Mỹ, Trung Quốc vắng mặt tại hội nghị khí hậu lớn nhất thế giới

COP30 được tổ chức ở thành phố nằm cạnh rừng Amazon

COP30 là gì?

COP30 là hội nghị thường niên của 197 quốc gia đã ký Công ước khung của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu năm 1992 (UNFCCC). Các quốc gia này – gọi là “Các Bên” (Parties) – gặp nhau mỗi năm để cập nhật và củng cố các kế hoạch ứng phó với biến đổi khí hậu.

COP là viết tắt của Conference of the Parties (Hội nghị các Bên tham gia Công ước). Năm nay đánh dấu lần họp thứ 30 của chuỗi hội nghị này.

Trong vài năm gần đây, COP đã phát triển từ một cuộc họp kín giữa các nhà ngoại giao và chuyên gia chính sách thành một sự kiện khổng lồ, thu hút hàng chục nghìn người tham dự – bao gồm các giám đốc doanh nghiệp, lãnh đạo các tổ chức phi lợi nhuận, nhà khoa học và các nhà hoạt động môi trường.

Thời điểm COP30 diễn ra?

Một số nguyên thủ quốc gia đã có bài phát biểu vào thứ 5 và thứ 6 vừa qua, trước khi hội nghị chính thức bắt đầu vào thứ 2 tuần tới (ngày 10.11). Khi đó, các đoàn đàm phán đến từ gần 200 quốc gia sẽ bước vào các phiên thương lượng chính thức.

Dự kiến hội nghị sẽ kết thúc vào ngày 21.11, nhưng các kỳ COP thường kéo dài quá thời hạn vì các bên phải thương lượng đến phút chót để đạt thỏa thuận cuối cùng.

Địa điểm tổ chức COP30?

Mỗi năm, hội nghị COP lại được tổ chức ở một địa điểm khác nhau. Năm nay, toàn bộ chương trình chính thức diễn ra tại một công viên ở Belém, Brazil, thành phố nằm gần cửa sông Amazon.

Tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da Silva từng cam kết giảm mạnh nạn phá rừng Amazon và cắt giảm lượng phát thải của Brazil trong những năm tới. Tuy nhiên, việc đăng cai COP30 lại khiến ông Lula đau đầu: thành phố Belém không có đủ chỗ ở cho lượng người khổng lồ dự kiến tham dự. Vì vậy, nhiều phái đoàn quốc tế buộc phải thuê tàu du lịch làm nơi lưu trú tạm thời.

Liên Hợp Quốc hiện chưa công bố địa điểm tổ chức COP31 vào năm sau, nhưng Úc và Thổ Nhĩ Kỳ đều đang chạy đua để giành quyền đăng cai.

Mục tiêu chính của COP30 là gì?

Trong nhiều năm, các quốc gia đã đưa ra cam kết giảm phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính, nhưng tiến độ vẫn chậm chạp. Mục tiêu của COP30 là chuyển những cam kết đó thành hành động cụ thể, với yêu cầu các nước phải công bố kế hoạch chi tiết về cách thức giảm ô nhiễm.

Tổng thống Lula cũng kêu gọi các quốc gia giàu có tăng hỗ trợ tài chính cho những nước đang phát triển – nơi cần nguồn vốn lớn để đầu tư năng lượng sạch và thích ứng với nhiệt độ toàn cầu đang tăng.

Do COP30 được tổ chức ngay trong khu vực Amazon, trọng tâm hội nghị còn hướng đến bảo tồn rừng nhiệt đới – lá phổi xanh của hành tinh. Cuối hội nghị, các đoàn đàm phán sẽ cố gắng thông qua văn kiện chung, bao gồm những cam kết mới trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu.

Ai sẽ tham dự?

Nhiều nhà lãnh đạo thế giới dự kiến có mặt, trong đó có Thủ tướng Anh Keir Starmer, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Đức Friedrich Merz, Tổng thống Kenya William Ruto, cùng lãnh đạo Thái Lan và Pakistan.

Tuy nhiên, một số lãnh đạo khác sẽ vắng mặt, gồm người đứng đầu Trung Quốc cho dù Trung Quốc ở vị thế dẫn đầu về năng lượng tái tạo. Tổng thống Donald Trump cũng không tham dự, và chính quyền Trump không cử phái đoàn chính thức. Thay vào đó, một số nghị sĩ Đảng Dân chủ dự kiến sẽ có mặt tại hội nghị.

Sau khi các nguyên thủ rời đi, các cuộc đàm phán kỹ thuật giữa hàng nghìn đại biểu sẽ bắt đầu. Do khó khăn về hậu cần tại Belém, nhiều sự kiện bên lề – như hội nghị các thị trưởng và diễn đàn doanh nghiệp – đã được tổ chức sớm trong tháng này tại Rio de Janeiro và São Paulo.

Sự vắng mặt của Mỹ có ý nghĩa gì?

Tổng thống Donald Trump đã rút Mỹ khỏi Thỏa thuận Paris – hiệp ước mang tính bước ngoặt năm 2015 nhằm làm chậm tốc độ nóng lên toàn cầu – ngay trong ngày đầu tiên nhậm chức. Kể từ đó, ông thúc đẩy khai thác nhiên liệu hóa thạch và cắt giảm hỗ trợ liên bang cho năng lượng sạch.

Khi ông Trump tuyên bố rút Mỹ khỏi Thỏa thuận Paris, các nhà lãnh đạo thế giới đồng loạt lên án và cam kết tiếp tục hành động. Nhưng cú xoay chuyển đột ngột này đã gây chấn động toàn cầu.

Mỹ – nền kinh tế lớn nhất thế giới và là quốc gia gây ô nhiễm lớn thứ hai – giờ đây đang chứng kiến nỗ lực giảm phát thải bị cản trở nghiêm trọng bởi chính sách của chính quyền Trump.

Ngoài ra, Washington còn sử dụng xuất khẩu dầu khí như một công cụ ngoại giao, gây sức ép buộc các nước khác mua nhiên liệu hóa thạch của Mỹ để đổi lấy hỗ trợ kinh tế và quân sự.

Những vấn đề nào khác sẽ chi phối COP30?

Chiến tranh thương mại do ông Trump phát động đã làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu, trong đó có các khoáng sản hiếm – nguyên liệu thiết yếu cho công nghệ năng lượng sạch.

Kể từ sau COP29, đầu tư vào các trung tâm dữ liệu phục vụ trí tuệ nhân tạo tiếp tục tăng mạnh, gây áp lực lớn lên hệ thống điện và đặt ra câu hỏi mới: thế giới sẽ lấy năng lượng ở đâu để đáp ứng nhu cầu đang bùng nổ?

Tại Mỹ, nhiều tỷ phú từng ủng hộ mạnh mẽ vấn đề khí hậu nay lại im lặng dưới thời chính quyền Trump. Tuần trước, Bill Gates phát hành một bản ghi nhớ gây tranh cãi, trong đó ông giảm nhẹ cảnh báo về rủi ro của biến đổi khí hậu và kêu gọi các chính phủ cùng các quỹ từ thiện tập trung hơn vào giảm nghèo và hỗ trợ y tế.

Bùi Tú