Nền tảng để khoa học minh bạch: Liêm chính và đạo đức

Bộ KH-CN đang dự thảo Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Khoa học công nghệ (KH-CN) và đổi mới sáng tạo (ĐMST) về thông tin, thống kê, đánh giá, chuyển đổi số và các vấn đề chung.

Trong đó, liên quan đến liêm chính khoa học và đạo đức nghề nghiệp, Bộ KH-CN cho biết đây là nền tảng bảo đảm chất lượng, uy tín và phát triển bền vững đối với hoạt động KH-CN và ĐMST.

Tuy nhiên, Bộ KH-CN cũng nhận thấy trong thời gian qua, tại Việt Nam đã xuất hiện một số hành vi vi phạm, như đạo văn, ngụy tạo dữ liệu, giả mạo phản biện... làm suy giảm niềm tin của cộng đồng, ảnh hưởng đến chất lượng nghiên cứu và uy tín học thuật của quốc gia.

Luật KH-CN và ĐMST lần đầu tiên quy định rõ trách nhiệm tuân thủ liêm chính và đạo đức nghề nghiệp trong nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, và coi các hành vi ngụy tạo dữ liệu, đạo văn... là hành vi vi phạm nghiêm trọng liêm chính khoa học.

Dự thảo nhấn mạnh đây là nội dung mới có ý nghĩa quan trọng nhằm xây dựng môi trường nghiên cứu minh bạch, chuẩn mực, hội nhập quốc tế.

Xây dựng môi trường nghiên cứu minh bạch, chuẩn mực, hội nhập quốc tế - Ảnh: Internet

Tuân thủ các nguyên tắc liêm chính và đạo đạo đức nghề nghiệp

Nhằm cụ thể hóa điều 8 Luật KH-CN và ĐMST, dự thảo nghị định quy định rõ việc tuân thủ các nguyên tắc liêm chính và đạo đạo đức nghề nghiệp trong hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ; quy định các trường hợp vi phạm sẽ bị cập nhật thông tin trên nền tảng số quản lý KH-CN và ĐMST quốc gia…

Theo đó, cá nhân hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ phải tuân thủ các nguyên tắc liêm chính, gồm: Trung thực trong việc đề xuất, thực hiện, công bố và ứng dụng kết quả nghiên cứu; khách quan và minh bạch trong quá trình thiết kế nghiên cứu, thu thập, phân tích, xử lý và đánh giá kết quả nghiên cứu; Tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ và ghi nhận đầy đủ, chính xác sự đóng góp của các cá nhân, tổ chức liên quan; Chịu trách nhiệm giải trình đối với kết quả nghiên cứu trước tổ chức chủ trì, cơ quan tài trợ, cộng đồng khoa học và xã hội khi được yêu cầu.

Cá nhân hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ phải tuân thủ các nguyên tắc đạo đức nghề nghiệp, gồm: Tuân thủ quy định của pháp luật, không gây tổn hại đến xã hội và môi trường hoặc vi phạm các giá trị nhân văn; Tôn trọng, bảo đảm an toàn và phẩm giá của đối tượng nghiên cứu, đặc biệt là con người; Không xâm phạm quyền và lợi ích của đối tượng nghiên cứu; Bảo mật thông tin và bảo vệ quyền riêng tư của đối tượng nghiên cứu; Không lạm dụng tài nguyên nghiên cứu vào mục đích cá nhân; Công khai các xung đột lợi ích có thể ảnh hưởng đến tính khách quan, độc lập, kết quả nghiên cứu; Tôn trọng đồng nghiệp và cộng đồng khoa học.

Các hành vi vi phạm liêm chính khoa học, gồm: Ngụy tạo dữ liệu, kết quả nghiên cứu; Giả mạo dữ liệu; Đạo văn dưới mọi hình thức; Ghi tên tác giả không đúng thực tế hoặc loại bỏ tác giả có đóng góp thực sự; Cản trở, đe dọa, ép buộc, can thiệp vào quá trình đánh giá, phản biện, xét duyệt bản thảo công bố khoa học.

Các hành vi vi phạm đạo đức nghề nghiệp trong nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ gồm: Che giấu rủi ro gây hậu quả nghiêm trọng; Truyền bá thông tin sai sự thật, xuyên tạc kết quả nghiên cứu; Xâm phạm quyền riêng tư của đối tượng nghiên cứu; Tiết lộ dữ liệu nhạy cảm thu thập trong nghiên cứu mà không có sự cho phép; Thử nghiệm công nghệ hoặc sản phẩm mới gây tác động tiêu cực đến môi trường, tài nguyên thiên nhiên hoặc sức khỏe cộng đồng mà không có biện pháp kiểm soát, đánh giá tác động; Thực hiện nghiên cứu, xâm phạm nhân phẩm, danh dự, quyền riêng tư của cá nhân, cộng đồng...

Cá nhân vi phạm quy định tại các khoản 1, 2 điều này có thể bị xử lý kỷ luật hoặc hình thức khác theo quy định của pháp luật.

Nhật Anh