Nâng chất điện ảnh Việt - Bài 1: Cạnh tranh từ phòng vé đến nền tảng số

Bài 1: Cạnh tranh từ phòng vé đến nền tảng số

Thị trường phim Việt ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng về doanh thu, song cũng bộc lộ rõ sự phân hóa mạnh mẽ về chất lượng giữa các tác phẩm. Khi không gian phát hành mở rộng từ rạp chiếu sang các nền tảng số, sức ép cạnh tranh ngày càng lớn, buộc phim Việt phải đối diện trực tiếp với bài toán chất lượng nội dung và năng lực sáng tạo.

Tăng trưởng nhanh nhưng lệch pha về chất lượng

Giai đoạn 2024 - 2025 đánh dấu sự tăng trưởng mạnh của thị trường điện ảnh Việt Nam, khi tổng doanh thu phòng vé đạt gần 3.000 tỷ đồng, trong đó phim Việt chiếm khoảng 60 - 62% thị phần. Đây là mức cao hiếm thấy trong nhiều năm, phản ánh sự trở lại rõ nét của phim nội địa trong bức tranh chung của thị trường rạp chiếu.

Phim "Mưa đỏ" đạt doanh thu khoảng 714 tỷ đồng. Ảnh nhà sản xuất

Tuy nhiên, đi cùng sự bùng nổ doanh thu là thực tế phân hóa ngày càng rõ nét. Theo phân tích của giới chuyên môn, năm 2025 thể hiện rất rõ quy luật “thắng lớn - thua đậm”. Chỉ khoảng 20% số phim Việt ra rạp đạt doanh thu khả quan, trong khi phần lớn các phim còn lại không tìm được khán giả và nhanh chóng rời rạp. Khoảng cách giữa phim thành công và phim thất bại ngày càng nới rộng, phản ánh sự khắt khe hơn của thị trường cũng như sự chênh lệch về chất lượng tác phẩm.

Cụ thể, ở nhóm phim doanh thu cao, "Mưa đỏ" (đạo diễn Đặng Thái Huyền) là trường hợp tiêu biểu khi đạt doanh thu khoảng 714 tỷ đồng, trở thành phim Việt ăn khách nhất lịch sử phòng vé. Theo đánh giá của giới chuyên môn, thành công của bộ phim này đến từ kịch bản được phát triển công phu, cách tiếp cận đề tài lịch sử bằng ngôn ngữ điện ảnh hiện đại, cùng sự đầu tư bài bản về sản xuất và phát hành. Đây được xem là minh chứng cho thấy khi chất lượng nội dung được đặt làm nền tảng, phim Việt có thể chinh phục đông đảo khán giả.

Cùng nhóm này, "Lật mặt 7: Một điều ước" và "Lật mặt 8: Vòng tay nắng" (đạo diễn Lý Hải) lần lượt đạt khoảng 482 tỷ đồng và hơn 200 tỷ đồng. Dù còn ý kiến trái chiều về mức độ đột phá nghệ thuật, các bộ phim này duy trì sức hút nhờ đề tài gia đình - xã hội gần gũi, cùng chiến lược sản xuất ổn định và thương hiệu đạo diễn đã được xây dựng qua nhiều năm.

Trái ngược với các “điểm sáng” trên, thị trường cũng ghi nhận nhiều phim thất bại nặng nề. "Biệt đội hot girl" rời rạp với doanh thu chưa đến 100 triệu đồng, bị giới phê bình đánh giá là thất bại do kịch bản yếu và thiếu chiều sâu. "Móng vuốt" (đạo diễn Lê Thanh Sơn) dù được thực hiện bởi một đạo diễn từng có phim ăn khách, nhưng cũng chỉ đạt doanh thu vài tỷ đồng, cho thấy việc đưa phim ra rạp khi kịch bản chưa đủ độ chín có thể dẫn tới rủi ro lớn.

Cú "ngã ngữa" đầu tiên của đạo diễn Lê Thanh Sơn khi phim "Móng vuốt" chỉ đạt doanh thu vài tỷ đồng khi ra rạp (hình ảnh trong phân đoạn phim)

Nhận định về thực trạng này, nhà báo - nhà phê bình Lê Hồng Lâm cho rằng, thị trường điện ảnh Việt đang bước vào giai đoạn “thanh lọc” khi khán giả không còn dễ dãi với những bộ phim làm theo công thức lặp lại hoặc dựa quá nhiều vào yếu tố thương hiệu.

Ở góc độ quản lý, Tiến sĩ Ngô Phương Lan, Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến phát triển điện ảnh Việt Nam cũng từng nhấn mạnh, doanh thu cao là tín hiệu tích cực nhưng không thể che lấp những vấn đề về chất lượng nội dung và chiều sâu nghệ thuật.

Thực tế cho thấy, sự lệch pha hiện nay không chỉ nằm ở khâu sáng tác mà còn ở cách vận hành thị trường, khi nhiều dự án được ưu tiên ra rạp theo mùa vụ hoặc trào lưu, thay vì dựa trên sự sẵn sàng về chất lượng. Đây là bài toán lớn đặt ra cho điện ảnh Việt trong giai đoạn phát triển tiếp theo.

Áp lực cạnh tranh từ nền tảng số

Không chỉ đối đầu trên phòng vé, phim Việt đang cạnh tranh ngày càng mạnh mẽ trên nhiều không gian phát hành, từ truyền hình truyền thống đến các nền tảng xem phim trực tuyến (OTT) như Netflix, Galaxy Play, VieON, FPT Play hay iQIYI. Sự dịch chuyển hành vi của khán giả sang không gian số đã mở ra một “mặt trận” mới, nơi phim Việt phải đứng chung mặt bằng so sánh với phim quốc tế và các sản phẩm nội địa khác, cả về nội dung lẫn chất lượng sản xuất.

Hiện nay, VTV là đơn vị chủ lực còn duy trì sản xuất phim truyền hình Việt dài tập với tần suất ổn định, trong khi các nền tảng OTT mở rộng mạnh mẽ không gian phát hành và thói quen xem theo yêu cầu của khán giả. Trong đó, ở mảng phim truyền hình, một số tác phẩm như "Hạnh phúc bị đánh cắp" (phần 2) và "Chiếc vòng ngọc bích" trở thành tâm điểm chú ý tại Giải Mai Vàng lần thứ 31, cho thấy dòng phim truyền hình vẫn có chỗ đứng nếu được đầu tư nội dung và sản xuất bài bản.

Theo đánh giá của giới chuyên môn, phim "Hạnh phúc bị đánh cắp" thu hút khán giả nhờ đề tài gia đình kịch tính, dễ tiếp cận; trong khi "Chiếc vòng ngọc bích" chinh phục nhóm người xem khó tính bằng kịch bản có chiều sâu và bối cảnh Nam Bộ xưa được tái hiện công phu. Trên các nền tảng tìm kiếm, những cụm từ liên quan đến dòng phim “cuộc chiến hào môn”, “gia đình nhiều thế hệ” thường xuyên xuất hiện trong nhóm nội dung được quan tâm.

Phim "Bộ tứ báo thủ" xuất hiện trên OTT hiện nay vẫn là phim đã chiếu rạp, sau đó được kéo dài vòng đời khai thác.

Song song với truyền hình, các nền tảng OTT trong nước đẩy mạnh chiến lược nội dung riêng. Galaxy Play tiếp tục theo đuổi hướng “điện ảnh hóa phim bộ” với các series độc quyền như "Hùng Long Phong Bá 2". Việc áp dụng công nghệ hình ảnh Dolby Vision và âm thanh Dolby Atmos cho phim bộ chiếu mạng thể hiện sự nỗ lực nâng cao trải nghiệm xem tại gia, tiệm cận chuẩn rạp chiếu, đồng thời phản ánh xu hướng đầu tư nghiêm túc hơn cho nội dung phát hành trực tuyến.

Ở nhóm nền tảng quốc tế, Netflix đang trở thành kênh phát hành quan trọng đối với phim Việt. Một số phim điện ảnh Việt xuất hiện trên Netflix như "Mai", "Kumanthong" thường xuyên lọt nhóm nội dung được quan tâm, cạnh tranh trực tiếp với phim Thái Lan và Hàn Quốc.

Đáng chú ý, việc phát hành phim Việt trên nền tảng số đã giúp kéo dài vòng đời tác phẩm, mở rộng tệp khán giả và tạo thêm nguồn thu cho nhà sản xuất sau khi phim rời rạp, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào doanh thu phòng vé. Báo cáo nhu cầu giải trí số 2024 - 2025 do VietNamNet công bố, người Việt dành trung bình khoảng 120 phút mỗi ngày để xem phim dài trên các nền tảng OTT, vượt xa thời gian dành cho video ngắn và mạng xã hội. Cùng với đó, các nghiên cứu thị trường cho thấy, quy mô thị trường OTT tại Việt Nam đã đạt khoảng 1 tỷ USD, tiếp tục mở rộng nhờ nhu cầu tiêu thụ nội dung số ngày càng cao và mức độ phổ cập Internet, thiết bị thông minh.

Các nền tảng nội địa như VieON và FPT Play cũng ghi nhận mức tăng trưởng tích cực. Một số báo cáo cho thấy, doanh thu "in-app" của VieON tăng từ khoảng 100.000 USD năm 2020 lên mức 2,2 - 3,1 triệu USD vào năm 2025, phản ánh xu hướng khán giả sẵn sàng chi trả cho nội dung số nếu chất lượng đáp ứng kỳ vọng. Như vậy, OTT không còn là “kênh phụ” mà đang trở thành một phần quan trọng trong chuỗi khai thác giá trị của phim Việt.

Tuy nhiên, cạnh tranh trên nền tảng số cũng bộc lộ rõ những hạn chế của phim Việt. Phần lớn các tác phẩm xuất hiện trên OTT hiện nay vẫn là phim đã chiếu rạp, sau đó được kéo dài vòng đời khai thác như "Hai Phượng", "Bố già" hay "Bộ tứ báo thủ". Một số phim tiếp tục thu hút người xem, nhưng cũng có không ít tác phẩm nhanh chóng bị lãng quên giữa “rừng nội dung” quốc tế, cho thấy mức độ đào thải khốc liệt của môi trường cạnh tranh số.

Theo giới đánh giá chuyên môn và các nhà phê bình điện ảnh, OTT đang trở thành phép thử rõ nét đối với chất lượng phim Việt. Khi không còn lợi thế của hiệu ứng màn ảnh lớn hay truyền thông thời điểm ra rạp, phim buộc phải chinh phục khán giả bằng chính nội dung, nhịp kể và khả năng giữ chân người xem. Trong môi trường mà khán giả có thể dễ dàng chuyển sang phim Hàn Quốc, Thái Lan hay Âu - Mỹ chỉ bằng một thao tác, những tác phẩm thiếu chiều sâu kịch bản hoặc đầu tư nửa vời rất khó duy trì sức hút lâu dài.

Bài cuối: Nâng tầm phim Việt từ những sân chơi tìm kiếm đạo diễn trẻ

Hải Yên/Báo Tin tức và Dân tộc