Mỹ và Ukraine sắp ký thỏa thuận khoáng sản sau cuộc gặp căng thẳng tại Nhà Trắng

Hãng tin Reuters dẫn nguồn thạo tin cho biết Tổng thống Trump đã bày tỏ mong muốn công bố thỏa thuận này trong bài phát biểu trước quốc hội hôm 5.3. Tuy nhiên, thỏa thuận vẫn chưa được ký kết và tình hình có thể thay đổi.

Khi được hỏi về thỏa thuận này, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent tuyên bố trên Fox News rằng: “Hiện chưa có kế hoạch ký kết”.

Nhà Trắng và các cơ quan ngoại giao của Ukraine, bao gồm Văn phòng Tổng thống tại Kyiv và Đại sứ quán Ukraine ở Washington, cũng chưa đưa ra bình luận nào.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky - Ảnh: Reuters

Căng thẳng ngoại giao và tác động của cuộc gặp tại Phòng Bầu dục

Thỏa thuận ban đầu được dự kiến ký kết vào hôm 28.2 nhưng đã bị đình trệ sau cuộc họp căng thẳng giữa Tổng thống Trump và Tổng thống Volodymyr Zelensky tại Phòng Bầu dục. Cuộc gặp kết thúc nhanh chóng khi Tổng thống Ukraine rời khỏi Nhà Trắng mà không đạt được thỏa thuận như mong muốn.

Trong cuộc trao đổi, ông Trump và Phó tổng thống JD Vance đã chỉ trích ông Zelensky, yêu cầu ông bày tỏ lòng biết ơn đối với sự hỗ trợ của Mỹ thay vì tiếp tục kêu gọi thêm viện trợ trước truyền thông Mỹ. Ông Trump đã thẳng thắn cảnh báo: "Ông đang đánh cược với Chiến tranh thế giới thứ ba".

Bất chấp bầu không khí căng thẳng, các quan chức Mỹ đã tiếp tục đối thoại với Kyiv trong những ngày gần đây về việc xúc tiến ký kết thỏa thuận. Theo một nguồn tin, phía Washington đã khuyến nghị các cố vấn của ông Zelensky thuyết phục ông công khai xin lỗi Tổng thống Trump để làm dịu tình hình.

Ukraine sẵn sàng đàm phán lại

Về phần mình, Tổng thống Zelensky đăng trên X hôm 4.3 rằng Ukraine sẵn sàng ký kết thỏa thuận, đồng thời mô tả cuộc gặp tại Phòng Bầu dục là "đáng tiếc". Ông nhấn mạnh: “Cuộc gặp của chúng tôi tại Nhà Trắng hôm thứ Sáu đã không diễn ra như mong đợi. Ukraine sẵn sàng ngồi vào bàn đàm phán càng sớm càng tốt để tiến gần hơn đến hòa bình lâu dài”.

Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu nội dung thỏa thuận có thay đổi hay không. Theo nội dung ban đầu, thỏa thuận không bao gồm bất kỳ cam kết bảo đảm an ninh nào cho Ukraine, nhưng cho phép Mỹ tiếp cận nguồn thu từ tài nguyên thiên nhiên của Ukraine. Ngoài ra, thỏa thuận yêu cầu chính phủ Ukraine trích 50% doanh thu từ việc khai thác tài nguyên nhà nước vào một quỹ đầu tư tái thiết do Mỹ và Ukraine đồng quản lý.

Ông Zelensky còn khẳng định rằng đội ngũ của ông luôn sẵn sàng hành động dưới sự "lãnh đạo mạnh mẽ của Tổng thống Mỹ Donald Trump" để hướng tới một nền hòa bình bền vững. Nhà lãnh đạo Ukraine cam kết sẵn sàng hành động nhanh chóng nhằm chấm dứt cuộc chiến.

"Chúng tôi trân trọng những đóng góp của Mỹ trong việc giúp Ukraine bảo vệ chủ quyền và độc lập. Đặc biệt, chúng tôi không quên khoảnh khắc Tổng thống Trump trao cho Ukraine vũ khí chống tăng Javelin - một bước ngoặt quan trọng đã thay đổi cục diện cuộc chiến. Chúng tôi vô cùng biết ơn hành động này", ông Zelensky tuyên bố.

Năm 2017, trong nhiệm kỳ đầu tiên, chính Tổng thống Trump đã chấp thuận thương vụ bán vũ khí sát thương đầu tiên của Mỹ cho Ukraine, với hệ thống tên lửa chống tăng vác vai Javelin. Quyết định này đã mở đường cho hàng loạt thỏa thuận mua bán vũ khí và các gói viện trợ quân sự quan trọng mà Washington dành cho Kyiv sau này.

Quan điểm của Washington và châu Âu

Tổng thống Trump hôm 3.3 bày tỏ rằng chính quyền của ông vẫn để ngỏ khả năng ký thỏa thuận. Ông nói với các phóng viên rằng Ukraine cần thể hiện sự biết ơn nhiều hơn: “Chúng tôi đã đồng hành cùng họ trong suốt thời gian qua. Chúng tôi đã hỗ trợ họ nhiều hơn châu Âu, và lẽ ra châu Âu phải đóng góp nhiều hơn chúng tôi”,

Trong khi đó, các quốc gia châu Âu như Pháp và Anh đã đề xuất gửi quân gìn giữ hòa bình tới Ukraine nếu đạt được lệnh ngừng bắn, nhưng họ mong muốn có sự hỗ trợ hoặc cam kết từ Mỹ. Tuy nhiên, Moscow đã bác bỏ các đề xuất về lực lượng gìn giữ hòa bình này.

Daniel Fried, cựu quan chức cấp cao của Nhà Trắng và đại sứ Mỹ tại Ba Lan, nhận định rằng dù tiến trình đạt được thỏa thuận có phần hỗn loạn, nhưng nó sẽ mang lại hai lợi ích lớn cho ông Trump: một là tuyên bố hối tiếc của ông Zelensky và hai là cam kết của Anh và Pháp trong việc tăng cường hỗ trợ an ninh cho Ukraine.

“Tổng thống Trump có thể tận dụng cơ hội này để tuyên bố chiến thắng. Ông ấy có thể nói rằng mình đã khiến châu Âu đứng lên bảo vệ an ninh của chính họ, điều mà trước đây họ chưa từng làm”, Fried, hiện là chuyên gia tại Hội đồng Đại Tây Dương, đánh giá.

Hoàng Vũ