Mỹ - Trung tăng tốc đua máy bay thế hệ 6: Kỷ nguyên UAV chưa thể thay thế phi công

Thay vì lựa chọn giữa người lái hay không người lái, Mỹ và Trung Quốc đang xây dựng chiến lược kết hợp cả hai. Một mô hình "chiến đấu kép" có thể định hình lại không chiến toàn cầu. Ảnh: THX/TTXVN

Chuyên gia nghiên cứu cao cấp Eleanor Harvey và nhà khoa học nghiên cứu cao cấp Timothy Ditter thuộc Chương trình nghiên cứu Trung Quốc của Trung tâm Phân tích Hải quân (CNA-cna.org) có trụ sở tại Mỹ, mới đây nhận định rằng trong cuộc chạy đua không ngừng để giành ưu thế trên không thế hệ tiếp theo, Mỹ và Trung Quốc đang đẩy nhanh tốc độ phát triển các hệ thống máy bay chiến đấu tối tân.

Điều đáng chú ý là, bất chấp những dự đoán về sự thống trị của thiết bị bay không người lái (UAV) trên bầu trời, cả hai cường quốc đều khẳng định rằng máy bay chiến đấu có người lái vẫn giữ vai trò trung tâm trong các hệ thống tác chiến thế hệ thứ sáu của họ. Thay vì loại bỏ hoàn toàn phi công, tương lai của chiến tranh trên không được định hình bởi sự kết hợp hài hòa giữa máy bay có người lái và UAV hỗ trợ, một chiến lược được xem là “sự kết hợp tốt nhất”.

Sự cạnh tranh và những tiết lộ bất ngờ

Thông tin chi tiết về các chương trình máy bay chiến đấu thế hệ tiếp theo của Mỹ và Trung Quốc vẫn được giữ kín. Tuy nhiên, những tiết lộ gần đây đã phần nào hé lộ bức tranh về cuộc đua này. Vào tháng 3/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công bố việc Boeing sẽ chế tạo máy bay chiến đấu thế hệ thứ sáu F-47 cho Không quân Mỹ. Các bản vẽ ban đầu được phát tán nhanh chóng thu hút sự chú ý, nhưng sau đó, các quan chức Không quân Mỹ và ngành công nghiệp quốc phòng thừa nhận rằng những hình ảnh này đã bị bóp méo một cách cố ý nhằm đánh lừa đối thủ cạnh tranh về khả năng thực sự của F-47.

Trước đó, vào tháng 12/2024, Trung Quốc cũng có một tiết lộ gây đồn đoán tương tự. Các video về hai máy bay chiến đấu chiến thuật tiên tiến, không có đuôi- được giới phân tích quân sự phương Tây gọi không chính thức là J-50 và JH-XX- đã lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội. Dù chính phủ và quân đội Trung Quốc chưa xác nhận, sự kiện này đã dấy lên suy đoán về các nguyên mẫu máy bay thế hệ thứ sáu của họ.

Những thông tin hé lộ trên, dù còn nhiều điều không chắc chắn, đã củng cố một điểm chung quan trọng: cả Washington và Bắc Kinh đều tập trung vào máy bay phản lực chiến đấu có người lái như là nền tảng cốt lõi cho các chương trình thống trị trên không thế hệ tiếp theo của họ. Điều này có vẻ mâu thuẫn với bối cảnh các cuộc chiến hiện tại ở Ukraine và Biển Đỏ, nơi các hệ thống không người lái nhỏ đã thể hiện sự hiệu quả đáng kinh ngạc trong việc kiểm soát không phận. Các nhà bình luận quân sự Mỹ như David Barno và Nora Bensahel, cùng với các chuyên gia quân sự Trung Quốc, đều đã ghi nhận sự nổi bật của UAV trong chiến tranh đương đại.

Nỗi lo về điểm yếu của UAV

Tuy nhiên, dù đầu tư mạnh vào UAV quân sự và chiến thuật "bầy/đàn" UAV, các chuyên gia Trung Quốc vẫn bày tỏ lo ngại về những lỗ hổng cố hữu của phương tiện tác chiến không người lái. Phân tích của CNA về các bài viết của các chuyên gia Trung Quốc chỉ ra rằng hoạt động của UAV bầy đàn phụ thuộc rất nhiều vào các mạng lưới liên lạc và liên kết dữ liệu trên không gian rộng lớn, điều không thể đảm bảo trong thời chiến. Một cuộc tấn công vào bất kỳ nút nào trong hệ thống này, dù bằng tên lửa hay gây nhiễu điện tử, đều có thể làm suy yếu toàn bộ hoạt động. Thậm chí, các tạp chí kỹ thuật quân sự của Trung Quốc còn cho thấy các viện nghiên cứu quân sự nước này đang theo dõi sát sao tiến độ phát triển các chiến thuật chống UAV nhắm vào các mạng lưới này.

Ngoài ra, các chuyên gia Trung Quốc cũng thảo luận về sự không đáng tin cậy của cảm biến hệ thống không người lái. Cảm biến UAV có thể bị cản trở hoặc gây nhầm lẫn bởi địa hình che khuất, màn khói hay mục tiêu giả - những yếu tố mà mắt người có thể dễ dàng nhận diện. Hơn nữa, tính không linh hoạt về mặt chiến thuật của các hệ thống tự động cũng là một thách thức lớn. Các chuyên gia Trung Quốc lập luận rằng do trình độ công nghệ tự động chưa hoàn thiện, các nền tảng vũ khí không người lái có thể không phản ứng hiệu quả với các môi trường, tình huống tác chiến mới.

Để khắc phục những hạn chế này trong khi vẫn tận dụng tối đa khả năng của UAV, các chuyên gia của Trung Quốc đã định hình sự kết hợp giữa UAV với các máy bay chiến đấu có người lái, như máy bay phản lực thế hệ thứ sáu đang được phát triển. Khái niệm này được gọi là “phối/kết hợp có người lái-không người lái”, được xem là sự kết hợp tốt nhất của cả hai khả năng. Trong khi con người mang lại kinh nghiệm chiến đấu, trực giác, sáng kiến và nghệ thuật chỉ huy, các hệ thống không người lái lại có ít hạn chế về môi trường hơn, chi phí thấp hơn, không sợ hãi và có khả năng tiếp cận mục tiêu.

Nhiều bài viết của Trung Quốc, được Viện Nghiên cứu Hàng không Vũ trụ Trung Quốc phân tích, mô tả các khái niệm hoạt động phối hợp này. Trong đó, máy bay chiến đấu có người lái được coi là yếu tố chỉ huy, gửi lệnh cho UAV xâm nhập từ bên ngoài vùng giao tranh với đối phương để tăng khả năng sống sót của yếu tố có người lái và phát huy hiệu quả hoạt động của các yếu tố không người lái. Ví dụ, UAV có thể thực hiện các nhiệm vụ tác chiến điện tử hoặc nghi binh để đánh lừa và thu hút hệ thống phòng không của đối phương, dọn đường cho máy bay chiến đấu có người lái tiến hành tấn công chính xác. Trong một kịch bản khác, máy bay có người lái ra lệnh cho UAV cơ động về phía trước để tăng phạm vi nhắm mục tiêu hiệu quả của nó.

Các chuyên gia Harvey và Ditter của CNA kết luận: Mặc dù khái niệm về máy bay chiến đấu thế hệ thứ sáu vẫn chủ yếu là lý thuyết đối với cả Mỹ và Trung Quốc, cả hai cường quốc đang tăng tốc hướng tới tương lai nơi sự kết hợp giữa máy bay có người lái và không người lái sẽ là yếu tố chính. Khi cuộc cạnh tranh giành quyền thống trị trên không ngày càng gay gắt, một điều dường như chắc chắn: các phi công vẫn còn vai trò quan trọng trong buồng lái, ít nhất là trong tương lai gần.

Công Thuận/Báo Tin tức và Dân tộc