Ngăn chặn sớm những công trình 'siêu tốc'

Cán bộ xã Ba Tô, huyện Ba Tơ, tỉnh Quảng Ngãi kiểm tra tình trạng trồng cây chờ đền bù trên địa bàn.

Cấp tốc trồng cây, xây công trình chờ đền bù

Ngay sau khi thông tin dự án cao tốc nối hai tỉnh Quảng Ngãi -Kon Tum được bổ sung quy hoạch, không ít người dân đã “đón đầu” trục lợi dưới nhiều hình thức. Có hộ tức tốc mua bán đất, tạo dựng công trình mới, trồng cây lấn chiếm đường bộ, hành lang đường bộ để chờ đền bù. Lại có hộ chủ động mời thương lái vào thỏa thuận trồng cây, xây công trình phụ trợ và ăn chia tiền đền bù… Anh P.V.D, người dân xã Ba Động (huyện Ba Tơ) cho biết: Ở đây nhiều người tính xây dựng chuồng trại chăn nuôi, làm tường rào, công trình phụ để chờ sau này được đền bù. Có hộ thiếu tiền, đã đi vay nóng để dựng công trình một cách nhanh nhất. Nhiều người khác nghe thông tin cây huỳnh đàn được đền bù giá cao, nên bằng mọi giá đã đi mua, hoặc nhờ mối mang cây về trồng.

Trước tình hình diễn biến phức tạp, lực lượng chức năng thị xã Đức Phổ và huyện Ba Tơ đã xuống địa bàn, nắm bắt thông tin từ cộng đồng dân cư, nhận diện những “điểm nóng”, nơi các thương lái và hộ nông dân tạo mối liên kết để trồng xen, mở rộng diện tích cây trồng trái quy định của pháp luật. Đồng thời, lưu giữ hình ảnh hiện trường để hạn chế những phát sinh gây bất lợi cho dự án. Một số xã đã thành lập tổ, nhóm cán bộ, viên chức về khu dân cư vận động nhân dân hiểu chủ trương, tầm quan trọng của các dự án trọng điểm phục vụ phát triển kinh tế-xã hội. Ông Phạm Văn Rạch, Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Ba Cung (huyện Ba Tơ), chia sẻ: Nhận diện được tình hình người dân sẽ lấn chiếm, trục lợi nên cán bộ xã chủ động cảnh báo, tăng cường kiểm tra và sẽ xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Nếu kiểm soát tốt tình trạng chuyển nhượng, mua bán đất đai ở khu vực dự kiến dự án đi qua sẽ hạn chế phát sinh mâu thuẫn, tranh chấp, hạn chế ảnh hưởng đến tiến độ của dự án trọng điểm.

Trước vấn đề này, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ngãi Trần Phước Hiền khẳng định: Các dự án quan trọng quốc gia phục vụ cho phát triển kinh tế-xã hội cần bảo đảm tiến độ, an toàn khi triển khai. Vì vậy, tỉnh chỉ đạo cơ quan, đơn vị chức năng và địa phương đánh giá hiện trạng đất, đất rừng trong vùng dự án, tránh tình trạng phát sinh, trục lợi từ dự án.

Tình trạng tượng tự cũng đã diễn ra tại các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Hà Tĩnh… trong những năm qua. Không ít công trình “hoàn thành trong một đêm” đã xuất hiện khi có thông tin triển khai dự án cao tốc bắc - nam, khiến các cơ quan chức năng phải mất nhiều thời gian xử lý. Sự quản lý lỏng lẻo của chính quyền địa phương gây ảnh hưởng đến công tác giải phóng mặt bằng, dẫn đến nhiều sai phạm về đất đai, trật tự xây dựng, xảy ra khiếu kiện, tranh chấp kéo dài...

Ứng dụng công nghệ, xử lý nghiêm vi phạm

Dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng có chiều dài gần 419 km, đi qua chín tỉnh, thành phố, việc giải phóng mặt bằng, chống lấn chiếm, xây dựng công trình trái phép là một thách thức không nhỏ. Theo tìm hiểu, đoạn dự án đi qua huyện Văn Yên (tỉnh Yên Bái) dài gần 55 km. Trong quá trình kiểm tra thực địa, cơ quan chức năng phát hiện nhiều hộ dân xây dựng công trình trái phép, trồng cây trong phạm vi quy hoạch dự án để chờ được kiểm đếm, đền bù. Cơ quan chức năng Văn Yên đã xử phạt bảy trường hợp vi phạm về lĩnh vực đất đai (xây dựng công trình trái phép trên đất nông nghiệp) với số tiền 125 triệu đồng; xử phạt sáu trường hợp vi phạm về lĩnh vực xây dựng (xây dựng cơi nới mới trên đất ở) với số tiền 205 triệu đồng.

Để ngăn chặn tình trạng này từ sớm, ông Nguyễn Văn Tùng, Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng đã chỉ đạo các đơn vị phải vào cuộc quyết liệt, trong đó giao Sở Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, cùng các địa phương liên quan xác định mốc giới dự kiến của dự án; chỉ đạo cơ quan chức năng dừng việc chia tách Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với các hộ gia đình, cá nhân trong phạm vi ranh giới quy hoạch thực hiện dự án từ ngày 20/5/2025; không bồi thường, hỗ trợ đối với các hộ dân trồng cây trên đất nông nghiệp sau ngày 30/5/2025; không bồi thường, hỗ trợ đối với các công trình xây dựng và cây trồng trên đất ở phát sinh sau ngày 20/5/2025.

Hành vi xây dựng công trình, trồng cây sau khi đã có quy hoạch dự án là vi phạm pháp luật. Nghị định số 91/2019/NĐ-CP, ngày 19/11/2019 của Chính phủ, về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai, quy định nhiều mức phạt đối với các trường hợp vi phạm. Theo luật sư Hà Huy Từ (Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội), chế tài đã có nhưng mức xử phạt theo quy định hiện hành vẫn chưa đủ sức răn đe. Để xử lý dứt điểm tình trạng người dân xây dựng công trình trái phép chờ đền bù, chính quyền cơ sở cần thực hiện biện pháp mạnh, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, xác định hiện trạng nhà đất sớm và xử lý mạnh tay với trường hợp phát sinh thêm công trình, cây cối. Cùng với đó, cần đẩy mạnh biện pháp mềm là tuyên truyền, phổ biến các quy định của pháp luật về việc đền bù giải phóng mặt bằng, giải thích rõ việc các công cụ đo đạc hiện đại của cơ quan chức năng sẽ dễ dàng phát hiện công trình hoặc khu vực vi phạm, khi đó, việc xây dựng công trình trái phép không những không được đền bù mà còn mất tiền oan, bị phạt theo quy định.

Bài và ảnh: ĐÔNG HUYỀN-PHAN THỌ