Nga tìm lối thoát cho tham vọng AI giữa vòng vây trừng phạt

Theo Reuters, động thái ấy diễn ra trong bối cảnh Nga đang đối mặt với các lệnh trừng phạt từ phương Tây, gây khó khăn lớn cho tham vọng công nghệ của nước này. Chỉ thị của ông Putin được công bố trên trang web của Điện Kremlin, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hợp tác quốc tế, đặc biệt với Trung Quốc, trong việc phát triển một trong những công nghệ quan trọng nhất của thế kỷ 21.

Tòa nhà ngân hàng lớn nhất của Nga Sberbank tại Moscow - Ảnh: Reuters

Hợp tác AI giữa Nga và Trung Quốc

Chỉ thị của Tổng thống Nga yêu cầu chính phủ và Sberbank, đơn vị đi đầu trong nghiên cứu AI của nước này, "đảm bảo hợp tác hơn nữa với Cộng hòa nhân dân Trung Hoa trong nghiên cứu và phát triển công nghệ AI". Lệnh này xuất hiện chỉ vài tuần sau khi Putin cam kết tăng cường hợp tác với các đối tác BRICS (Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi) để thúc đẩy AI.

Trong bối cảnh các lệnh trừng phạt của phương Tây cắt đứt quyền tiếp cận của Nga đối với các công nghệ quan trọng, sự hợp tác với Trung Quốc được coi là chìa khóa để duy trì và phát triển các tham vọng công nghệ của Moscow. Trí tuệ nhân tạo không chỉ là lĩnh vực khoa học tiên tiến mà còn là yếu tố chiến lược trong cạnh tranh toàn cầu, với khả năng ảnh hưởng đến kinh tế, quân sự và xã hội.

Thách thức từ các lệnh trừng phạt của phương Tây

Kể từ khi Nga phát động cuộc chiến ở Ukraine, các quốc gia phương Tây đã áp đặt nhiều biện pháp trừng phạt nhằm làm suy yếu nền kinh tế và hạn chế quyền tiếp cận công nghệ của Nga. Một trong những đòn giáng mạnh nhất là việc các nhà sản xuất vi mạch hàng đầu thế giới ngừng xuất khẩu sang Nga. Các vi mạch, đặc biệt là GPU (đơn vị xử lý đồ họa), đóng vai trò thiết yếu trong việc phát triển và vận hành các hệ thống AI.

German Gref, Tổng giám đốc điều hành Sberbank, từng thừa nhận vào năm 2023 rằng việc thiếu GPU là trở ngại lớn nhất đối với nỗ lực phát triển AI của Nga. Các công ty công nghệ Nga đã phải đối mặt với nhiều khó khăn trong việc tìm nguồn cung cấp phần cứng thay thế từ các quốc gia không bị ảnh hưởng bởi lệnh trừng phạt, khiến họ phải dựa vào các đối tác phi phương Tây như Trung Quốc.

Lý do đẩy mạnh hợp tác với Trung Quốc

Trung Quốc, quốc gia đang vươn lên như một cường quốc AI toàn cầu, là đối tác lý tưởng của Nga trong bối cảnh hiện tại. Với khả năng sản xuất công nghệ tiên tiến và nguồn lực nghiên cứu dồi dào, Trung Quốc có thể cung cấp những gì mà Nga đang thiếu: phần cứng, phần mềm, và chuyên môn trong lĩnh vực AI.

Sự hợp tác giữa hai nước không chỉ là giải pháp ngắn hạn cho Nga trong việc vượt qua các lệnh trừng phạt mà còn là chiến lược dài hạn để cạnh tranh với Mỹ và các quốc gia phương Tây khác trong lĩnh vực AI. Trong một tuyên bố gần đây, Putin nhấn mạnh rằng việc xây dựng Mạng lưới liên minh AI mới sẽ tập hợp các chuyên gia từ các quốc gia BRICS và các nước có chung quan tâm, nhằm thách thức vị thế thống trị của Mỹ.

Nga đứng ở đâu trong cuộc đua AI toàn cầu?

Mặc dù có tham vọng lớn, Nga hiện chỉ đứng thứ 31 trong số 83 quốc gia về triển khai AI, đổi mới và đầu tư, theo Chỉ số AI toàn cầu của Tortoise Media. Thứ hạng này không chỉ kém xa Mỹ và Trung Quốc mà còn thấp hơn cả các thành viên BRICS như Ấn Độ và Brazil. Điều này cho thấy Nga còn một chặng đường dài để trở thành đối thủ cạnh tranh đáng gờm trong lĩnh vực AI toàn cầu.

Một phần nguyên nhân đến từ việc Nga thiếu các khoản đầu tư lớn và các chính sách khuyến khích mạnh mẽ cho ngành công nghiệp công nghệ cao. Ngoài ra, các lệnh trừng phạt đã làm trầm trọng thêm những khó khăn vốn có, khiến Nga phải tìm kiếm các mối quan hệ đối tác mới, đặc biệt với các quốc gia không bị ảnh hưởng bởi phương Tây.

Ý nghĩa địa chính trị của hợp tác AI Nga - Trung

Sự hợp tác ngày càng chặt chẽ giữa Nga và Trung Quốc trong lĩnh vực AI không chỉ có ý nghĩa kinh tế mà còn mang tính chiến lược. Đối với Nga, đây là cơ hội để tăng cường vị thế trên bàn cờ công nghệ toàn cầu. Đối với Trung Quốc, hợp tác với Nga giúp củng cố vai trò lãnh đạo của họ trong các tổ chức quốc tế và tăng cường ảnh hưởng ở các khu vực như châu Âu và châu Phi.

Tuy nhiên, việc Nga phụ thuộc ngày càng nhiều vào Trung Quốc cũng đặt ra những câu hỏi về sự cân bằng quyền lực giữa hai nước. Trung Quốc có thể tận dụng tình thế để đạt được những lợi ích chiến lược lớn hơn, trong khi Nga có nguy cơ trở thành đối tác yếu thế trong mối quan hệ này.

Trong bối cảnh các quốc gia như Mỹ và Trung Quốc đang đầu tư hàng tỉ USD để phát triển AI, Nga cần phải đẩy mạnh tốc độ và quy mô để không bị bỏ lại phía sau. Hợp tác với Trung Quốc là một bước đi quan trọng, nhưng chưa đủ để giải quyết các vấn đề cốt lõi như thiếu nguồn lực và hạn chế trong đổi mới.

Các chuyên gia nhận định thành công của Nga trong lĩnh vực AI sẽ phụ thuộc vào việc Moscow có thể vượt qua những rào cản hiện tại và tận dụng tốt các mối quan hệ quốc tế. Dù còn nhiều thách thức, quyết định thúc đẩy hợp tác AI với Trung Quốc cho thấy Nga đang nghiêm túc trong việc duy trì sự hiện diện của mình trong một trong những công nghệ quan trọng nhất của thế kỷ 21.

Hoàng Vũ