Nâng cao tầm vóc học sinh: Bài học từ quốc tế và 3 ưu tiên cấp bách

Gánh nặng kép này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe hiện tại mà còn kìm hãm đà tăng trưởng tầm vóc của người Việt trong tương lai. Theo ThS.BS Dương Thị Phượng (Khoa Dinh dưỡng và Tiết chế - Bệnh viện Đại học Y dược) để giải quyết bài toán hóc búa này, chúng ta không thể áp dụng máy móc mô hình của bất kỳ quốc gia nào, bởi điều kiện kinh tế và xã hội của Việt Nam có những đặc thù riêng. Thay vào đó, các chuyên gia nhận định rằng Việt Nam cần một sự lựa chọn khôn ngoan hơn: đó là xây dựng một mô hình lai (hybrid), chắt lọc những tinh hoa phù hợp nhất từ các nước láng giềng châu Á.

Học tập mô hình "lai": Mềm dẻo nhưng kỷ luật

Việt Nam có thể nhìn sang Nhật Bản, Hàn Quốc và Thái Lan để rút ra bài học. Một mô hình lý tưởng cho chúng ta lúc này là sự kết hợp của ba trụ cột chính.

Đầu tiên là học tập Nhật Bản ở khía cạnh luật hóa khung cơ bản. Nước Nhật thành công vì họ có luật định rõ ràng, biến bữa ăn học đường thành một phần của giáo dục chứ không chỉ là chuyện ăn uống. Việt Nam cần mô phỏng điều này để tạo ra nền tảng pháp lý vững chắc, quy định rõ trách nhiệm của nhà trường và gia đình.

Tiếp theo, chúng ta nên tham khảo chính sách phúc lợi nhắm mục tiêu của Hàn Quốc. Với nguồn lực ngân sách còn hạn chế, Việt Nam khó có thể bao cấp toàn bộ bữa ăn cho tất cả học sinh. Do đó, cách làm của Hàn Quốc là ưu tiên hỗ trợ cho các vùng khó khăn, vùng nghèo và các trường bán trú để đảm bảo sự công bằng là rất thiết thực. Bên cạnh đó, Hàn Quốc cũng là hình mẫu tiêu biểu trong việc chuyên nghiệp hóa lực lượng làm công tác dinh dưỡng, coi đây là nhân tố then chốt để giáo dục trẻ.

Cuối cùng là bài học từ Thái Lan về tiêu chuẩn hóa bếp ăn và nhà cung cấp. Cách họ quản lý chất lượng suất ăn và vệ sinh an toàn thực phẩm tại canteen rất thực tế, phù hợp với bối cảnh nhiệt đới và văn hóa ẩm thực tương đồng với Việt Nam.

Đã đến lúc cần luật hóa và chuẩn hóa bữa ăn học đường tại Việt Nam. Ảnh minh họa.

Ba ưu tiên hàng đầu cần làm ngay

Để biến mô hình trên thành hiện thực, chúng ta không thể dàn trải nguồn lực mà cần tập trung vào ba mũi nhọn đột phá ngay lúc này.

Ưu tiên số một là phải ban hành hoặc đề xuất một Luật hoặc Chính sách khung về dinh dưỡng học đường. Đây là "xương sống" cho mọi hoạt động. Văn bản này cần quy định tối thiểu về tiêu chuẩn dinh dưỡng cho từng suất ăn, làm rõ quyền và nghĩa vụ của nhà trường cũng như các đơn vị cung cấp thực phẩm. Quan trọng hơn, chính sách này phải đưa ra được yêu cầu giám sát chặt chẽ và cơ chế tài chính minh bạch. Chỉ khi có hành lang pháp lý đủ mạnh, chúng ta mới có cơ sở để phân bổ ngân sách quốc gia và triển khai đồng bộ từ thành phố xuống nông thôn.

Ưu tiên thứ hai là đào tạo và triển khai đội ngũ chuyên gia dinh dưỡng học đường. Dù chính sách có hay đến đâu nhưng thiếu người thực thi thì vẫn chỉ nằm trên giấy. Các chuyên gia dinh dưỡng chính là "kiến trúc sư" cho bữa ăn của trẻ. Họ không chỉ lên thực đơn mà còn đóng vai trò giáo dục, giúp thay đổi nhận thức của học sinh và phụ huynh. Tuy nhiên, chúng ta không thể làm ồ ạt ngay lập tức. Cách tốt nhất là bắt đầu bằng các chương trình thí điểm ở một vài tỉnh đại diện cho cả vùng đô thị và nông thôn. Quá trình này giúp chúng ta tuyển chọn chuyên gia, huấn luyện nhân viên bếp và xây dựng các quy trình chuẩn (SOP) để tinh chỉnh mô hình trước khi nhân rộng.

Để cải thiện dinh dưỡng học đường cần chiến lược kết hợp và hành động ngay. Ảnh minh họa.

Ưu tiên thứ ba là tiêu chuẩn hóa suất ăn và bếp ăn, đi kèm với hệ thống giám sát và hỗ trợ tài chính. Chúng ta cần xây dựng ngay bộ tiêu chí khẩu phần ăn phù hợp theo lứa tuổi và các hướng dẫn an toàn thực phẩm đơn giản, dễ hiểu theo chuẩn HACCP cơ bản. Các hợp đồng với nhà cung cấp suất ăn cũng cần được quy chuẩn hóa để dễ dàng quản lý.

Đặc biệt, đối với các trường học ở vùng miền núi, vùng sâu vùng xa, Nhà nước cần có gói hỗ trợ ban đầu về cơ sở vật chất. Một bếp ăn sạch sẽ, đủ thiết bị cơ bản là điều kiện tiên quyết để đảm bảo bữa ăn an toàn cho trẻ. Sự đầu tư này không chỉ là hỗ trợ xã hội, mà là sự đầu tư trực tiếp cho thể lực và trí lực của thế hệ tương lai.

Việc cải thiện tầm vóc người Việt là một chặng đường dài, nhưng hành trình vạn dặm nào cũng phải bắt đầu từ những bước đi cụ thể. Với một chiến lược lai thông minh và ba ưu tiên hành động rõ ràng kể trên, chúng ta hoàn toàn có quyền hy vọng vào một thế hệ trẻ em Việt Nam cao lớn hơn, khỏe mạnh hơn.

PV