Mỹ tuyên bố đạt 'tiến triển lớn' tại Geneva, hòa bình Ukraine đã ở trong tầm tay?

Tiến triển lớn tới hòa bình?

Tại Geneva hôm 23/11, các cố vấn an ninh quốc gia từ Pháp, Đức, Anh và EU đã họp cùng đại diện Mỹ và Ukraine, bao gồm Ngoại trưởng Rubio; Jared Kushner, con rể Tổng thống Trump; đặc phái viên Steve Witkoff – một trong những tham gia soạn thảo kế hoạch; và Bộ trưởng Lục quân Mỹ Daniel Driscoll - đồng minh thân cận của Phó Tổng thống JD Vance.

Phái đoàn Ukraine, do Chánh văn phòng Tổng thống Volodymyr Zelensky, ông Andriy Yermak và Chủ tịch Hội đồng An ninh và Quốc phòng Ukraine, ông Rustem Umerov dẫn đầu, đã gặp phái đoàn Mỹ trước khi cùng tham dự phiên thảo luận mở rộng với các đại diện châu Âu.

Các quan chức Mỹ và Ukraine cho biết đã đạt được những bước tiến đáng kể trong nỗ lực chấm dứt xung đột với Nga sau vòng đàm phán tại Geneva, song vẫn giữ kín các chi tiết liên quan đến việc tháo gỡ những khác biệt còn tồn tại giữa Moscow và Kiev.

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio. Ảnh: Reuters

Phát biểu trước báo giới sau một ngày thương lượng căng thẳng với đại diện Ukraine và châu Âu, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio khẳng định các cuộc thảo luận đã ghi nhận “tiến triển rất lớn”, thậm chí là “một trong những ngày đàm phán hiệu quả nhất từ trước đến nay”.

“Tôi thực sự lạc quan rằng chúng ta có thể đi đến đích trong một khoảng thời gian hợp lý,” ông nhấn mạnh.

Theo ông Rubio, quá trình đàm phán cho kế hoạch vẫn sẽ tiếp tục nhằm giải quyết những vướng mắc còn lại.

“Tôi không muốn tuyên bố chiến thắng hay kết thúc ở thời điểm này. Vẫn còn nhiều việc phải làm", ông nói.

Ngoại trưởng Mỹ không tiết lộ liệu đã có đột phá nào liên quan đến các điểm gây tranh cãi nhất trong bản kế hoạch 28 điểm hay chưa, trong đó nổi bật là đề xuất yêu cầu Ukraine nhượng lại một phần lãnh thổ thuộc vùng Donbas vẫn do Kiev kiểm soát.

Ông Rubio nhấn mạnh rằng dù vẫn còn những vấn đề chưa ngã ngũ, “không có trở ngại nào là không thể vượt qua”. Ông cũng cho biết văn bản cuối cùng của thỏa thuận sẽ phải có chữ ký của Tổng thống Ukraine và Tổng thống Mỹ trước khi được chuyển tới Moscow để xem xét.

Một tuyên bố chung của Mỹ và Ukraine đánh giá các cuộc đàm phán là “mang tính xây dựng, tập trung và tôn trọng”.

“Các cuộc thảo luận cho thấy tiến triển đáng kể trong việc thống nhất lập trường và xác định những bước đi tiếp theo một cách rõ ràng. Hai bên tái khẳng định rằng mọi thỏa thuận tương lai phải bảo vệ trọn vẹn chủ quyền của Ukraine và hướng tới một nền hòa bình công bằng, bền vững", thông cáo nêu rõ.

Tuy vậy, quá trình đàm phán diễn ra trong bối cảnh đầy bất ổn, khi Tổng thống Mỹ Donald Trump chỉ trích các lãnh đạo châu Âu và Ukraine trên mạng xã hội vào cuối tuần trước vì chưa đạt được thỏa thuận ngừng bắn. Nhà Trắng được cho là gây sức ép lên Kiev và các đồng minh nhằm thúc đẩy họ ký một thỏa thuận với Moscow, làm dấy lên lo ngại tại nhiều thủ đô châu Âu rằng Washington đang nghiêng về các yêu cầu của Nga.

Cuộc họp tại Geneva khép lại một cuối tuần ngoại giao hỗn loạn. Sau khi thúc ép Ukraine chấp nhận thỏa thuận trước 27/11, ông Trump lại tuyên bố kế hoạch này không phải “tối hậu thư” của Mỹ. Ngoại trưởng Marco Rubio sau đó được cho là đã tìm cách tách Washington khỏi bản đề xuất, trước khi quay lại khẳng định vài giờ sau đó rằng chính Mỹ là tác giả.

"Một lộ trình riêng" hướng tới hòa bình

Trong bài phát biểu tối 23/11, ông Rubio cho biết ông đã trấn an các quan chức châu Âu rằng mọi nội dung của kế hoạch liên quan trực tiếp đến châu Âu hoặc NATO sẽ được đưa vào “một lộ trình riêng” trong quá trình đàm phán, nhằm bảo đảm các đồng minh có tiếng nói đầy đủ trong những vấn đề thuộc phạm vi của họ.

Tại Washington, nội bộ Đảng Cộng hòa tiếp tục chia rẽ sâu sắc về bản đề xuất. Một số thượng nghị sĩ – trong đó có cựu lãnh đạo phe đa số Mitch McConnell và đồng minh lâu năm của Trump là Lindsey Graham – công khai chỉ trích kế hoạch. Ngược lại, Thượng nghị sĩ Cộng hòa Eric Schmitt lên tiếng bảo vệ cách tiếp cận được ông mô tả là “thực tế” của ông Trump. Trả lời Fox News tối 23/11, ông Schmitt nói: “Sự thật là nhiều người không dám thừa nhận: Ukraine đã ở vào thế bất lợi trong một thời gian dài".

Ông Michael McCaul, cựu Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hạ viện, đánh giá trên ABC News rằng “khoảng 80%” kế hoạch có thể đạt được đồng thuận tại Geneva, nhưng “20% còn lại là những mục cực kỳ khó thương lượng".

Trong khi đó, các nước châu Âu chủ động áp dụng những biện pháp mang tính phòng vệ nhằm làm chậm nỗ lực của Mỹ trong việc gây sức ép để Ukraine chấp nhận kế hoạch. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen nhấn mạnh: “Một kế hoạch hòa bình đáng tin cậy và bền vững trước hết phải chấm dứt tiếng súng và không gieo mầm cho một cuộc xung đột trong tương lai".

Bà von der Leyen cũng nêu ba nguyên tắc cốt lõi: “Thứ nhất, biên giới không thể bị thay đổi bằng vũ lực. Thứ hai, với tư cách một quốc gia có chủ quyền, Ukraine không thể bị áp đặt bất kỳ hạn chế nào đối với lực lượng vũ trang. Và thứ ba, vai trò trung tâm của Liên minh châu Âu trong việc bảo đảm hòa bình cho Ukraine phải được đề cập tới một cách rõ ràng".

Kế hoạch ban đầu do Mỹ soạn thảo bị xem là đã vượt qua nhiều “lằn ranh đỏ” của Ukraine, bao gồm chủ quyền đối với tỉnh Donetsk.

Một quan chức châu Âu tỏ lo ngại rằng, Tổng thống Trump có thể rút lại sự ủng hộ của Mỹ dành cho Kiev, đẩy Ukraine vào thế nguy hiểm nếu thấy thất vọng về hiệu quả đàm phán.

“Đó là một kịch bản mà chúng ta buộc phải tính đến", quan chức này nói.

Các nhà ngoại giao châu Âu dự kiến tiếp tục nhóm họp trong tuần tới với sự tham gia của Pháp, Đức và Anh. Ba Lan, Phần Lan và Tổng thư ký NATO Mark Rutte cũng có thể tham gia vào các vòng thảo luận sắp tới.

“Chúng tôi đang cố gắng đưa ra một phản ứng đủ mạnh trước đề xuất hòa bình của Mỹ”, một nhà ngoại giao châu Âu khác cho biết.

Diệp Thảo/VOV.VN (biên dịch) Theo FT