Mỹ – Ukraine hướng đến thỏa thuận tài nguyên chiến lược hậu xung đột

Giới chức Ukraine kỳ vọng văn kiện này sẽ góp phần duy trì sự hỗ trợ ổn định và mang tính xây dựng từ phía Mỹ trong bối cảnh xung đột với Nga vẫn còn kéo dài.

Theo một bản ghi nhớ được hai bên ký kết vào cuối ngày thứ Năm, Mỹ và Ukraine thống nhất mục tiêu hoàn tất các điều khoản cụ thể của thỏa thuận vào ngày 26/4. Dù chưa công bố chi tiết nội dung cuối cùng, các nguồn tin từ Kiev cho biết Mỹ nhiều khả năng sẽ được trao quyền tiếp cận ưu tiên đối với các mỏ khoáng sản chiến lược như đất hiếm, lithium và titan, như một hình thức hoàn đáp cho khoản viện trợ quân sự trị giá hàng tỷ USD mà Washington đã hỗ trợ Ukraine kể từ năm 2022.

Bản ghi nhớ, do Phó Thủ tướng thứ nhất kiêm Bộ trưởng Kinh tế Ukraine Yulia Svyrydenko công bố trên mạng xã hội, được xem là một bước tiến tích cực trong quan hệ giữa Mỹ và Ukraine, sau những bất đồng nảy sinh từ cuộc gặp tại Phòng Bầu dục giữa Tổng thống Donald Trump và Tổng thống Volodymyr Zelensky hồi tháng 2.

Kiev cho biết đang nỗ lực hoàn tất các cuộc đàm phán vào cuối tuần tới với Mỹ về một thỏa thuận hợp tác khai thác tài nguyên khoáng sản tại Ukraine. Ảnh: Matthew de Livera/ Unsplash

Theo kế hoạch, Thủ tướng Ukraine Denys Shmyhal sẽ tới Washington vào đầu tuần tới để gặp Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent, tiếp tục thảo luận các nội dung chi tiết của thỏa thuận. Tổng thống Donald Trump, người trực tiếp tham gia chỉ đạo tiến trình đàm phán, cho biết: “Chúng tôi đã có một thỏa thuận về khoáng sản và dự kiến sẽ ký kết vào thứ Năm tuần tới”.

Theo thông tin từ dự thảo, thỏa thuận nhiều khả năng sẽ dẫn đến việc thành lập một quỹ đầu tư chung nhằm phục vụ công cuộc tái thiết Ukraine sau xung đột. Doanh thu từ hoạt động khai thác khoáng sản, bao gồm cả các mỏ mới và hệ thống hạ tầng phục vụ vận chuyển khí đốt, sẽ được đưa vào quỹ này. Các nguồn tin từ phía Mỹ cho biết, một trong những mục tiêu trọng tâm là tạo điều kiện để các doanh nghiệp Mỹ đóng vai trò nòng cốt trong quá trình tái thiết cơ sở hạ tầng của Ukraine, vốn được đánh giá là một thị trường có quy mô hàng trăm tỷ USD.

Tuy nhiên, thỏa thuận hiện tại không bao gồm các cam kết bảo đảm an ninh – yếu tố được xem là ưu tiên hàng đầu đối với Ukraine trong bối cảnh xung đột kéo dài. Điều này đã làm dấy lên một số ý kiến trái chiều trong nội bộ Kiev, khi một bộ phận nhà lập pháp lo ngại rằng việc mở cửa khai thác tài nguyên chiến lược để đổi lấy hỗ trợ tài chính và công nghệ có thể chưa đủ bảo đảm nếu không đi kèm các cam kết ràng buộc về an ninh từ phía Mỹ.

Bối cảnh dẫn đến thỏa thuận lần này không hề bằng phẳng. Một văn kiện gần như hoàn chỉnh từng được chuẩn bị để ký kết trong chuyến thăm của Tổng thống Volodymyr Zelensky tới Mỹ hồi tháng 2. Tuy nhiên, cuộc gặp tại Phòng Bầu dục giữa ông và Tổng thống Donald Trump đã trở nên căng thẳng, khiến quá trình ký kết bị đình hoãn. Ngay sau đó, Washington cũng tạm ngừng chia sẻ thông tin tình báo với Kiev, một đòn giáng vào năng lực phản ứng quân sự của Ukraine và buộc nước này phải nhanh chóng tìm cách nối lại đàm phán để khôi phục quan hệ đối tác chiến lược.

Bộ trưởng Bessent xác nhận hai bên đang bàn chi tiết các điều khoản cuối cùng, đồng thời cho biết nội dung cơ bản không khác nhiều so với bản thỏa thuận dài 80 trang từng được chuẩn bị trước đó.

Theo ông Trump, Mỹ có thể thu về tới 500 tỷ USD từ quyền khai thác tài nguyên ở Ukraine, đặc biệt là đất hiếm – loại khoáng sản quan trọng trong ngành công nghệ cao nhưng hiện phần lớn do Trung Quốc kiểm soát.

Đọc thêm: Kinh tế Mỹ đối mặt khó khăn từ nguy cơ suy giảm khách du lịch

Dù nội dung cụ thể của thỏa thuận vẫn chưa được tiết lộ, các nguồn tin cho biết bản dự thảo từng đề xuất chuyển một phần lớn tiền bản quyền khai thác khoáng sản vào quỹ tái thiết chung do Mỹ và Ukraine đồng quản lý. Dự kiến, Quốc hội Ukraine sẽ phải phê chuẩn thỏa thuận chính thức.

Trong khi Nhà Trắng từ chối bình luận thêm, phía Ukraine khẳng định việc ký bản ghi nhớ là một bước tiến quan trọng sau nhiều vòng đàm phán đầy thử thách. Phó Thủ tướng Svyrydenko nhấn mạnh: “Chúng tôi muốn khẳng định người dân Mỹ đang đồng hành cùng người dân Ukraine trong nỗ lực xây dựng đất nước tự do, có chủ quyền và an toàn”.

Tùng Lâm