Ngân hàng 'lấn sân' chứng khoán, mảnh ghép sinh lời giữa lúc NIM thu hẹp

VIS Rating vừa công bố báo cáo mới nhất về ngành ngân hàng, tập trung phân tích lợi nhuận và rủi ro phát sinh từ việc mở rộng sang lĩnh vực dịch vụ chứng khoán.

Tìm động lực mới khi NIM co hẹp

Theo VIS Rating, việc mở rộng sang lĩnh vực chứng khoán sẽ giúp ngân hàng tăng thu nhập từ phí dịch vụ và khai thác hiệu quả mạng lưới khách hàng để phát triển hệ sinh thái của ngân hàng. Các ngân hàng đang nỗ lực nâng cao năng lực cạnh tranh bằng cách mở rộng danh mục sản phẩm và dịch vụ; đồng thời, phát triển hệ sinh thái tài chính nhằm thúc đẩy bán chéo và thu hút khách hàng mới.

Ngày càng nhiều ngân hàng gia tăng các dịch vụ môi giới chứng khoán và thị trường vốn, đây là những mảng có biên lợi nhuận cao hơn so với hoạt động cho vay truyền thống, nhằm củng cố và phát triển hệ sinh thái tài chính của mình.

Nguồn: VIS Rating.

Động thái này đặt trong bối cảnh hoạt động cho vay truyền thống của ngân hàng đang chịu áp lực từ sự cạnh tranh gay gắt, biên lợi nhuận mỏng hơn và hạn mức tăng trưởng tín dụng. Trong 3 tháng đầu năm 2025, biên lãi ròng (NIM) của các ngân hàng đã giảm 35 điểm cơ bản xuống còn 2,9% so với cùng kỳ năm trước.

Trong bối cảnh thị trường chứng khoán được đánh giá là kênh dẫn vốn hiệu quả và còn nhiều dư địa tăng trưởng, trong 6 tháng đầu năm, nhiều ngân hàng tư nhân như Sacombank, SeABank, MSB đều công bố kế hoạch mua cổ phần tại công ty chứng khoán, trong khi OCB và VIB lựa chọn hướng đi thông qua hợp tác chiến lược.

Đơn cử, Sacombank dự kiến triển khai kế hoạch góp vốn hoặc mua cổ phần một công ty chứng khoán để trở thành công ty con, với tỷ lệ sở hữu trên 50% vốn điều lệ và tổng giá trị đầu tư tối đa 1.500 tỷ đồng. Ngân hàng định hướng lựa chọn những công ty chứng khoán có chất lượng tài sản tốt và dịch vụ phù hợp nhằm phát triển các mảng đầu tư chuyên sâu.

Tương tự, MSB cũng mong muốn hoàn thiện hệ sinh thái tài chính thông qua việc sở hữu cả công ty chứng khoán và công ty quản lý quỹ. Theo lãnh đạo MSB, điều này sẽ tạo điều kiện thuận lợi để ngân hàng phát triển mảng quản lý tài sản cao cấp, cung cấp các sản phẩm đầu tư đa dạng như quỹ mở, quỹ hưu trí, quỹ trái phiếu, cổ phiếu… nhằm phục vụ nhóm khách hàng tiềm năng có nhu cầu đầu tư bài bản. MSB nhắm đến các công ty chứng khoán có quy mô vốn điều lệ từ 300 - 500 tỷ đồng và hỗ trợ tăng vốn để thúc đẩy hoạt động.

Không nằm ngoài xu hướng, SeABank cũng xúc tiến kế hoạch mua cổ phần tại Công ty Chứng khoán ASEAN để đưa đơn vị này trở thành công ty con trực thuộc ngân hàng.

OCB cũng bày tỏ sự quan tâm mạnh mẽ tới thị trường chứng khoán, coi đây là “mảnh ghép” cần thiết để đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao năng lực phục vụ khách hàng, đặc biệt là nhóm khách hàng ưu tiên và thúc đẩy thu nhập ngoài lãi.

Dẫn dắt tư vấn phát hành trái phiếu và rủi ro tiềm ẩn

Nhóm phân tích từ VIS Rating cho rằng, mặc dù việc đầu tư vào công ty con trong lĩnh vực chứng khoán sẽ làm giảm tỷ lệ an toàn vốn trong ngắn hạn, các ngân hàng vẫn tin tưởng rằng mở rộng sang lĩnh vực này sẽ cải thiện khả năng sinh lời.

Số liệu tính đến cuối năm 2024. Ảnh: T.L.

Đơn cử, năm 2024, một số công ty chứng khoán liên kết với ngân hàng như Công ty cổ phần Chứng khoán Kỹ Thương (TCBS) đóng góp đáng kể gần 20% vào lợi nhuận của ngân hàng mẹ.

Cùng với đó, trong 3 năm qua, các công ty liên kết ngân hàng tư nhân được "bơm vốn" đã vươn lên vị thế đáng kể trong top 30 về quy mô tài sản nhờ các đợt tăng vốn lớn. Thị phần cho vay ký quỹ của các công ty này cũng tăng từ 19% năm 2022 lên 30% năm 2024, phản ánh tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ.

"Chúng tôi kỳ vọng các công ty liên kết với ngân hàng tư nhân sẽ tiếp tục dẫn dắt tăng trưởng lợi nhuận ngành trong 12 - 18 tháng tới" - VIS Rating đánh giá.

Bên cạnh đó, các công ty chứng khoán liên kết với ngân hàng thường tận dụng vốn và mạng lưới khách hàng của ngân hàng mẹ để mở rộng thị phần môi giới và phân phối trái phiếu, đây là một lợi thế mà các công ty chứng khoán không thuộc hệ sinh thái ngân hàng khó có thể cạnh tranh.

Theo đó, các ngân hàng và công ty chứng khoán liên kết thường hợp tác chặt chẽ để cho vay các doanh nghiệp lớn, chủ yếu trong lĩnh vực bất động sản và năng lượng tái tạo thông qua các khoản cho vay khách hàng, đầu tư trái phiếu hoặc cho vay ký quỹ.

Cùng với đó, một số doanh nghiệp gần đây vướng vào các vấn đề pháp lý liên quan đến dự án hoặc chậm trả trái phiếu doanh nghiệp. Các công ty chứng khoán cũng có thể cam kết mua lại trái phiếu đã bán cho khách hàng cá nhân như một phần của hoạt động phân phối trái phiếu. Tuy nhiên, nhiều rủi ro cũng cần được lưu ý.

"Việc các ngân hàng và công ty chứng khoán tập trung tín dụng cao vào các doanh nghiệp lớn đang làm gia tăng rủi ro hoạt động và sẽ dễ bị tổn thương trước các các rủi ro tín dụng liên quan đến từng khách hàng lớn, từ đó, có thể dẫn đến tình huống rút tiền hàng loạt từ khách hàng" - VIS Rating lưu ý.

Để hạn chế tổn thất tín dụng, điều quan trọng là các ngân hàng và công ty chứng khoán liên kết cần thiết lập tốt tiêu chí lựa chọn khách hàng mới và tăng cường quản lý tài sản đảm bảo./.

Ánh Tuyết