Nếu Ấn Độ và Trung Quốc ngừng mua dầu Nga, thế giới sẽ đối mặt cú sốc giá?

Ảnh minh họa - Ảnh: Getty Imags

Với Moscow, xuất khẩu dầu mang lại nguồn tài chính quan trọng nhất để nước này tiếp tục cuộc chiến ở Ukraine.

Ấn Độ và Trung Quốc gần đây phản đối lời đe dọa của ông Trump về việc áp đặt trừng phạt thứ cấp đối với các quốc gia giao thương với Nga. Cả hai quốc gia châu Á này đều khẳng định sẽ bảo vệ an ninh năng lượng và chủ quyền kinh tế của mình khỏi điều mà Bắc Kinh mô tả là “sự cưỡng ép” của Mỹ.

Ấn Độ cáo buộc phương Tây “tiêu chuẩn kép” khi Liên minh châu Âu (EU) vẫn tiếp tục nhập khẩu năng lượng Nga dù lượng nhập khẩu đã giảm so với mức trước khi cuộc xung đột nổ ra. New Delhi cũng cho biết trong giai đoạn đầu của cuộc chiến ở Ukraine, Washington đã khuyến khích nước này mua dầu Nga để giúp ổn định giá dầu toàn cầu.

TÁC ĐỘNG VỚI NGA

Năm 2022, năm chiến tranh Nga - Ukraine nổ ra, Trung Quốc trở thành nước nhập khẩu dầu Nga lớn nhất thế giới. Trong giai đoạn từ năm 2021-2024, nhập khẩu dầu Nga của Ấn Độ tăng gần 19 lần, từ 100.000 thùng lên 1,9 triệu thùng/ngày, còn lượng nhập khẩu của Trung Quốc tăng 50% lên 2,4 triệu thùng/ngày.

Theo ông Petras Katinas, nhà phân tích năng lượng tại Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch (CREA) có trụ sở tại Litva, Ấn Độ - nước nhập khẩu dầu Nga lớn thứ hai thế giới - đã tiết kiệm được khoảng 33 tỷ USD chi phí năng lượng trong giai đoạn từ năm 2022 đến năm 2024 trong bối cảnh Moscow chào bán giá rẻ còn Mỹ và châu Âu giảm mua dầu khí Nga.

“Chính sách dài hạn của Ấn Độ là cân bằng quan hệ với Mỹ, Nga và Trung Quốc, không ưu tiên bên nào. Chính sách này, cùng với việc ưu tiên an ninh năng lượng và năng lượng giá rẻ, là những cơ sở để New Delhi quyết định mua dầu giá rẻ của Nga”, ông Katinas nhận định với hãng tin DW của Đức.

Tuần trước, ông Trump ký sắc lệnh điều hành về việc áp thuế quan bổ sung 25%, bên cạnh thuế đối ứng 25%, với hàng hóa nhập khẩu từ Ấn Độ vì nước này mua dầu Nga, có hiệu lực vào cuối tháng 8. Thông tin này khiến giá dầu tăng 1% trong phiên giao dịch ngày hôm đó.

Theo ông Trump, trong thời gian 21 ngày trước khi có hiệu lực, Ấn Độ và Nga có thể đàm phán với Washington về thuế quan trên. Theo Nhà Trắng, ông Trump cũng dự kiến sẽ công bố biện pháp trừng phạt thứ cấp nhằm vào các quốc gia và thực thể giao dịch dầu Nga vào thứ Sáu tuần này.

Giới phân tích cho rằng các biện pháp trừng phạt thứ cấp của Mỹ sẽ tác động mạnh tới nền kinh tế Nga, vốn đang chịu tác động lớn bởi loạt trừng phạt chưa từng có của phương Tây.

Với chi tiêu quân sự hiện vượt 6% GDP và lạm phát thực tế được một số nhà phân tích ước tính ở mức 15-20% so với con số chính thức 9%, Nga đang tiêu tốn ngân sách với tốc độ chóng mặt. Do đó, ngân sách cũng như các nhà máy sản xuất vũ khí của nước này sẽ chịu áp lực nghiêm trọng.

CÚ SỐC GIÁ DẦU VÀ RỦI RO LẠM PHÁT TOÀN CẦU

Với thị trường toàn cầu, các lệnh trừng phạt mới có thể gây ra một cú sốc lớn về giá năng lượng và dòng chảy thương mại, tương tự như xảy ra vào năm 2022. Thời điểm đó, giá dầu thế giới tăng vọt và Nga “lách” lệnh trừng phạt của phương Tây bằng cách ký kết các thỏa thuận năng lượng giá rẻ với Trung Quốc và Ấn Độ - hai nền kinh tế lớn nhất châu Á - cũng như nhiều quốc gia khác.

“Nếu như vào năm 2022, Ấn Độ không mua dầu Nga, chẳng ai biết được giá dầu có thể là bao nhiêu, 100 USD, 120 USD hoặc thậm chí 300 USD/thùng”, ông Sumit Ritolia, nhà phân tích dầu khí tại New Delhi, nhận định. Giá dầu thô WTI dao động trong khoảng 85-92 USD trong những tuần trước khi xung đột ở Ukraine nổ ra.

Các nhà phân tích cho rằng thuế quan thứ cấp 25% của ông Trump có thể đẩy Ấn Độ vào chỗ không còn lựa nào khác ngoài việc giảm hoặc dừng hoàn toàn mua dầu Nga. Nếu Mỹ tiếp tục áp đặt thêm trừng phạt thứ cấp, tình hình sẽ càng tồi tệ.

“Các biện pháp trừng phạt thứ cấp làm tăng đáng kể rủi ro, khiến các công ty Ấn Độ khó tiếp cận hệ thống tài chính Mỹ. Các ngân hàng, nhà máy lọc dầu và công ty vận chuyển sẽ chịu tác động nghiêm trọng do tham gia sâu vào thị trường toàn cầu”, ông Katinas nhận định.

Theo các nhà phân tích, nếu 5 triệu thùng dầu/ngày từ Nga đột ngột bị loại khỏi thị trường dầu thế giới, giá dầu có thể tăng vọt trở lại khi các quốc gia phải tranh giành các nguồn cung khác.

Kể cả khi Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu lửa (OPEC) gần đây quyết định tăng sản lượng, việc thay thế một lượng dầu lớn như vậy trong một thời gian ngắn không hề dễ dàng, do sự hạn chế về công suất dự phòng và hệ thống hậu cần.

“Không nơi nào có thể bù đắp đủ 5 triệu thùng dầu/ngày đó đủ nhanh để ngăn chặn giá dầu tăng đột biến”, ông Alexander Kolyandr, thành viên cấp cao tại Trung tâm Phân tích Chính sách Châu Âu (CEPA), nhận định với tờ báo Independent của Anh.

Còn theo ông Ritolia, các công ty Ấn Độ có thể mất khoảng một năm để giảm sự phụ thuộc vào dầu của Nga nếu bắt buộc phải làm việc này.

Giá dầu tăng sẽ kéo theo lạm phát tăng mạnh ở cả Mỹ và toàn thế giới. Theo ước tính của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), giá dầu tăng thêm 10 USD khiến lạm phát tại Mỹ tăng thêm 0,2 điểm phần trăm.

Trong kịch bản xấu nhất, nếu giá dầu tăng từ mức 66 USD/thùng hiện tại lên 110-120 USD/thùng, lạm phát ở Mỹ sẽ tăng gần 1 điểm phần trăm, làm tăng mạnh chi phí cho người tiêu dùng và doanh nghiệp nước này, đặc biệt là với sản phẩm năng lượng, hoạt động vận tải và thực phẩm.

ẤN ĐỘ CHỊU TRẬN TRONG KHI TRUNG QUỐC ĐƯỢC MIỄN TRỪ?

Theo ông Katinas, Trung Quốc - với tổng kim ngạch thương mại với Mỹ nhiều gấp 4 lần Ấn Độ - có thể được miễn trừ khỏi các biện pháp trừng phạt mới của Mỹ.

“Quy mô nền kinh tế khổng lồ mang lại cho Trung Quốc lợi thế mà Ấn Độ không có”, vị chuyên nhận định. Tổng kim ngạch thương mại của Mỹ với Trung Quốc năm 2024 đạt hơn 580 tỷ USD.

Vị thế thống trị của Trung Quốc với nguồn cung đất hiếm cũng có thể là một đòn bẩy giúp nước này tránh bị trừng phạt bởi chính quyền ông Trump. Trong khi đó, Ấn Độ không có đòn bẩy nào tương tự như vậy.

Thứ Tư tuần trước, ông Trump nói rằng biện pháp trừng phạt mới của ông với Nga và Ấn Độ có thể khiến “nền kinh tế đang suy yếu của hai nước này cùng chao đảo".

Khi được hỏi tại sao lại nhắm vào Ấn Độ thay vì Trung Quốc, ông chủ Nhà Trắng nói rằng: “Hãy xem điều gì sẽ xảy ra... Sẽ có nhiều biện pháp trừng phạt thứ cấp nữa”.

Nguyễn Tuyến