Ngân hàng vẫn có xu hướng chọn lọc khách hàng doanh nghiệp

Theo số liệu từ Ngân hàng Nhà nước (NHNN), tín dụng tiếp tục tăng trưởng rõ nét. Đến ngày 29/7, tín dụng toàn hệ thống tăng 9,8% so với cuối năm 2024, tăng 19,75% so với cùng kỳ, đều là mức tăng trưởng tích cực so với các năm gần đây. Tín dụng tiếp tục tập trung vào lĩnh vực sản xuất - kinh doanh và hỗ trợ các nhóm ngành - lĩnh vực là động lực tăng trưởng kinh tế.

Khó tiếp cận nguồn tín dụng

Đáng chú ý, bên cạnh các gói tín dụng theo chỉ đạo của Chính phủ và NHNN như gói tín dụng nông lâm thủy sản 100.000 tỷ đồng, gói hỗ trợ nhà ở 120.000 tỷ đồng, gói tín dụng 500.000 tỷ đồng cho vay lĩnh vực hạ tầng và công nghệ số, các ngân hàng tung ra nhiều gói tín dụng ưu đãi cho các đối tượng khách hàng, trong đó có những gói cho vay dành cho DNNVV.

Điển hình, số liệu thống kê từ NHNN Khu vực 15 cho thấy, đến cuối tháng 6/2025, dự nợ tín dụng đối với DNNVV đạt 57.764 tỷ đồng, tăng 8,15% so cuối năm 2024, chiếm 12,7% tổng dư nợ tín dụng của khu vực.

Ông Vũ Mạnh Cường, Giám đốc doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực gạch ốp lát và thiết bị vệ sinh tại Hà Nội chia sẻ, vốn là "nhựa sống của doanh nghiệp". Việc được vay vốn, có nguồn vốn ổn định là điều kiện tiên quyết cho bất cứ một doanh nghiệp nào muốn phát triển bền vững.

Nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa khó tiếp cận tín dụng vì nhiều lý do như điều kiện không phù hợp, không có tài sản thế chấp...

Trong 10 năm đầu, doanh nghiệp này chỉ có một cơ sở duy nhất. Sau khi tiếp cận được nguồn vốn vay từ ngân hàng, doanh nghiệp đã mở rộng quy mô từ 20 người lên 50 người, số cửa hàng tăng gấp 5 lần, số kho hàng cũng tăng, qua đó đáp ứng kịp tốc độ phát triển kinh doanh. Đặc biệt, doanh thu tăng 8 lần trong vòng 10 năm qua.

Tuy nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng dễ dàng tiếp cận được nguồn vốn tín dụng, đặc biệt là các DNNVV, dù nỗ lực “đẩy vốn” từ phía ngân hàng rất lớn.

Ông Nguyễn Văn Thiện, Giám đốc Công ty TNHH Dịch vụ thương mại và Sản xuất nông sản an toàn Đại Hoàng cho biết: "Đầu tư vào hệ thống hữu cơ thì chi phí bỏ ra khoảng 300.000 đồng/sào. Đầu tư lớn mà thành quả mang lại để thu hồi vốn đầu tư lại mất một thời gian dài. Đầu tư trên đất nông nghiệp khó khăn là tiếp cận nguồn vốn".

Công ty từng liên kết với một doanh nghiệp xuất khẩu nông sản để xuất khẩu sản phẩm ra nước ngoài. Để đáp ứng số lượng đơn hàng, công ty đã “gõ cửa” nhiều nhà băng để vay vốn mở rộng sản xuất. Tuy nhiên, việc vay vốn không thuận lợi do công ty không có tài sản đảm bảo.

“Khi làm việc, phía ngân hàng đưa ra phương án doanh nghiệp phải có phương án kinh doanh khả thi và tài sản bảo đảm. Tuy nhiên, chúng tôi không đáp ứng được điều kiện nên ngân hàng từ chối cho vay. Cuối cùng, doanh nghiệp “dựa” vào doanh nghiệp xuất khẩu liên kết. Như vậy, lợi nhuận bị chia sẻ và bản thân doanh nghiệp mất cơ hội phát triển”, ông Thiện cho hay.

Vì sao doanh nghiệp vẫn loay hoay bài toán vốn?

Báo cáo “Tín dụng cho SME: Cơ hội và rủi ro” vừa phát hành của FiinGroup đã phác họa sơ bộ sức khỏe tài chính, mức độ rủi ro và khả năng tiếp cận vốn của khu vực DNNVV tại Việt Nam.

Số liệu chỉ rõ, có 9,3% DNNVV có vay vốn ngân hàng, thấp hơn nhiều so với tỷ lệ 56,1% ở doanh nghiệp lớn. Thực tế này cho thấy, rào cản tín dụng vẫn là điểm nghẽn đối với khả năng mở rộng sản xuất, đầu tư và nâng cao sức cạnh tranh của DNNVV.

Ở khía cạnh rủi ro, DNNVV có xu hướng gia tăng đáng kể trong các năm từ 2022-2024, với đỉnh điểm là gần 60% doanh nghiệp có mức rủi ro cao đến rất cao.

Năm 2025 ghi nhận dấu hiệu tích cực với sự cải thiện đáng kể trong hồ sơ rủi ro DNNVV, với chỉ hơn 40% doanh nghiệp ở mức rủi ro cao trở lên, gần 27% có rủi ro thấp và rất thấp. Thế nhưng, ngân hàng và tổ chức tài chính khác vẫn có xu hướng chọn lọc khách hàng có thời gian hoạt động đủ lâu, với gần 85% DNNVV có vay vốn hoạt động từ 5 năm trở lên. Hồ sơ rủi ro của nhóm doanh nghiệp này cũng tốt hơn đáng kể. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 40% doanh nghiệp có thời gian hoạt động dài trên 5 năm và rủi ro ở mức trung bình và thấp chưa tiếp cận vốn vay.

Thừa nhận những khó khăn này, Chủ tịch Hiệp hội DNNVV Việt Nam Nguyễn Văn Thân cho rằng, trong bối cảnh hiện nay, các ngân hàng thương mại có xu hướng ưu tiên cho vay các doanh nghiệp lớn. Điều này không khó hiểu, bởi các ngân hàng cũng chịu áp lực nặng nề về doanh thu và lợi nhuận.

“Ngân hàng thương mại, xét cho cùng cũng là doanh nghiệp, và để đảm bảo hiệu quả kinh doanh, họ buộc phải lựa chọn khách hàng có hồ sơ minh bạch, tài sản đảm bảo đầy đủ. Đây là cách các nhà băng cân bằng giữa tăng trưởng lợi nhuận và kiểm soát rủi ro. Việc giữ vững tính chủ động trong kinh doanh trên nền tảng hiệu quả và an toàn là yếu tố sống còn, đặc biệt sau những biến động từ thị trường trong thời gian qua”, ông Thân nhấn mạnh.

Trước khó khăn của doanh nghiệp, ông Thân đề xuất Hiệp hội nhận nhiệm vụ làm đầu mối xúc tiến thành lập một ngân hàng số dành riêng cho DNNVV, hộ kinh doanh.

Theo ông Thân, với công nghệ định danh số, ngân hàng này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp tiếp cận vốn tín chấp, giảm rào cản về thủ tục và lãi suất so với các ngân hàng truyền thống hiện nay.

Nhưng rõ ràng, đây không phải đề xuất dễ thực hiện, bởi việc thành lập và vận hành một tổ chức tín dụng phải đáp ứng rất nhiều quy định, để vừa đảm bảo an toàn cả hệ thống ngân hàng, vừa góp phần ổn định kinh tế vĩ mô.

Để giảm tải “gánh nặng” cung ứng vốn cho nền kinh tế và phù hợp với thực trạng của các DNNVV, TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế đề xuất Chính phủ cho phép thành lập Quỹ bảo lãnh tín dụng ở cấp Trung ương và khởi động lại 28 Quỹ bảo lãnh tín dụng cho DNNVV tại các địa phương.

Thanh Hoa