Nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo: Thực hiện thế nào sau sắp xếp địa giới?

Giờ học tại Trường THPT Thạnh Hóa (Tây Ninh). Ảnh: BTN

Nền tảng vững chắc

Bối cảnh sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh đặt ra bài toán chiến lược cho nhiều lĩnh vực, trong đó GD-ĐT được coi là một trong những trụ cột quan trọng nhất. Việc xây dựng và cơ cấu lại đội ngũ giáo viên sao cho phù hợp tình hình mới là yêu cầu cấp thiết.

Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội “vàng” để tối ưu hóa nguồn lực, quy hoạch lại mạng lưới trường lớp một cách khoa học, chia sẻ kinh nghiệm chuyên môn và tạo ra sức bật mới để nâng cao toàn diện chất lượng giáo dục của địa phương.

Ông Nguyễn Quang Thái - Giám đốc Sở GD&ĐT tỉnh Tây Ninh cho biết, toàn tỉnh hiện có mạng lưới giáo dục rộng khắp với 1.024 cơ sở từ mầm non đến phổ thông, phục vụ cho 573.364 học sinh. Sự phân bổ trường lớp khá đồng đều, bao gồm cả hệ thống công lập (965 cơ sở) và ngoài công lập (60 cơ sở), đảm bảo cơ hội tiếp cận giáo dục cho mọi trẻ em, kể cả ở vùng sâu, xa.

“Với quy mô lớn hơn, ngành Giáo dục tỉnh có điều kiện quy hoạch lại mạng lưới đào tạo, bồi dưỡng một cách bài bản và hiệu quả hơn. Thay vì tổ chức các lớp tập huấn nhỏ, sở GD&ĐT có thể hợp tác với các trường đại học, học viện uy tín để triển khai các chương trình bồi dưỡng quy mô lớn, chất lượng cao cho toàn bộ đội ngũ.

Nội dung bồi dưỡng cần tập trung vào những yêu cầu cấp thiết của ngành như: Triển khai hiệu quả Chương trình GDPT 2018, nâng cao năng lực chuyển đổi số, đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh”, ông Thái cho hay.

Tại TPHCM, sau khi sắp xếp lại địa giới hành chính từ 1/7/2025, ngành GD-ĐT TPHCM bắt tay ngay vào việc chuẩn bị cho năm học mới 2025 - 2026. Trong đó, việc hoàn thiện các chế độ, chính sách, nâng cao trình độ đội ngũ được ưu tiên hàng đầu nhằm đảm bảo quyền lợi cho học sinh và giáo viên.

Ông Nguyễn Văn Hiếu - Giám đốc Sở GD&ĐT TPHCM cho biết, sau khi hợp nhất ba địa phương trước đây là TPHCM, tỉnh Bình Dương, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, TPHCM trở thành địa phương có quy mô trường lớp lớn nhất cả nước với hơn 3.500 cơ sở giáo dục, gần 2,6 triệu học sinh và hơn 100.000 cán bộ quản lý, giáo viên. Đây là cơ hội lớn giúp ngành GD-ĐT có thêm nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển.

“Cả 3 tỉnh, thành phố trước đây đều có chất lượng đào tạo tốt, tương đối đồng đều. Điều này giúp cho việc duy trì chất lượng đào tạo sau khi hợp nhất thuận lợi và nhanh chóng hơn. Thứ hai, về chính sách hỗ trợ giáo dục, cả ba tỉnh, thành phố có chính sách hỗ trợ thu nhập cho nhà giáo, qua đó tạo lòng tin cho đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, người lao động yên tâm gắn bó với nghề”, ông Hiếu cho biết.

TPHCM trước đây có Nghị quyết 08/2023/NQ-HĐND (ngày 19/9/2023) của HĐND TPHCM về quy định chi thu nhập tăng thêm cho cán bộ, công chức, viên chức thuộc khu vực quản lý Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội và đơn vị sự nghiệp công lập do thành phố quản lý.

Tương tự, tỉnh Bình Dương và tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu trước đây có chính sách hỗ trợ thu nhập cho giáo viên. Trên cơ sở này, ngành Giáo dục thành phố tiếp tục tham mưu UBND TPHCM trình HĐND TPHCM ban hành các nghị quyết hướng dẫn về thu nhập tăng thêm cho viên chức, người lao động nhằm giúp đội ngũ yên tâm công tác, nghiên cứu bổ sung các chính sách thu hút lao động có trình độ cao đến làm việc tại thành phố.

Giờ học của học sinh Trường Tiểu học Thuận Kiều (TPHCM). Ảnh: NTCC

Thách thức và cơ hội

Tại TPHCM, bên cạnh điều kiện thuận lợi, việc hợp nhất cũng đặt ra nhiều thách thức. Trong đó, vấn đề quan trọng nhất là tình trạng thiếu giáo viên diễn ra ở cả 3 khu vực, trải đều ở tất cả cấp học, tập trung phần lớn ở các môn đặc thù như Tiếng Anh, Âm nhạc, Mỹ thuật. Đây là bài toán nan giải chưa thể giải quyết ngay.

Ngoài ra, với điều kiện địa giới hành chính mới rộng hơn, đa dạng nhiều loại hình kinh tế như: Nông thôn, thành thị, xã đảo, đặc khu… đặt ra yêu cầu mới đối với ngành Giáo dục trong việc triển khai các giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học.

Ông Nguyễn Văn Hiếu cho biết, để giải quyết tình trạng thiếu nhân sự cục bộ, Sở GD&ĐT TPHCM đã tăng cường “đặt hàng” các trường đại học; đồng thời tiếp tục nhân rộng các giải pháp đã thực hiện trước khi hợp nhất như: Triển khai mô hình “lớp học số”, tổ chức dạy học từ xa, quản lý và trao đổi kinh nghiệm theo cụm chuyên môn để nâng cao tay nghề cho đội ngũ giáo viên.

Tương tự, theo ông Nguyễn Quang Thái, những lo ngại về việc sắp xếp vị trí việc làm, áp lực thích nghi với môi trường và phương pháp quản lý mới, hay sự khác biệt về văn hóa công tác giữa các đơn vị là hoàn toàn có cơ sở. Tuy nhiên, việc sáp nhập đòi hỏi sắp xếp lại bộ máy, từ cấp sở đến cấp phòng và các đơn vị trường học. Một số giáo viên, cán bộ quản lý có thể phải di chuyển đến nơi công tác mới, đối mặt với môi trường làm việc, đồng nghiệp và cả văn hóa địa phương khác biệt.

Đặc biệt, với đội ngũ giáo viên lớn tuổi, việc thích ứng với thay đổi trong quản lý, phương pháp giảng dạy theo Chương trình GDPT 2018 và công nghệ thông tin vốn là thách thức, nay càng lớn hơn trong cơ cấu tổ chức mới. Cùng với đó, vấn đề về sự khác biệt văn hóa và phương pháp làm việc giữa các đơn vị. Mỗi địa phương Tây Ninh (cũ) và Long An (cũ) đều có những đặc thù riêng trong công tác quản lý giáo dục, phong trào thi đua và nếp làm việc đã được định hình qua nhiều năm. Việc dung hòa những khác biệt này, xây dựng một tinh thần đoàn kết, khối thống nhất vì mục tiêu chung là nhiệm vụ không hề đơn giản, đòi hỏi sự khéo léo, thấu cảm và lộ trình hội nhập bài bản từ cơ quan quản lý.

Theo thống kê, ngành Giáo dục tỉnh Tây Ninh thiếu 2.481 giáo viên ở tất cả cấp học (mầm non: 528, tiểu học: 735, THCS: 917, THPT: 301) và 349 nhân viên trường học. Nguyên nhân của tình trạng này, theo báo cáo, đến từ nhiều yếu tố: Số lượng ứng viên đủ tiêu chuẩn tham gia tuyển dụng không đáp ứng đủ nhu cầu, giáo viên nghỉ hưu hoặc chuyển công tác và quan trọng là các chính sách tuyển dụng, đãi ngộ chưa đủ sức hấp dẫn để thu hút và giữ chân người tài.

Giám đốc Sở GD&ĐT Tây Ninh cho biết, việc sáp nhập, dù đặt ra nhiều khó khăn, nhưng cũng mở ra những cơ hội quý báu để tái cấu trúc và phát triển đội ngũ nhà giáo một cách toàn diện và bền vững. Sở GD&ĐT có hướng đi chiến lược, tập trung vào việc biến thách thức thành động lực phát triển.

Cụ thể, Sở sẽ hài hòa chính sách, tạo động lực thu hút và giữ chân giáo viên. Áp dụng chính sách đặc thù nhằm thu hút và hỗ trợ giáo viên đã được HĐND hai tỉnh cũ ban hành (Nghị quyết số 93/2024/NQ-HĐND của Tây Ninh và Nghị quyết số 30/2023/NQ-HĐND của Long An). Bên cạnh đó, sở thực hiện tối ưu hóa nguồn lực, nâng cao chất lượng đào tạo và bồi dưỡng.

Sở GD&ĐT TPHCM tổ chức thi tuyển giáo viên năm 2024. Ảnh: N.Q

Nâng cao năng lực đội ngũ nhà giáo

Ở góc độ cán bộ quản lý trường học, ông Huỳnh Thanh Phú - Hiệu trưởng Trường THPT Bùi Thị Xuân (TPHCM) cho rằng, việc nâng cao năng lực đội ngũ nhà giáo không phải sự đồng hóa cơ học, mà là kiến tạo hệ sinh thái giáo dục linh hoạt, nơi mỗi giáo viên được đặt đúng vai trò, phát huy sở trường và khắc phục hạn chế. Để thực hiện mục tiêu đó, trước hết, khâu đánh giá năng lực là nền tảng cho mọi điều chỉnh chiến lược.

Hệ thống giáo dục không thể vận hành hiệu quả nếu không có dữ liệu chính xác về nhân sự. Trong đó, đánh giá không chỉ ở bằng cấp mà phải bao quát trình độ chuyên môn, kỹ năng sư phạm, năng lực ứng dụng công nghệ thông tin, khả năng thích ứng với Chương trình giáo dục mới. Quan trọng hơn, đánh giá không nhằm phân loại mà để phát hiện nhu cầu bồi dưỡng, thiết kế lộ trình phát triển cá nhân phù hợp.

“Công tác bồi dưỡng triển khai đúng người, nhu cầu, phương pháp. Mô hình bồi dưỡng đại trà, đồng loạt cho thấy nhiều hạn chế. Thay vào đó, cần chuyển mạnh hoạt động bồi dưỡng sang hướng cá nhân hóa, nơi người yếu được kèm cặp, người khá giỏi phát triển chuyên sâu và trở thành hạt nhân chuyên môn tại địa phương.

Ngoài ra, việc tái thiết tổ chuyên môn theo cụm, xây dựng môi trường học thuật ‘mở’ với các tương tác đồng đẳng. Việc hình thành các cụm chuyên môn liên trường, liên phường là bước đi cần thiết để phá vỡ sự cô lập chuyên môn, tạo không gian học tập tập thể”, ông Phú nhấn mạnh.

Cũng theo ông Huỳnh Thanh Phú, việc luân chuyển có chiến lược, tái phân bổ nguồn lực theo hướng phát triển, mục tiêu luân chuyển dựa trên nguyên tắc tự nguyện với các chính sách hỗ trợ đi kèm như: Điểm thi đua, phụ cấp, nhà công vụ, ưu tiên bồi dưỡng...

Đồng thời chú trọng việc đổi mới đánh giá giáo viên, lấy hiệu quả giáo dục làm chuẩn mực. Cần chuyển trọng tâm đánh giá theo hình thức sang đánh giá thực chất sự tiến bộ của người học, chất lượng tổ chức lớp học, mức độ sáng tạo trong giảng dạy, sự đóng góp cho cộng đồng chuyên môn của giáo viên. Ngành Giáo dục cũng phải đẩy mạnh chuyển đổi số giúp mở rộng cơ hội học tập cho đội ngũ, thu hẹp khoảng cách giữa các vùng, miền.

“Cần có chính sách đãi ngộ để tạo động lực làm việc cho các giáo viên, nhất là trong bối cảnh nhiều biến động, giáo viên cần được lắng nghe, bảo vệ, trao quyền và dẫn dắt, cảm nhận rõ vai trò chủ thể của mình trong cải cách.

Đồng thời, tăng cường hoạt động tham quan học tập trải nghiệm cho giáo viên, thay cho bồi dưỡng trên giấy hay qua lớp học lý thuyết, giúp giáo viên nâng cao năng lực thích ứng, tư duy đổi mới và khả năng kết nối cộng đồng một cách tự nhiên, bền vững.

Như vậy, nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên không phải ‘dàn phẳng’ mà “nâng tầm” mỗi cá nhân, đòi hỏi chính sách nhất quán và tầm nhìn nhân văn. Chỉ khi giáo viên được truyền cảm hứng thì mới thực sự trở thành trụ cột cho phát triển bền vững”, ông Huỳnh Thanh Phú nhấn mạnh.

Lâm Ngọc - Hồ Phúc