New Zealand hướng tới cải cách toàn diện hệ thống quy hoạch

Nguồn: environment.govt.nz

Đây được xem là một trong những nỗ lực cải cách lớn nhất trong nhiều thập kỷ để tháo gỡ những điểm nghẽn về phát triển hạ tầng, mở rộng nhà ở, hỗ trợ nông nghiệp và nâng cao hiệu quả quản lý môi trường.

Cải cách lần này dựa trên bản thiết kế tổng thể do Nhóm Cố vấn chuyên gia về cải cách quản lý tài nguyên xây dựng. Thay vì duy trì khuôn khổ pháp lý duy nhất như RMA, hệ thống mới được tổ chức lại thành hai dự luật tách biệt, mỗi dự luật bảo đảm một phạm vi nhiệm vụ rõ ràng. Việc phân tách chức năng này được kỳ vọng sẽ giúp rà soát chính xác hơn mục tiêu quy hoạch đất đai và công cụ bảo vệ môi trường, từ đó cải thiện chất lượng ra quyết định và giảm bớt chồng chéo trong thực thi.

Hướng tới hệ thống quy hoạch linh hoạt và dễ tiếp cận hơn

Dự luật Quy hoạch tập trung vào khía cạnh phát triển, bao gồm việc điều tiết sử dụng đất và gia tăng khả năng triển khai các dự án xây dựng. Mục tiêu lớn nhất của dự luật này là tạo dựng môi trường pháp lý minh bạch và đơn giản hơn, cho phép người dân và doanh nghiệp hiểu rõ những gì họ có thể làm với đất đai của mình mà không phải đối mặt với các thủ tục phức tạp. Trong bối cảnh nhu cầu về nhà ở và hạ tầng tiếp tục tăng, Chính phủ tin tưởng rằng việc giảm bớt các rào cản trong cấp phép và quy hoạch sẽ góp phần thúc đẩy tăng trưởng bền vững, đồng thời tiết kiệm chi phí và thời gian cho các chủ thể tham gia.

Trong khi đó dự luật Môi trường tự nhiên đóng vai trò đối trọng, bảo đảm rằng việc khai thác và sử dụng tài nguyên tự nhiên vẫn tuân thủ các tiêu chuẩn bảo vệ môi trường nghiêm ngặt. Dự luật này nhằm quản lý tốt hơn các tác động của hoạt động phát triển lên hệ sinh thái, đồng thời thiết lập các giới hạn môi trường rõ ràng nhằm bảo vệ những khu vực có giá trị sinh thái cao. Việc tách bạch mục tiêu phát triển khỏi trách nhiệm bảo tồn được kỳ vọng sẽ giúp cải thiện chất lượng quyết định chính sách, hạn chế xung đột giữa các mục tiêu kinh tế và sinh thái.

Một trong những thay đổi quan trọng nhất của hệ thống mới là việc thu hẹp phạm vi các tác động cần được đánh giá. Nhiều yếu tố hiện đang gây tranh cãi hoặc làm kéo dài quá trình thẩm định sẽ được loại khỏi phạm vi xem xét, chẳng hạn như các vấn đề nội bộ trong khu đất, tác động tới phân bố bán lẻ, cạnh tranh thị trường, tính thẩm mỹ thị giác hay khả năng tài chính của dự án. Việc tinh giản này nhằm giúp quá trình đánh giá tập trung vào những tác động thực sự quan trọng đến môi trường và cộng đồng.

Song song với đó, hệ thống cấp phép mới sẽ có ít phân loại hoạt động hơn. Những hoạt động có tác động thấp sẽ không cần xin phép, giúp giảm khối lượng công việc hành chính và rút ngắn thời gian triển khai cho doanh nghiệp lẫn cá nhân. Các điều kiện trong giấy phép, nếu cần, phải đáp ứng nguyên tắc cần thiết và tương xứng, góp phần giảm bớt các yêu cầu mang tính hình thức hoặc không liên quan trực tiếp.

Một điểm nhấn khác là việc hợp nhất hơn 100 kế hoạch hiện hữu thành 17 kế hoạch kết hợp cấp vùng. Các kế hoạch này sẽ tích hợp quy hoạch không gian, sử dụng đất và quản lý môi trường trong cùng một bộ tài liệu. Người dân chỉ cần tham khảo một nguồn thông tin thống nhất để biết rõ quyền và nghĩa vụ liên quan đến tài sản của mình. Đây được xem là bước tiến lớn trong việc đơn giản hóa hệ thống vốn bị đánh giá là rời rạc, khó tiếp cận và tốn kém.

Tăng tốc độ ra quyết định, chuẩn hóa quy định và củng cố cơ chế thực thi

Không chỉ dừng lại ở việc tái cơ cấu quy hoạch, hệ thống mới còn cải tổ toàn diện quy trình xây dựng kế hoạch. Các kế hoạch không gian cấp vùng sẽ được lập cho giai đoạn 30 năm, nhằm xác định rõ nơi nào sẽ phát triển mở rộng, nơi nào dành cho hạ tầng như đường sá và dịch vụ công, và đâu là những khu vực cần được bảo vệ.

Thời gian phát triển một kế hoạch vùng sẽ giảm mạnh từ mức trung bình 6-7 năm xuống còn khoảng 2 năm. Điều này có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh New Zealand cần phản ứng nhanh với nhu cầu phát triển hạ tầng, biến đổi khí hậu, tăng trưởng dân số và nhu cầu sử dụng đất đang thay đổi nhanh chóng.

Bên cạnh đó, đất nước Kiwi sẽ áp dụng hệ thống phân vùng thống nhất trên toàn quốc, thay thế hơn 1.175 loại vùng quy hoạch được thiết kế tùy biến bởi các hội đồng địa phương. Sự chuẩn hóa này sẽ giảm sự không nhất quán, cắt giảm chi phí tư vấn và rủi ro pháp lý, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các nhà đầu tư hoạt động xuyên vùng.

Một loạt tiêu chuẩn quốc gia cho các hoạt động phổ biến cũng sẽ được ban hành nhằm thúc đẩy tốc độ xét duyệt và làm giảm chi phí tuân thủ. Khi các hội đồng địa phương áp dụng những biện pháp hạn chế mạnh như bảo vệ di sản hoặc xác định khu vực tự nhiên có ý nghĩa đặc biệt, họ phải cung cấp các cơ chế giảm nhẹ mang tính khả thi để bảo đảm quyền lợi chính đáng của người dân và doanh nghiệp.

Hệ thống mới cũng thiết lập yêu cầu rõ ràng hơn về quy trình tham vấn, bao gồm thời điểm và đối tượng phải tham vấn, trong đó có iwi (các bộ tộc bản địa) có quyền lợi liên quan trực tiếp. Ngoài ra, một Tòa án Quy hoạch mới sẽ được thành lập nhằm giải quyết các tranh chấp đơn giản với tốc độ nhanh và chi phí thấp, giúp giảm áp lực cho hệ thống tòa án hiện hữu.

Các giới hạn môi trường rõ ràng sẽ được áp dụng để giúp cộng đồng có cơ sở minh bạch hơn trong quyết định sử dụng tài nguyên. Việc giám sát thực thi cũng được tăng cường ở cấp trung ương nhằm bảo đảm các quy định được áp dụng đồng đều giữa các vùng và tránh tình trạng thực thi không nhất quán.

Chính phủ cho biết, các chỉ đạo chính sách quốc gia sẽ được hoàn thiện trong vòng 9 tháng kể từ khi hai dự luật có hiệu lực. Các tiêu chuẩn bắt buộc sẽ được triển khai theo giai đoạn và điều chỉnh phù hợp với nhu cầu lập kế hoạch của từng hội đồng địa phương.

Linh Anh