Nét riêng lễ Vu lan của người Hoa

Đối với người Việt, lễ Vu lan chủ yếu được tổ chức ở các chùa thờ Phật. Còn với cộng đồng người Hoa Cà Mau, lễ không chỉ diễn ra ở chùa thờ Phật, mà hầu hết các miếu thờ thần đều tổ chức. Xuất phát từ đặc điểm này, lễ Vu lan không nhất thiết phải diễn ra vào ngày Rằm tháng 7, mà được tổ chức ngay từ những ngày đầu tháng 7 âm lịch; có những miếu tổ chức cúng vào mùng 2, hay vào ngày 12, 13 hoặc ngày cuối tháng..., trở thành một lễ hội đặc sắc của địa phương.

Lễ mở cửa ngục bằng việc cúng vật phẩm và để thau nước cho cô hồn tắm rửa đi vui lễ Vu lan.

Lễ thường có 2 phần chính: tổ chức chay đàn cầu siêu các vong linh người mất; tổ chức "thí giàn" (hay còn gọi là "giật giàn") để phát gạo, quà cho người sống. Vì vậy, lễ Vu lan còn gọi là lễ “tế âm, thí dương”, vừa tế lễ cầu các vong linh người mất được siêu thoát, vừa tổ chức bố thí cho người sống làm phước.

Để tiến hành lễ Vu lan, một trong những nghi thức quan trọng là dựng cây phướng (giống như cây nêu của miền Bắc), làm bằng thân cây tre xanh còn nguyên lá, trên đầu treo tấm phướng với dòng chữ “A Di Đà Phật” hoặc “Nam mô tiếp dẫn Đạo sư A Di Đà Phật”. Tuy nhiên, thước tấc của cây phướng không phải muốn cao bao nhiêu cũng được, mà tùy theo quy mô cúng lễ Vu lan nhỏ hay lớn. Nếu tổ chức cúng lớn, lễ vật nhiều thì phướng đặt phải cao, còn cúng nhỏ thì đặt thấp. Vì theo truyền thuyết dân gian của người Hoa, phướng treo cao thì cô hồn nhiều nơi sẽ thấy và kéo đến đông hơn, nên phải cúng lễ vật cho nhiều mới đủ ăn, nếu không, cô hồn sẽ phá. Thường cây phướng được dựng trước sân chùa, miếu cao trung bình từ 5-10 m.

Cây phướng được treo trong lễ Vu lan mang ý nghĩa mời gọi các vong linh đến nghe kinh và nhận thí thực.

Lễ Vu lan có phần tổ chức "thí giàn" (hay "giật giàn") vì trước đây, cùng với lễ cầu siêu, vào ngày cuối của lễ Vu lan, các chùa, miếu còn cất một giàn cao từ 3-5 m, trên đó để rất nhiều đồ cúng. Ngoài thức ăn chay còn các lễ vật khác dành cho thí giàn thông qua thẩy (quăng) thẻ. Thẩy thẻ là hình thức người đứng trên giàn cao thẩy các thẻ được trộn ngẫu nhiên với nhau xuống đám đông đi giật giàn. Trên mỗi cây thẻ đều có ghi tên lễ vật trúng được như: gạo, muối, mía, khoai lang, kẹo, trầu cau gắn với bao lì xì, giò heo... Ai giành trúng thẻ nào thì được lãnh thưởng lễ vật theo thẻ đó.

Tổ chức chay đàn tế để các vong linh, chiến sĩ đã mất được siêu thoát.

Tuy nhiên, hình thức thí giàn này hiện nay đã được nhiều chùa, miếu bỏ đi, vì tạo nên cảnh tranh giành mất trật tự và thường gây tai nạn do chen lấn giành giật thẻ. Thay vào đó là hình thức phát các tờ phiếu tặng gạo (từ 5-10 kg/phiếu) và bỏ hẳn tục thí giàn.

Các lễ vật phục vụ cho lễ giật giàn.

So với những năm trước đây, lễ Vu lan của cộng đồng người Hoa Cà Mau đã thay đổi khá nhiều. Trong đó, nhiều chùa, miếu đã mạnh dạn cắt ngắn thời gian tổ chức tế lễ và cầu siêu từ 7 ngày xuống còn 2 ngày, hạn chế đốt vàng mã gây lãng phí, ô nhiễm môi trường, không đảm bảo an toàn do nguy cơ cháy nổ. Đồng thời, dành những phần tiền ấy cho việc mua gạo tặng hộ nghèo, mua cá phóng sinh...

Có thể nói, lễ Vu Lan thật sự là một mỹ tục, thể hiện đạo hiếu, giáo dục văn hóa truyền thống và cũng là dịp để lan tỏa tình yêu thương trong cộng đồng.

Lâm Kiết Tường