Mỹ dừng phỏng vấn visa du học: Tác động ra sao?

Ngày 27-5, truyền thông Mỹ dẫn một bức điện của Ngoại trưởng Marco Rubio chỉ đạo các phái bộ Mỹ ở nước ngoài tạm dừng việc tiếp nhận và đặt lịch phỏng vấn mới với người xin cấp visa du học và trao đổi sinh viên.

“Để chuẩn bị cho việc mở rộng rà soát mạng xã hội bắt buộc với các ứng viên, các bộ phận lãnh sự không được tăng thêm số lượng lịch hẹn phỏng vấn visa du học hoặc trao đổi (F, M và J) cho đến khi có hướng dẫn mới” - tờ Politico dẫn nội dung bức điện.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ không xác nhận bức điện, nhưng lưu ý rằng “việc lên lịch hẹn phỏng vấn visa không định cư mang tính linh hoạt” và rằng “mỗi quyết định cấp visa là một quyết định liên quan đến an ninh quốc gia”.

Diễn biến trên là động thái mới nhất trong chiến dịch của Tổng thống Donald Trump nhằm siết hoạt động của các trường đại học và sinh viên quốc tế tại Mỹ. Đây đang là những đối tượng đặc biệt bị nhắm đến trong bối cảnh Mỹ đẩy mạnh kiểm soát chính sách nhập cư.

Hàng ngàn sinh viên quốc tế tại ĐH Harvard bị đẩy vào thế khó khi chính quyền thu hồi quyền tuyển sinh sinh viên nước ngoài của trường vào ngày 22-5.

Vào tháng 3 và tháng 4, chính quyền hủy hàng loạt visa của sinh viên quốc tế trên khắp nước Mỹ, song sau đó đã rút lại quyết định này khi có phản ứng và kiện tụng.

Vậy nếu việc tạm dừng phỏng vấn visa du học kéo dài hay trở thành ngừng lâu dài, tác động sẽ thế nào?

Mỹ dừng phỏng vấn visa du học: Tác động ra sao? Ảnh: GETTY IMAGES

Tác động đối với người nộp đơn

Lệnh tạm dừng này chỉ là tạm thời và chỉ áp dụng đối với các cuộc phỏng vấn xin visa mới, theo lời một quan chức Mỹ. Những cuộc hẹn phỏng vấn đã được lên lịch trước đó vẫn sẽ diễn ra như bình thường.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông Trump đã áp đặt các biện pháp kiểm tra gắt gao đối với người xin visa, bao gồm cả việc rà soát mạng xã hội - một chính sách vẫn tiếp tục được duy trì dưới chính quyền Tổng thống Joe Biden.

Đầu năm nay, Bộ Ngoại giao Mỹ cũng đã tăng cường yêu cầu rà soát mạng xã hội, chủ yếu nhắm vào các sinh viên từng tham gia các cuộc biểu tình ủng hộ Palestine.

Bộ Ngoại giao Mỹ không cho biết liệu có thay đổi nào trong các tiêu chí mạng xã hội có thể khiến hồ sơ bị đánh dấu từ chối hay không. Bức điện được cho là có nhắc đến các sắc lệnh của ông Trump liên quan đến chủ nghĩa khủng bố và bài Do Thái. Tuần trước, Ngoại trưởng Rubio đã có phát ngôn gắn các biện pháp siết chặt visa với các cuộc biểu tình sinh viên.

“Nếu anh nói với tôi rằng anh đến Mỹ để dẫn đầu các cuộc vận động trong trường, chiếm thư viện và cố đốt cơ sở vật chất thì chúng tôi sẽ không cấp visa” - ông Rubio phát biểu tại phiên điều trần của Ủy ban Đối ngoại Thượng viện ngày 20-5.

Tuy nhiên, theo Politico, các quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ trước đây từng nhận thấy hướng dẫn về các tiêu chí cần rà soát vẫn còn rất mơ hồ, ví dụ liệu việc đăng ảnh cờ Palestine trên mạng xã hội có bị xem là vi phạm tiêu chí hay không.

Việc tạm dừng phỏng vấn nếu kéo dài có thể gây ra tình trạng chậm trễ trong quá trình xử lý visa du học. Thời gian chờ lịch hẹn phỏng vấn tại các đại sứ quán Mỹ trên toàn cầu hiện dao động từ vài ngày đến vài tháng. Nếu có sự tồn đọng hồ sơ hoặc quy trình rà soát kỹ lưỡng hơn thì thời gian có thể kéo dài thêm nữa.

“Chúng tôi xem việc rà soát ai được vào nước Mỹ là vấn đề cực kỳ nghiêm túc và sẽ tiếp tục thực hiện điều đó. Chúng tôi sẽ tiếp tục sử dụng mọi công cụ có thể để đánh giá người nhập cảnh, dù họ là sinh viên hay thuộc diện nào khác” - người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Tammy Bruce nói khi được hỏi về nguy cơ chậm trễ.

Ông Simon Marginson, GS chuyên ngành giáo dục đại học tại ĐH Oxford, nói với tạp chí TIME: “Lệnh tạm dừng này ảnh hưởng đến 1 triệu sinh viên và hàng trăm nghìn người khác đang cân nhắc việc học tại Mỹ. Nó giống như một chính sách thuế quan. Không ai biết liệu đây là tạm thời hay vĩnh viễn, liệu các hạn chế đối với giáo dục quốc tế sẽ áp dụng cho một số quốc gia hay tất cả”.

Nhiều người xếp hàng chờ xét duyệt đơn xin visa tại Đại sứ quán Mỹ ở thủ đô Seoul (Hàn Quốc) vào ngày 28-5. Ảnh: NEWS1

Tác động đối với các trường đại học và với nước Mỹ

Theo các chuyên gia, nếu các học sinh, sinh viên quốc tế quay lưng với việc nộp hồ sơ du học tại Mỹ, tác động đối với hệ thống giáo dục đại học Mỹ có thể rất nghiêm trọng.

GS. Marginson cho rằng các trường danh tiếng như Harvard có khả năng lo ngại hơn về việc đánh mất khả năng thu hút nhân tài toàn cầu, so với lo lắng về mất quỹ tài trợ từ chính phủ.

Ông Marginson cũng lưu ý rằng nhiều trường đại học khác đang phụ thuộc vào sinh viên quốc tế để “tạo ra một phần doanh thu đáng kể”.

“Điều này tạo ra sự bất định lớn đối với lĩnh vực giáo dục quốc tế, vốn dựa vào uy tín, sự hiếu khách, ổn định tài chính và quản lý con người hiệu quả” - GS. Marginson nói thêm.

“Trong một thời gian dài, giáo dục đại học ở Mỹ luôn được xem là điểm đến hàng đầu của sinh viên quốc tế. Đồng thời, giáo dục đại học ở Mỹ cũng hưởng lợi rất nhiều từ sinh viên quốc tế, đặc biệt là về mặt ổn định tài chính và nghiên cứu” - bà Lili Yang, PGS chuyên ngành giáo dục đại học tại ĐH Hong Kong (Trung Quốc), nêu ý kiến.

Hơn 1 triệu sinh viên quốc tế đã theo học tại các cơ sở giáo dục Mỹ trong năm học 2023–2024. Tuy nhiên, con số này đã giảm 11% trong năm qua (từ tháng 3-2024 đến 2025). Các chuyên gia dự báo con số này sẽ còn tiếp tục giảm nếu các chính sách mới của ông Trump được thực hiện.

Ông Arkesh Patel, giám đốc điều hành công ty tư vấn giáo dục đại học Crimson Education, nói với TIME rằng trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, sinh viên có xu hướng chuyển sang nộp hồ sơ tại các quốc gia khác, như Anh.

“Sau khi ông Biden trở thành tổng thống vào năm 2021, nhiều người lại trở nên hào hứng với các trường đại học của Mỹ” - ông Patel nói thêm.

Chuyên gia này lưu ý rằng xu hướng rời đi như nhiệm kỳ đầu của ông Trump dường như đang quay trở lại. Ngày càng nhiều sinh viên và gia đình họ cân nhắc đến các quốc gia khác do “cảm giác bất định” về chính sách của Mỹ.

Sinh viên quốc tế vốn đã là “nhóm người không định cư bị giám sát và rà soát kỹ lưỡng nhất” tại Mỹ, theo bà Fanta Aw, Giám đốc điều hành của Hiệp hội Nhà cung cấp giáo dục quốc tế (NAFSA, Mỹ).

Bà Aw gọi chỉ đạo mới nhất của Bộ Ngoại giao Mỹ là “một cách sử dụng ngân sách công kém hiệu quả”.

“Không có bất kỳ lý do nào thực sự cấp thiết để dừng việc đặt lịch hẹn xin visa chỉ vì Bộ Ngoại giao đang cân nhắc thay đổi chính sách nội bộ. Việc tạm dừng này chỉ khiến quy trình bị chậm trễ một cách không cần thiết, khiến sinh viên quốc tế cảm thấy hoang mang và khiến nước Mỹ mất dần hình ảnh là một quốc gia thân thiện, sẵn sàng chào đón những người tài giỏi từ khắp nơi trên thế giới" - bà Aw nói với Politico.

“Thật đáng lo ngại khi chính phủ Mỹ cho rằng các đại sứ quán có đủ thời gian, nhân sự và tiền thuế của dân để dừng đặt lịch hẹn và rà soát mạng xã hội. Sinh viên quốc tế không phải là mối đe dọa đối với đất nước này. Trái lại, họ là một tài sản quý báu” - bà nhấn mạnh.

Các chuyên gia cũng cảnh báo rằng việc mở rộng rà soát mạng xã hội đối với sinh viên, kết hợp với những chính sách trừng phạt khác nhắm vào các trường đại học từng là nơi diễn ra biểu tình ủng hộ Palestine, có thể gây tác động tiêu cực đến tự do học thuật và tự do ngôn luận.

PGS Yang của ĐH Hong Kong cho rằng việc siết chặt như vậy làm tổn hại đến “danh tiếng của nước Mỹ như một nơi tôn trọng quyền tự do ngôn luận”.

Trong bối cảnh này, GS Marginson lo ngại động thái lần này có lẽ chưa phải là hành động cuối cùng của chính quyền ông Trump.

THẢO VY