Nêu cao trách nhiệm bảo vệ di tích

Còn tâm lý chủ quan

Vụ hỏa hoạn tại di tích quốc gia chùa Làng Vẽ, phường Thọ Xương, thành phố Bắc Giang mới đây đã thiêu rụi toàn bộ tòa tam bảo cùng 25 pho tượng và hiện vật cùng nhiều bức hoành phi, câu đối, cửa võng, hương án. Ông Dương Văn Hòe, Trưởng ban hội đồng hương lão đình, chùa Làng Vẽ cho biết: “Vụ cháy gây thiệt hại không chỉ về kinh tế mà còn tổn thất về giá trị văn hóa tinh thần, kiến trúc nghệ thuật. Tôi cũng như nhiều người dân rất xót xa bởi ngôi chùa và những cổ vật, hiện vật được lưu giữ vài trăm năm nay đã hư hỏng”.

Người dân cầu may mắn tại đền Xương Giang (thành phố Bắc Giang).

Cùng với cháy nổ, thời gian qua, tại các di tích trên địa bàn tỉnh xảy ra không ít vụ việc mất an toàn. Thống kê sơ bộ của cơ quan chức năng, 10 năm gần đây, toàn tỉnh xảy ra hơn 50 vụ mất trộm, xâm hại di vật, cổ vật ở cơ sở tôn giáo, tín ngưỡng. Tại chùa Bổ Đà, xã Tiên Sơn (thị xã Việt Yên) từng mất pho tượng Quan Âm Tống Tử bằng gỗ có niên đại gần 200 năm và một số cổ vật khác. Đình Thổ Hà, xã Vân Hà cũng bị mất một bộ chấp kích cổ (8 chiếc), một kiếm thần, một nồi hương đồng và một đôi hạc đồng. Một số di tích tại thành phố Bắc Giang, các huyện Lạng Giang, Lục Nam, Yên Thế cũng từng bị mất trộm cổ vật, di vật và tài sản.

Cách đây khoảng 3 tháng, kẻ gian phá khóa cửa ngôi đình tổ dân phố Tân Phượng, phường Tân Mỹ (thành phố Bắc Giang) lấy tiền công đức. Trước đó, tại chùa Tứ Giáp, thị trấn Nhã Nam (Tân Yên); chùa Hoàng Hoa, bản Đồng Vương (Yên Thế) cũng bị kẻ gian phá két sắt, hòm lấy đi hàng trăm triệu đồng tiền công đức, tiền lễ trên các ban thờ. Bên cạnh thiệt hại tài sản thì những tổn thất về tinh thần, nghệ thuật khó có thể đo đếm bởi hầu hết cổ vật đều là linh vật, có giá trị mỹ thuật cao.

Để xảy ra những vụ mất an toàn tại các di tích, nơi thờ tự chủ yếu là do công tác quản lý, bảo vệ của chính quyền, ngành chức năng địa phương, ban quản lý ở cơ sở còn chủ quan, lơ là. Công tác kiểm kê, bảo quản cổ vật, tài sản tại di tích hạn chế; hầu hết các nơi dù có nhiều cổ vật, hiện vật, tài sản quý ngày ngày được trưng bày cho du khách cũng như phật tử khắp nơi chiêm bái song chưa bố trí lực lượng thường trực trông coi, kiểm tra.

Hệ thống cửa, cổng, khóa nhiều nơi sơ sài, lỏng lẻo; thiếu các trang thiết bị, phương tiện, dụng cụ phòng cháy, chữa cháy. Các xã, phường, thị trấn còn “khoán trắng” việc trông coi cho các bậc cao niên hay chi hội người cao tuổi, thủ từ, thủ nhang hoặc sư trụ trì. Thời điểm này đang mùa lễ hội, tại các di tích, cơ sở thờ tự diễn ra nhiều hoạt động. Thực tế, tại các di tích đều lắp đặt thêm thiết bị điện, đèn trang trí; việc bố trí nơi thắp hương, thờ cúng chật chội, hệ thống điện trên bàn thờ và đèn cầy, nến, nhiều vàng mã, đồ tế lễ gần vị trí thắp hương dễ gây ra chập điện, cháy nổ.

Tăng cường kiểm tra, khắc phục thiếu sót

Mới đây, Chủ tịch UBND tỉnh chỉ đạo tăng cường các biện pháp phòng cháy, chữa cháy tại các cơ sở tôn giáo, tín ngưỡng và thờ tự. Đặc biệt yêu cầu ngành văn hóa, Công an tỉnh tích cực phối hợp với các cơ quan thông tin, truyền thông tuyên truyền, phổ biến kiến thức, pháp luật và cảnh báo các nguy cơ cháy, nổ, tai nạn, sự cố, nhất là nguy cơ hỏa hoạn từ việc đốt hương thờ cúng, đốt vàng mã tại các đền, đình, chùa, những nơi tổ chức lễ hội.

Toàn tỉnh có hơn 2,2 nghìn di tích, trong đó hơn 740 di tích được xếp hạng. Những nơi này đều lưu giữ cổ vật, di vật, tài liệu có giá trị lịch sử, nghệ thuật cao.

Kiểm tra và khắc phục ngay sơ hở, thiếu sót trong công tác phòng cháy, chữa cháy tại di tích, nơi thờ tự; kiên quyết xử lý nghiêm vi phạm. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã có công văn đề nghị các địa phương rà soát tổng thể các di tích trên địa bàn, chú trọng các biện pháp bảo đảm an toàn phòng chống cháy nổ, mất cắp, bảo vệ các hiện vật quý ở các di tích.

Thực hiện chỉ đạo, Công an tỉnh tổ chức kiểm tra, hướng dẫn công tác phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ tại một số di tích và nhắc nhở các địa phương sẵn sàng lực lượng, phương tiện bảo đảm xử lý kịp thời khi xảy ra cháy, nổ. Tại chùa Bổ Đà, xã Tiên Sơn đã trang bị 3 bình cầu chữa cháy tự động tại phòng lưu trữ mộc bản; 66 bình chữa cháy xách tay; 5 bộ nội quy tiêu lệnh cùng một số bể nước lớn, máy bơm phục vụ chữa cháy. Thành viên ban quản lý di tích cũng được lực lượng chức năng hướng dẫn thực hiện các quy định, kỹ năng phòng cháy, chữa cháy; bảo vệ an toàn di tích.

Từng xảy ra mất trộm cổ vật nên hiện nay Ban quản lý di tích chùa Vĩnh Nghiêm (thành phố Bắc Giang) đã gia cố hệ thống cửa, cổng bảo vệ, lắp đặt camera an ninh và trang bị các dụng cụ phòng cháy, chữa cháy tại các công trình, khuôn viên chùa. Cuối năm 2024, nhà chùa đã phối hợp với lực lượng chức năng tập huấn kỹ năng sử dụng phương tiện phòng cháy, chữa cháy cho lực lượng làm nhiệm vụ trông coi di tích.

Theo đại diện chùa Vĩnh Nghiêm, dịp này và cả trong lễ hội sẽ diễn ra vào giữa tháng 3 tới đây, nhà chùa phối hợp với xã Trí Yên bố trí lực lượng bảo vệ tài sản, cổ vật, di vật, tiền công đức, tiền lễ; chú trọng giám sát, hướng dẫn người dân giữ gìn tài sản cá nhân, hạn chế và bảo đảm an toàn khi thắp hương, đốt vàng mã.

Đồng chí Nguyễn Hữu Đính, Phó Chủ tịch UBND thành phố Bắc Giang cho biết: Cùng với phối hợp với cơ quan chức năng đề xuất phương án tu bổ, tôn tạo lại chùa Vẽ, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt tôn giáo của Nhân dân, thành phố chỉ đạo tăng cường các biện pháp quản lý tại cơ sở văn hóa tâm linh, di tích, nơi thờ tự. Qua kiểm tra tình hình lễ hội và một số di tích trên địa bàn, UBND thành phố Bắc Giang đã chỉ đạo khắc phục những hạn chế, thiếu sót trong công tác bảo đảm an ninh trật tự, nhất là phòng cháy, chữa cháy, vệ sinh môi trường.

Nguy cơ mất an toàn tại các di tích luôn thường trực, nhất là thời điểm đầu xuân. Do vậy, các cấp chính quyền địa phương và ngành chức năng cần nâng cao trách nhiệm quản lý, kiểm tra, bảo vệ tài sản, cổ vật tại các đình, đền, chùa. Cấp xã, thôn củng cố, kiện toàn ban quản lý di tích cơ sở và tập huấn, trang bị kỹ năng, nghiệp vụ bảo đảm hoạt động thực chất, hiệu quả. Địa phương và ban quản lý đình, chùa bố trí kinh phí hoặc vận động nguồn lực xã hội hóa gia cố cửa, cổng; lắp đặt hệ thống camera an ninh tại di tích; phối hợp cơ quan chuyên môn thống kê, số hóa tài liệu, hiện vật để theo dõi, quản lý chặt chẽ.

Theo Thượng tá Nguyễn Tiến Dũng, Phó trưởng Phòng Cảnh sát Phòng cháy, chữa cháy (Công an tỉnh), chính quyền, địa phương, ban quản lý di tích cần thường xuyên kiểm tra, rà soát hệ thống điện; quản lý nguồn lửa, nguồn nhiệt, nhất là việc thắp hương, đốt nến, đốt vàng mã tại chùa. Bố trí sắp xếp vật tư, hàng hóa, vật tế lễ bảo đảm khoảng cách an toàn với các thiết bị điện. Đôn đốc lực lượng bảo vệ, lực lượng dân phòng thường trực. Phân công người giám sát thường xuyên ở các vị trí dễ gây cháy, nổ nhằm sớm phát hiện sự cố và xử lý kịp thời.

Vi Lệ Thanh