui

Công an tỉnh Thanh Hóa cho biết đã có hai đợt thu nhận mẫu ADN. Đợt một từ ngày 12 đến 16-5, thu nhận được 933 mẫu ADN. Qua đối sánh ADN, xác định được danh tính của 2 liệt sĩ là Trịnh Văn Hai ở xã Đông Thành và Trịnh Quang Lâm ở xã Nga An.

Ở đợt hai, từ ngày 3 đến 20-7, với tinh thần "không để sót một mẫu nào, không nhầm một thân nhân nào; hành động khẩn trương nhưng tuyệt đối chính xác, tôn trọng thân nhân và danh dự liệt sĩ", Công an tỉnh Thanh Hóa phối hợp các đơn vị chức năng đã thu nhận được 36.454 mẫu ADN của thân nhân liệt sĩ chưa xác định được danh tính, vượt chỉ tiêu đề ra gần 1.000 mẫu. Bước đầu đã xác định được một danh tính liệt sĩ.

Gia đình ông Trịnh Văn Tuấn đã tìm thấy mộ phần anh trai Trịnh Quang Lâm nhờ đối sánh mẫu ADN. (Ảnh do Công an Thanh Hóa cung cấp)

Trong căn nhà nhỏ mới hoàn thành, gia đình bà Trịnh Thị Mệnh (ngụ xã Đông Thành) vỡ òa trong niềm vui sướng, khi nhận được tin kết quả giám định ADN được Công an thu nhận trùng khớp thông tin với hài cốt liệt sĩ Trịnh Văn Hai - em trai bà Mệnh - hy sinh ở chiến trường miền Nam, hiện yên nghỉ tại Nghĩa trang Đức Cơ, tỉnh Gia Lai.

Theo ông Trịnh Văn Lai, gần hai thập kỷ lặn lội khắp nơi, mang theo bao hy vọng rồi lại trở về trong thất vọng khi tung tích của người anh trai vẫn mờ mịt. Nhờ thu nhận mẫu ADN, gia đình đã tìm được người thân.

"Lúc nhận được tin báo tử của anh, gia đình rất đau đớn. Bởi anh khoác ba lô ra chiến trường rồi từ đó không về. Nay nhận được tin anh, gia đình vui lắm, vì đã biết nơi anh yên nghỉ, không phải mỏi mòn tìm kiếm. Chúng tôi thật lòng cảm ơn Đảng, Nhà nước, lực lượng Công an đã đưa anh về với gia đình, quê hương" - ông Lai xúc động.

Tương tự, ông Trịnh Văn Tuấn (ngụ xã Nga An) cũng vỡ òa trong niềm vui sướng khi biết tin cơ quan chức năng đã xác định chính xác danh tính hài cốt liệt sĩ Trịnh Quang Lâm - một trong 2 người anh trai của ông, hy sinh ở chiến trường miền Nam.

"Hai anh ra chiến trường rồi sau đó gia đình nhận được giấy báo tử, nhưng không rõ mộ phần ở đâu. Gia đình đã nỗ lực tìm kiếm khắp nơi nhưng không được. Nay nhận kết quả giám định ADN mới biết nơi anh Lâm hy sinh, phần mộ anh nằm ở Nghĩa trang Đức Cơ của tỉnh Gia Lai" - ông Tuấn chia sẻ.

Dù đã tìm được mộ phần của liệt sĩ Trịnh Quang Lâm nhưng niềm vui của gia đình ông Tuấn chưa trọn khi người anh trai khác là liệt sĩ Trịnh Quang Hữu vẫn chưa tìm được. "Gia đình mong sớm tìm được mộ của anh Hữu để niềm vui sum vầy được trọn vẹn" - ông Tuấn đau đáu.

Gia đình bà Trịnh Thị Mệnh và gia đình ông Trịnh Văn Tuấn là 2 trong số 3 gia đình đầu tiên của đợt này tìm thấy danh tính con em mình nhờ hành trình không quản nắng mưa của các chiến sĩ Công an tỉnh Thanh Hóa, trong nỗ lực thu thập mẫu ADN.

Đây là những mẫu ADN vô cùng quý giá, góp phần làm phong phú hơn những thông tin, dữ liệu khoa học để đối chiếu, so sánh với dữ liệu ADN liệt sĩ, từ đó thắp lên niềm hy vọng của các gia đình trong hành trình tìm kiếm hài cốt liệt sĩ.

Thanh Tuấn