Mỹ và Ukraine mong đợi gì từ cuộc đàm phán cấp cao tại Saudi Arabia?

Tổng thống Mỹ Donald Trump (giữa) và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại cuộc gặp ở Nhà Trắng, Washington, D.C., ngày 28/2/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Cuộc đàm phán giữa Mỹ và Ukraine tại thành phố Jeddah, Saudi Arabia vào ngày 11/3 đang trở thành tâm điểm chú ý của cộng đồng quốc tế. Đây không chỉ là một cuộc gặp ngoại giao thông thường mà còn được xem như một "bài kiểm tra" từ phía Washington đối với Kiev về thiện chí hòa bình trong bối cảnh xung đột Nga-Ukraine kéo dài.

Theo hãng tin Reuters, hai quan chức Mỹ tiết lộ rằng Washington muốn xác định liệu Kiev có thực sự sẵn sàng cho "hòa bình thực sự" hay chỉ duy trì lập trường cứng rắn về biên giới lãnh thổ. Một nguồn tin nhấn mạnh: "Bạn không thể nói 'Tôi muốn hòa bình' và 'Tôi từ chối thỏa hiệp'. Nếu Ukraine chỉ tập trung vào biên giới năm 2014 hoặc 2022, điều đó cho thấy họ chưa linh hoạt".

Động thái này diễn ra sau khi phía Mỹ ngừng mọi hỗ trợ quân sự cho Ukraine và kêu gọi Kiev chứng minh thiện chí đàm phán. Theo CBS News, "không có dấu hiệu nào cho thấy viện trợ Mỹ sẽ được khôi phục trong ngắn hạn", khiến Kiev buộc phải cân nhắc các nhượng bộ để lấy lại sự ủng hộ từ Washington.

Áp lực từ phía Mỹ

Cuộc họp tại Jeddah diễn ra chỉ 10 ngày sau cuộc gặp đầy căng thẳng giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky tại Phòng Bầu dục. Báo The Economist (Anh) nhận định đây có thể là "cơ hội cuối cùng" của Kiev trong tìm kiếm giải pháp cho cuộc xung đột với Nga.

Phía Mỹ tuyên bố mục tiêu chính của cuộc gặp là "tạo cơ sở cho một thỏa thuận hòa bình và lệnh ngừng bắn ban đầu". Tuy nhiên, Kiev lo ngại đây có thể chỉ là chiến thuật trì hoãn hoặc nỗ lực của chính quyền Trump nhằm đạt được những nhượng bộ có lợi cho Nga.

Đáng chú ý là việc Mỹ đã hạn chế chia sẻ thông tin tình báo với Ukraine gần đây, làm phức tạp thêm tình hình quân sự của nước này. Đây được xem như một đòn bẩy để buộc Kiev phải thực sự xem xét các lựa chọn đàm phán.

Đề xuất của Ukraine và kỳ vọng của Mỹ

Theo Financial Times (Anh), phái đoàn Ukraine dự kiến đề xuất lệnh ngừng bắn một phần với Nga ở các mặt trận của thiết bị bay không người lái, tên lửa tầm xa và hoạt động tại Biển Đen. Kế hoạch này nhằm thuyết phục Mỹ rằng Kiev nghiêm túc trong việc giảm leo thang, đồng thời tạo áp lực buộc Nga đối thoại.

Hôm 7/3, Tổng thống Zelensky đã chính thức đề xuất lệnh ngừng bắn trên không và trên biển. Các quan chức phương Tây hy vọng rằng những bước đi như vậy sẽ tạo ấn tượng rằng Kiev sẵn sàng hợp tác với chính quyền Trump.

Tuy nhiên, NBC News cho rằng các đề xuất này chưa đủ để Washington nối lại viện trợ. Một điều kiện tiềm ẩn khác là Tổng thống Volodymyr Zelensky phải đồng ý tổ chức bầu cử hoặc thậm chí từ chức – yêu cầu mà Kiev chưa chính thức phản hồi.

Lập trường của Ukraine

Ukraine khẳng định bất kỳ thỏa thuận nào hạn chế quyền tái vũ trang của nước này, công nhận các vùng lãnh thổ bị sáp nhập là của Nga, hoặc can thiệp vào công việc nội bộ của Ukraine (ví dụ, bằng cách yêu cầu tổ chức bầu cử trong thời gian thiết quân luật) đều là không thể chấp nhận được.

Kiev cũng có thể tiếp tục yêu cầu Mỹ đảm bảo an ninh, mặc dù Washington vẫn chưa thể hiện sự sẵn sàng cho những cam kết như vậy. Anh và Pháp đã đề xuất Mỹ hỗ trợ lực lượng gìn giữ hòa bình châu Âu trong trường hợp ngừng bắn, nhưng cho đến nay vẫn chưa có lời hứa cụ thể nào.

Phái đoàn Mỹ sẽ do Ngoại trưởng Marco Rubio và Cố vấn An ninh Quốc gia Mike Walz dẫn đầu. Tuy nhiên, vai trò quan trọng có thể thuộc về Steve Witkoff - người thân tín của Tổng thống Trump và đã gặp Tổng thống Vladimir Putin gần đây.

Về phía Ukraine, các cuộc đàm phán sẽ do Andriy Yermak, cố vấn thân cận nhất của Tổng thống Zelensky, dẫn đầu cùng với Bộ trưởng Ngoại giao Andriy Sybiga, Bộ trưởng Quốc phòng Rustem Umerov và cố vấn quân sự Pavlo Palisa. Đáng chú ý, Tổng thống Zelensky cũng có mặt tại Riyadh vào thời điểm này, mặc dù phía Kiev giải thích đây chỉ là sự trùng hợp ngẫu nhiên.

Ukraine cũng đang phối hợp các lập trường đàm phán với Pháp và Anh - những quốc gia đóng vai trò trung gian giữa Nhà Trắng và Kiev. Một trong những mục tiêu chính của họ là ký kết thỏa thuận phát triển khoáng sản chung với Mỹ.

Khó khăn và triển vọng

Dù Tổng thống Trump bày tỏ lạc quan về "những điều quan trọng có thể xảy ra", giới phân tích cho rằng đàm phán khó đạt đột phá. Lệnh ngừng bắn một phần của Ukraine có thể không đủ thuyết phục Nga, vốn đang chiếm ưu thế trên chiến trường.

Cuộc gặp tại Jeddah là cơ hội để các bên thăm dò lẫn nhau, nhưng cũng phản ánh thực tế rằng Ukraine đang mất dần đòn bẩy khi xung đột kéo dài. Như một quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ nhận định: "Việc Ukraine cử phái đoàn cấp cao cho thấy họ muốn đàm phán, nhưng thành công hay không phụ thuộc vào điều họ sẵn sàng từ bỏ".

Cuộc đàm phán diễn ra trong bối cảnh áp lực quân sự từ Nga ngày càng gia tăng: các thành phố Ukraine đang hứng chịu những đợt tấn công từ thiết bị bay không người lái và tên lửa, trong khi quân đội Nga tiếp tục các hoạt động tấn công ở khu vực Kursk - vùng đất nằm bên trong lãnh thổ Nga đã bị Ukraine tấn công và kiểm soát một phần vào năm ngoái.

Cuộc đàm phán tại Saudi Arabia có thể là bước ngoặt cho Ukraine trong cuộc đối đầu với Nga, hoặc như The Economist nhận định, đây có thể là "cơ hội cuối cùng để Kiev giữ vững lập trường trước sức ép từ các cường quốc".

Vũ Thanh/Báo Tin tức