Nâng chất lượng nguồn nhân lực Việt Nam trong thời kỳ đổi mới

Cần đồng bộ kỹ năng, thái độ và tư duy nghề nghiệp

Thực tiễn từ thị trường lao động cho thấy một nghịch lý khá phổ biến: nhiều sinh viên tốt nghiệp với chuyên môn tương đối vững vàng, nhưng lại gặp khó khăn khi bước vào môi trường làm việc thật vì thiếu kỹ năng mềm và thiếu sự tự tin trong giao tiếp. Những yếu tố tưởng chừng nhỏ bé này lại là chìa khóa mở cánh cửa đầu tiên khi ứng viên tiếp cận nhà tuyển dụng.

Ảnh minh họa

Trong chia sẻ của TS. Nguyễn Đức Quốc, Chủ tịch Tập đoàn Giáo dục Quốc tế Nam Việt, có thể thấy rõ vấn đề: nhiều bạn trẻ ra trường nhưng chưa quen với văn hóa công sở, phải được doanh nghiệp hướng dẫn lại từ những điểm căn bản nhất. Điều này phản ánh một thực tế rằng chương trình đào tạo tại nhiều cơ sở giáo dục vẫn nặng về chuyên môn, nhẹ về rèn luyện tác phong và đạo đức nghề nghiệp - những yếu tố quan trọng làm nên tinh thần của người lao động thời hiện đại. Không ít sinh viên thiếu kỷ luật, thiếu nghiêm túc, và chưa sẵn sàng thích nghi với cường độ công việc.

Tại Hà Nội và các tỉnh phía Bắc, nhu cầu tuyển dụng lao động trẻ vẫn rất lớn. Đại diện các doanh nghiệp như bà Phan Thị Hạ (CEO Công ty CP JobUp) cho biết lực lượng từ 18-35 tuổi luôn chiếm tỉ trọng lớn vì họ có sức trẻ, có thời gian và dễ đào tạo. Nhưng để phát triển lâu dài, người lao động cần nhiều hơn sự hăng hái ban đầu. Họ cần khả năng giao tiếp tự tin, kỹ năng xử lý tình huống, và đặc biệt là tinh thần sẵn sàng tiếp thu – điều mà nhiều bạn trẻ còn thiếu.

Bối cảnh ngành dịch vụ, đặc biệt là khách sạn - nhà hàng, càng cho thấy rõ hơn thực trạng này. Bà Lê Kiều An (Quản lý đào tạo Khách sạn Sheraton Hanoi West) cho rằng dù sinh viên được đào tạo tốt về chuyên môn, nhưng khi làm việc thực tế, không ít bạn ngại giao tiếp với khách hàng hoặc lúng túng khi xử lý công việc. Doanh nghiệp không chỉ cần người giỏi, mà cần người có thể hòa mình vào văn hóa tổ chức, chịu khó rèn luyện, và có ý chí gắn bó lâu dài.

Như vậy, đào tạo nhân lực không chỉ là truyền đạt kiến thức, mà là quá trình hình thành phong thái nghề nghiệp - điều cốt lõi tạo nên sự trưởng thành của mỗi lao động trẻ.

Xây dựng chương trình đào tạo hợp lý để giảm độ vênh giữa giảng đường và doanh nghiệp

Không chỉ doanh nghiệp cảm nhận sự thiếu hụt này, các chuyên gia giáo dục cũng thẳng thắn nhìn nhận yêu cầu cấp thiết của việc đổi mới đào tạo. Bà Trần Kim Trang (Giám đốc kinh doanh nền tảng Việc làm tốt) cho rằng thị trường lao động hiện nay đã thay đổi căn bản: doanh nghiệp không chỉ tìm ứng viên giỏi mà cần người phù hợp, linh hoạt và sẵn sàng thích ứng. Việc đào tạo vì thế phải gắn kết chặt chẽ với nhu cầu sử dụng lao động thực tế.

Một chương trình đào tạo hiệu quả không thể đứng ngoài sự chuyển động của nền kinh tế. Nó phải được thiết kế để giúp sinh viên hình thành trọn vẹn “bộ kỹ năng”, từ kỹ năng chuyên môn, kỹ năng mềm, tư duy đổi mới đến khả năng thích ứng với môi trường số. Sự kết hợp giữa nhà trường, doanh nghiệp và cơ quan quản lý trở thành trục chính để hình thành lực lượng lao động có thể đáp ứng cả thị trường trong nước lẫn nhu cầu hội nhập quốc tế.

Như phân tích của ThS. Nguyễn Thị Việt Tú (Đại học Quốc tế - Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh), Việt Nam có cơ hội vươn lên nếu xây dựng được chiến lược đào tạo đồng bộ, dài hạn và thực chất. Các trường cần thường xuyên cập nhật chương trình theo thực tiễn, tránh đào tạo xa rời nhu cầu sản xuất – kinh doanh. Doanh nghiệp cũng cần đóng vai trò chủ động hơn trong việc xây dựng chuẩn kỹ năng, hỗ trợ đào tạo tại chỗ, mở rộng thực tập để sinh viên không bị sốc khi bước vào môi trường chuyên nghiệp.

Ở góc nhìn của doanh nghiệp, TS. Trần Anh Dũng (Giám đốc điều hành Công ty CP Phát triển Hùng Hậu) chỉ rõ những “độ vênh” đáng chú ý: tư duy còn cứng nhắc, kỹ năng hạn chế, kỷ luật chưa cao, tác phong làm việc thiếu chuyên nghiệp, khả năng tự học và tinh thần chủ động còn yếu. Đây là những yếu tố khiến khoảng cách giữa kỳ vọng của doanh nghiệp và năng lực thực tế của sinh viên ngày càng lớn. Bởi vậy, việc xây dựng chương trình đào tạo hợp lý là ưu tiên cấp thiết, không chỉ để sinh viên đủ kiến thức, mà còn đủ bản lĩnh để hòa nhập và phát triển.

Nhìn từ thực tế thị trường và kết nối với các ý kiến chuyên gia, có thể thấy đào tạo nhân lực ngày nay không thể chỉ là nhiệm vụ của nhà trường. Đó là trách nhiệm của cả doanh nghiệp, cơ quan quản lý và chính người học. Mỗi nhân tố đều giữ vai trò quan trọng để tạo nên một hệ sinh thái nhân lực lành mạnh, vững vàng và bền bỉ - một nền tảng không thể thiếu cho sự phát triển của đất nước.

Đức Thuận