Mầm non - trọng tâm đổi mới giáo dục: Đột phá để phát triển bền vững

Trường Mầm non Hạnh Phúc, Cà Mau dạy trẻ kỹ năng sống. Ảnh: QM

Tuy nhiên, trong bối cảnh mới, bậc học này vẫn đối mặt với nhiều thách thức để phát triển một cách thực chất và toàn diện, đặc biệt là yêu cầu tự chủ, chủ động trong xây dựng kế hoạch, chương trình chăm sóc và giáo dục trẻ sao cho phù hợp với thực tiễn địa phương.

Mạnh dạn đổi mới

Trường Mầm non Nghĩa Long (Nghĩa Long, Nghệ An) tọa lạc trên địa bàn miền núi cao, còn nhiều khó khăn, với 66% trẻ là con em đồng bào dân tộc thiểu số. Nhận thấy việc ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học là xu thế tất yếu để nâng cao chất lượng giáo dục, năm học 2024 - 2025, nhà trường đã quyết định xây dựng và triển khai mô hình trường học thông minh.

Bà Hồ Thị Thúy Liên - Hiệu trưởng nhà trường cho biết, đơn vị đã xây dựng bộ tiêu chí trường học thông minh phù hợp với thực tiễn địa phương, đồng thời tích cực tham mưu với chính quyền địa phương về ngân sách đối ứng và vận động các nguồn lực xã hội để bổ sung, nâng cấp cơ sở vật chất.

Cụ thể, nhà trường đã tu sửa 3 phòng học, 5 phòng chức năng, công trình vệ sinh, đồng thời xây dựng phòng học thông minh trị giá 2,6 tỷ đồng; mua sắm thiết bị, bảng biểu, phần mềm dạy học thông minh từ ngân sách và nguồn xã hội hóa trị giá 160 triệu đồng.

Nhà trường cũng tổ chức tập huấn nâng cao năng lực số cho đội ngũ giáo viên, bao gồm kỹ năng tạo mã QR, sử dụng phần mềm hỗ trợ giảng dạy, công cụ trợ lý ảo và các ứng dụng mới được giáo viên đánh giá hiệu quả. Nhờ đó, giáo viên có thể thiết kế giờ học thông minh, bài giảng và các hoạt động học tập sinh động, phù hợp với lứa tuổi trẻ.

Cô Phạm Ngọc Định - Trường Mầm non Hương Tràm (Tân Thành, Cà Mau) chia sẻ, giáo viên mầm non cần được quan tâm đầu tư phát triển năng lực chuyên môn, đặc biệt về STEM và chuyển đổi số.

“Chương trình và phương pháp giáo dục mầm non cần được đổi mới theo hướng tích hợp và tiên tiến, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số và trí tuệ nhân tạo trong quản lý lớp học và các hoạt động giáo dục. Điều này giúp trẻ được tiếp cận các trải nghiệm đa dạng, kích thích tư duy khoa học và rèn luyện kỹ năng sống từ sớm”, cô Định nhấn mạnh.

Cô Hà Thị Xô, Trường Mầm non Yên Tân (Tân Minh, Ninh Bình), cho biết, giáo dục mầm non đang bước vào giai đoạn biến đổi sâu sắc khi trẻ em lớn lên trong môi trường số hóa, tiếp cận thông tin sớm và phát triển khả năng nhận thức độc lập. Điều này đòi hỏi giáo viên không ngừng đổi mới phương pháp, tạo môi trường học tập giàu trải nghiệm và thúc đẩy sự sáng tạo tự nhiên của trẻ.

Theo cô Xô, ngành Giáo dục cần trao cho giáo viên nhiều quyền chủ động hơn, từ thiết kế hoạt động, xây dựng học liệu đến đổi mới phương pháp trong lớp, đồng thời tăng cường cơ hội học tập quốc tế, tiếp cận các khóa bồi dưỡng chuẩn mực và thực tiễn.

Ở góc độ quản lý, bà Vũ Thị Quang - Hiệu trưởng Trường Mầm non Yên Chính (Phong Doanh, Ninh Bình) nhận định, yêu cầu phát triển giáo dục mầm non hiện nay không chỉ dừng lại ở chăm sóc, nuôi dưỡng, mà còn phải hướng tới xây dựng một không gian học tập mở, giàu trải nghiệm, tạo nền tảng phát triển lâu dài cho trẻ. Nhà trường cần kết nối chặt chẽ với phụ huynh, địa phương và các tổ chức xã hội để hình thành hệ sinh thái hỗ trợ trẻ phát triển toàn diện.

Liên quan đến chuyển đổi số, Hiệu trưởng Trường Mầm non Yên Chính nhấn mạnh: “Điều chúng tôi cần là hệ thống quản lý đồng bộ, công cụ đánh giá phát triển trẻ tiện lợi và nền tảng giao tiếp hiệu quả với phụ huynh. Đổi mới phải bắt đầu từ quản trị, không phải từ việc để trẻ tiếp xúc quá nhiều với thiết bị”.

Giờ hoạt động trải nghiệm tại Trường Mầm non Nghi Hưng (Nghi Lộc, Nghệ An). Ảnh: Hồ Lài

Tăng cường phối hợp

Trường Mầm non Khánh Bình Tây (Đá Bạc, Cà Mau) là một trong những trường vùng sâu, vùng xa của tỉnh. Bà Trần Kiều Khen - Hiệu trưởng nhà trường - cho biết, cơ sở vật chất đã được đầu tư từ lâu, hiện đang xuống cấp. Sân trường và nhiều dãy phòng học thường bị ngập mỗi khi mưa lớn hoặc triều cường, không đáp ứng đầy đủ nhu cầu học tập của trẻ. Đồng thời, nhân lực theo Thông tư 19 của Bộ GD&ĐT vẫn còn thiếu hụt.

Bà Khen nêu rõ: “Để giáo dục mầm non phát triển, cần có cơ chế, chính sách ưu tiên, đãi ngộ đối với cán bộ, giáo viên, đặc biệt ở các địa bàn vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn, nhằm thu hút và giữ chân nguồn nhân lực chất lượng.

Đồng thời, cần những chính sách hỗ trợ học sinh khó khăn, tạo điều kiện huy động tối đa trẻ trong độ tuổi đến trường, không để ai bị bỏ lại phía sau. Bên cạnh đó, việc đầu tư đồng bộ cơ sở vật chất và trang thiết bị, nhất là trang thiết bị công nghệ hiện đại, cần được bảo đảm đồng đều giữa các vùng, miền, đáp ứng yêu cầu giáo dục trong bối cảnh mới”.

Bà Vũ Thị Quang cho rằng, một trong những rào cản lớn nhất đối với các trường mầm non hiện nay là thiếu đồng bộ về cơ sở vật chất và trang thiết bị. Để tạo nền tảng phát triển bền vững, cần có các khoản đầu tư dài hạn, từ phòng học kiên cố, khu trải nghiệm, sân chơi thiên nhiên đến các phòng chức năng đạt chuẩn.

Bên cạnh đó, việc chủ động xây dựng chương trình giáo dục là hết sức quan trọng. Hiệu trưởng và giáo viên cũng cần được tham gia sâu hơn vào việc lựa chọn học liệu, sắp xếp chương trình và áp dụng phương pháp giáo dục mới, phù hợp từng nhóm trẻ.

Hiệu trưởng Trường Mầm non Yên Chính nhấn mạnh: “Một đột phá thực sự của giáo dục mầm non phải đến từ sự đồng bộ: đầu tư - đội ngũ - cơ chế. Khi các rào cản được tháo gỡ, môi trường giáo dục nâng chất và đội ngũ được tiếp sức, mầm non sẽ phát huy đúng vai trò là nền móng của cả hệ thống giáo dục”.

Tại Nghệ An, trong 5 năm qua, tất cả các trường và cơ sở giáo dục mầm non đã thực hiện mô hình “Phối hợp giữa gia đình, nhà trường và cộng đồng trong chăm sóc, giáo dục trẻ”. Các trường phối hợp chặt chẽ với Ban đại diện cha mẹ trẻ để xây dựng kế hoạch xã hội hóa giáo dục với nhiều hình thức linh hoạt. Đồng thời, ngành Giáo dục huy động sự tham gia của cộng đồng, các đơn vị, tổ chức đoàn thể nhằm tăng cường cơ sở vật chất và điều kiện chăm sóc, giáo dục trẻ toàn diện.

Trong 5 năm triển khai mô hình, Nghệ An đã huy động hơn 800 nghìn ngày công và vận động trên 900 tỷ đồng hỗ trợ các trường mua sắm thiết bị, đồ dùng, đồ chơi phục vụ trẻ mầm non. Cùng với việc nâng cấp cơ sở vật chất, các trường chủ động phối hợp với phụ huynh xây dựng chương trình giáo dục, tổ chức các hoạt động chăm sóc và giáo dục trẻ. Nhiều kế hoạch trải nghiệm theo chủ đề, chủ điểm cũng được triển khai, góp phần phát triển kỹ năng và khơi dậy hứng thú khám phá thế giới xung quanh cho trẻ.

Cụ thể, năm học 2025-2026, Trường Mầm non Phúc Sơn (Nghệ An) chính thức tiếp nhận cơ sở vật chất mới, khang trang và hiện đại. Công trình do địa phương làm chủ đầu tư, lồng ghép nhiều nguồn lực từ chương trình xây dựng nông thôn mới và kiên cố hóa trường lớp. Sau khi đưa vào sử dụng, nhà trường tiếp tục huy động các nguồn lực để bổ sung dần trang thiết bị dạy học, nâng cao chất lượng giáo dục cho trẻ.

Cô trò Trường Mầm non Phúc Sơn, Nghệ An. Ảnh: Hồ Lài

Chủ động giải pháp đột phá

Toàn tỉnh Cà Mau hiện có 218 trường mầm non với hơn 2.100 nhóm, lớp, trong đó 22 trường ngoài công lập. Đội ngũ cán bộ, giáo viên mầm non trên địa bàn trên 4.200 người. Cơ sở vật chất các trường được quan tâm đầu tư, với gần 85% trường đạt chuẩn Quốc gia, trong đó 63 trường đạt chuẩn mức độ 2, chiếm trên 34%.

Thời gian qua, ngành Giáo dục Cà Mau triển khai nhiều mô hình, phương pháp giảng dạy hiệu quả như STEAM, trường mầm non hạnh phúc, lấy trẻ làm trung tâm; duy trì các chuyên đề phát triển vận động, ngôn ngữ, kỹ năng sống. Các chương trình “Tôi yêu Việt Nam”, làm quen tiếng Anh, giáo dục hòa nhập… được nhân rộng, tạo môi trường học tập đa dạng, góp phần thúc đẩy trẻ phát triển toàn diện.

Ông Hồ Thành Nhựt - Phó Trưởng phòng Giáo dục Mầm non - Tiểu học (Sở GD&ĐT Cà Mau), cho biết, bên cạnh kết quả đạt được, giáo dục mầm non trên địa bàn còn đối mặt nhiều thách thức, nhất là trong bối cảnh chuyển đổi số.

Chất lượng giáo dục giữa các địa phương chưa đồng đều; một số trường vùng sâu, vùng khó còn hạn chế về cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên thiếu và chưa được đào tạo đầy đủ. Nhiều cán bộ quản lý còn hạn chế về kỹ năng, giáo viên chưa mạnh dạn đổi mới phương pháp, còn biểu hiện dạy học thụ động, chưa phát huy hết vai trò chủ động của trẻ.

Trên tinh thần Nghị quyết 71-NQ/TW, ngành GD&ĐT tỉnh đề ra giải pháp đổi mới toàn diện giáo dục mầm non, phù hợp điều kiện địa phương. Trong đó, tập trung nâng cao năng lực chuyên môn và trình độ đào tạo cho cán bộ quản lý, giáo viên; phát triển chương trình Giáo dục mầm non, triển khai thí điểm Chương trình Giáo dục mầm non mới.

Đồng thời, quan tâm đầu tư cơ sở vật chất đồng bộ, đáp ứng dạy học 2 buổi/ngày và bán trú; đẩy mạnh chuyển đổi số trong toàn cấp học. Các giải pháp cũng bảo đảm công bằng tiếp cận giáo dục cho mọi đối tượng, đặc biệt là trẻ em khuyết tật, đồng bào dân tộc thiểu số và những trẻ sống ở vùng kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn.

Ông Nguyễn Văn Khoa, Phó Giám đốc Sở GD&ĐT Nghệ An, cho biết, trong bối cảnh chính quyền hai cấp, giáo dục mầm non trên địa bàn đã có nhiều chuyển động tích cực để đáp ứng yêu cầu mới. Sở GD&ĐT chủ động đề nghị các trường thực hiện tốt công tác tham mưu, quy hoạch mạng lưới trường lớp phù hợp với sự phát triển của giai đoạn hiện nay, đồng thời bảo đảm mục tiêu phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ mẫu giáo và triển khai đổi mới chương trình chăm sóc, giáo dục trẻ.

Bên cạnh đó, việc phối hợp hiệu quả với chính quyền địa phương, các tổ chức đoàn thể và phụ huynh được chú trọng nhằm huy động mọi nguồn lực, hỗ trợ các trường cải thiện cơ sở vật chất, đặc biệt tại các trường miền núi, vùng khó khăn.

Ngành Giáo dục tiếp tục đầu tư xây dựng môi trường học tập hiện đại, thân thiện, đồng thời chủ động triển khai chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong xây dựng kế hoạch và chương trình giáo dục. Các phương pháp giáo dục tiên tiến được nhân rộng có chọn lọc, bảo đảm phù hợp thực tiễn của từng trường, từng địa phương.

Nhóm PV