Rằm tháng 7 là ngày Vu lan hay Xá tội vong nhân?

Vu lan là lễ báo hiếu từ tinh thần Phật giáo. Lễ Vu lan bồn bắt nguồn từ câu chuyện về tôn giả Mục Kiền Liên – một trong mười đại đệ tử của Đức Phật. Thương xót mẹ sau khi mất phải đọa vào cõi ngạ quỷ, ngài đã hỏi Phật cách cứu độ. Đức Phật dạy rằng vào ngày rằm tháng Bảy, nên thành tâm cúng dường chư Tăng để nhờ công đức tu hành mà giải thoát cho cha mẹ và tổ tiên nhiều đời.

Từ đó, ngày này trở thành lễ Vu lan báo hiếu – dịp để con cháu tưởng nhớ công ơn sinh thành dưỡng dục của cha mẹ, ông bà. Trong chùa, Phật tử thường tham gia lễ “bông hồng cài áo”, cầu an cho cha mẹ còn sống và cầu siêu cho cha mẹ đã khuất. Đây là một trong những lễ lớn của Phật giáo, nhấn mạnh tinh thần hiếu đạo, một giá trị cốt lõi trong văn hóa Á Đông.

Mâm lễ cúng cô hồn ngoài trời. (Ảnh: Đồ cúng Việt)

Song song với lễ Vu lan, dân gian Việt Nam còn quan niệm rằm tháng Bảy là ngày Xá tội vong nhân. Theo truyền thuyết, vào ngày này, Diêm vương mở cửa ngục, cho các vong hồn được trở về dương gian thọ hưởng hương hoa, lễ vật mà người thân cúng tế. Vì vậy, người dân thường chuẩn bị mâm cỗ cúng cô hồn vào buổi chiều tối: gạo, muối, cháo loãng, bánh kẹo, trái cây, tiền vàng mã… để bố thí cho các vong hồn lang thang, không nơi nương tựa.

Tập tục này phản ánh tinh thần nhân văn, từ bi của người Việt, không chỉ lo cho tổ tiên trong gia đình mà còn quan tâm đến những linh hồn tha phương, cơ nhỡ, không ai thờ cúng.

Theo niềm tin dân gian, vào tháng 7 Âm lịch, cửa địa phủ mở ra để các vong hồn trở lại dương gian.

Điểm đặc biệt là cả Vu lan và Xá tội vong nhân đều diễn ra vào rằm tháng Bảy. Điều này khiến nhiều người lẫn lộn, cho rằng chỉ có một lễ. Thực chất, hai phong tục này khác nhau về nguồn gốc. Vu lan xuất phát từ Phật giáo, mang tính tôn giáo, nhấn mạnh hiếu đạo. Xá tội vong nhân xuất phát từ tín ngưỡng dân gian, nhấn mạnh tinh thần nhân ái, bố thí cho vong hồn.

Tuy nhiên, ở Việt Nam, cả hai hòa quyện, bổ sung cho nhau. Người Việt vừa đi chùa cầu siêu, vừa cúng cô hồn tại gia. Điều này thể hiện sự dung hòa giữa Phật giáo và tín ngưỡng bản địa, tạo nên nét riêng trong văn hóa Việt.

Dù gọi là Vu lan hay Xá tội vong nhân, rằm tháng Bảy vẫn mang ý nghĩa nhân văn:

- Nhắc nhở đạo hiếu: Con cháu nhớ công ơn sinh thành, chăm sóc cha mẹ khi còn sống, tưởng nhớ khi đã khuất.

- Đề cao lòng nhân ái: Chia sẻ với những linh hồn không nơi nương tựa, gieo mầm thiện lành.

- Gắn kết gia đình và cộng đồng khi cả nhà cùng nhau chuẩn bị lễ cúng, cùng đi chùa, cùng nhắc nhớ cội nguồn.

Như vậy, rằm tháng Bảy vừa là ngày Vu lan trong tinh thần Phật giáo, vừa là ngày Xá tội vong nhân trong tín ngưỡng dân gian. Hai tập tục tuy khác nhau nhưng cùng gặp nhau ở điểm chung: Hướng con người đến lòng hiếu thảo, sự nhân từ và tinh thần báo ân. Trong đời sống hôm nay, dù xã hội hiện đại bận rộn, ngày rằm tháng Bảy vẫn giữ được vị trí đặc biệt. Bởi đó không chỉ là một ngày lễ, mà còn là dịp để mỗi người lắng lại, tri ân tổ tiên, phụng dưỡng cha mẹ, và nuôi dưỡng lòng nhân ái đối với tha nhân.

Nhật Thùy