Muốn thu hút SV học sinh học, công nghệ sinh học, y sinh cần có nhiều học bổng

Trước yêu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt trong ngành sinh học, công nghệ sinh học và y sinh, cơ sở giáo dục đại học đang đẩy mạnh đổi mới chương trình đào tạo, nâng cao chất lượng giảng viên, đầu tư cơ sở vật chất và tạo điều kiện để sinh viên tham gia nghiên cứu khoa học ngay từ sớm.

Bên cạnh đào tạo đại học, phát triển chương trình đào tạo và thu hút người học bậc sau đại học cũng là vấn đề cơ sở giáo dục quan tâm.

Doanh nghiệp, tổ chức cũng cần chủ động đặt hàng, giao nhiệm vụ đào tạo

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, đại diện Trường Đại học Cần Thơ cho biết, nhà trường hiện đang đào tạo các ngành: sinh học (từ năm 1976), công nghệ sinh học (từ năm 2001, trong đó chương trình tiên tiến công nghệ sinh học triển khai từ năm 2006), sinh học ứng dụng (từ năm 2014) và kỹ thuật y sinh (từ năm 2024). Tổng số người đang theo học là 1.635 người học, gồm 1.457 sinh viên đại học, 147 học viên cao học và 31 nghiên cứu sinh.

Tỷ lệ sinh viên có việc làm trong vòng 12 tháng sau tốt nghiệp của các ngành trên đạt bình quân 95,2% trong 3 năm gần đây.

Để mở rộng quy mô đào tạo, thu hút thí sinh giỏi theo học ở trình độ cao trong ngành sinh học, công nghệ sinh học, y sinh nói riêng và khối ngành STEM nói chung, cơ sở giáo dục đại học rất cần sự đầu tư, hỗ trợ từ phía nhà nước.

Tại Quyết định số 1002/QĐ-TTg ngày 24/5/2025 phê duyệt Đề án đào tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển công nghệ cao giai đoạn 2025 - 2035 và định hướng tới năm 2045 nêu mục tiêu đến năm 2030 số người tốt nghiệp các chương trình đào tạo chuyên sâu về sinh học, công nghệ sinh học và y sinh đạt 5 nghìn người/năm, trong đó ít nhất 20% được cấp bằng kỹ sư, thạc sĩ hoặc tiến sĩ. Đây là cơ sở quan trọng để khuyến khích người học theo học và nâng cao năng lực đào tạo của cơ sở giáo dục đại học, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho lĩnh vực công nghệ cao của đất nước.

Sinh viên Trường Đại học Cần Thơ trong buổi thực hành Sinh học tế bào và phân tử. Ảnh: website nhà trường

Đại diện Trường Đại học Cần Thơ nhấn mạnh, để đạt được mục tiêu trên cần sớm triển khai đồng bộ các giải pháp được nêu trong Quyết định số 1002/QĐ-TTg. Trước hết, cần có chính sách đầu tư mạnh mẽ cho giáo dục STEM, đồng thời hỗ trợ tài chính cho người học các ngành sinh học, công nghệ sinh học, y sinh.

Song song đó, việc hoàn thiện và thúc đẩy các chính sách nhằm thu hút và đào tạo đội ngũ giảng viên chất lượng cao là hết sức cấp thiết. Ngoài ra, cơ sở giáo dục đại học cũng cần được tăng cường đầu tư về cơ sở vật chất và công nghệ để phục vụ công tác đào tạo và nghiên cứu.

Bên cạnh đó, việc bố trí kinh phí thực hiện đề án cần được ưu tiên từ ngân sách nhà nước, bao gồm ngân sách trung ương và địa phương. Các nguồn thu hợp pháp của cơ sở đào tạo, cùng với nguồn đầu tư, tài trợ từ doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân và các nguồn tài chính hợp pháp khác cũng đóng vai trò thiết yếu trong việc đảm bảo nguồn lực cho quá trình triển khai.

Đặc biệt, việc triển khai các chương trình đào tạo tài năng gắn với nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ là giải pháp quan trọng để nâng cao chất lượng nhân lực.

Chương trình đào tạo tài năng có nhiều điểm khác biệt so với chương trình đào tạo đại trà, thể hiện ở chuẩn đầu vào và đầu ra cao hơn. Chương trình đào tạo tài năng chỉ được áp dụng đối với những ngành có chương trình đại trà đã được kiểm định chất lượng bởi Bộ Giáo dục và Đào tạo hoặc các tổ chức kiểm định chất lượng quốc tế uy tín. Ngoài ra, chương trình này có nhiều môn học được giảng dạy bằng tiếng Anh hơn, có sự tham gia giảng dạy của chuyên gia, giảng viên quốc tế giàu kinh nghiệm và có thành tích cao trong giảng dạy, nghiên cứu.

Sinh viên theo học chương trình tài năng cũng được tạo điều kiện ưu tiên tham gia nghiên cứu khoa học, có môi trường học tập tốt hơn và có cơ hội được cử đi học tập, trao đổi tại các cơ sở đào tạo nước ngoài có uy tín trong cùng lĩnh vực.

Do những điểm khác biệt này, để cơ sở giáo dục đại học có thể đẩy mạnh triển khai và nâng cao chất lượng chương trình đào tạo tài năng ở các ngành thuộc khối STEM, trong đó có sinh học, công nghệ sinh học và y sinh rất cần có sự hỗ trợ về cơ chế, chính sách và kinh phí như đã nêu trong Quyết định số 1002/QĐ-TTg.

Để thu hút học sinh, sinh viên tham gia học tập, nghiên cứu trong lĩnh vực về sinh học, công nghệ sinh học và y sinh, đặc biệt là bậc sau đại học, bên cạnh các chính sách tín dụng ưu đãi, học bổng khuyến khích học tập và chế độ ưu tiên, cần có sự đồng hành từ doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân trong việc cấp học bổng, tài trợ và hỗ trợ điều kiện học tập.

Mặt khác, không chỉ cơ quan nhà nước mà các doanh nghiệp, tổ chức cũng cần chủ động đặt hàng, giao nhiệm vụ đào tạo, nhất là ở trình độ sau đại học. Điều này sẽ giúp người học yên tâm nghiên cứu chuyên sâu, có định hướng nghề nghiệp rõ ràng và gắn kết chặt chẽ hơn giữa quá trình đào tạo với nhu cầu thực tiễn của thị trường lao động.

Cùng bàn về vấn đề này, Tiến sĩ Nguyễn Hồng Minh, Phó Trưởng khoa, Khoa Công nghệ sinh học, Hóa học và Kỹ thuật môi trường, Giám đốc Trung tâm Nguồn gen, Đại học Phenikaa cho hay: “Công nghệ sinh học, sinh học và y sinh là những ngành có tính ứng dụng cao, đóng vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực như nông nghiệp, công nghiệp, môi trường, thực phẩm, dược phẩm, y dược, xét nghiệm… Nhờ đó, sinh viên tốt nghiệp các ngành này có nhiều cơ hội việc làm tại những công ty, nhà máy, bệnh viện, viện nghiên cứu, tổ chức phi chính phủ và chuỗi cung ứng thực phẩm.

Tại Hà Nội và các tỉnh phía Bắc, trong những năm gần đây, số lượng sinh viên theo học các ngành này ở cơ sở giáo dục đại học có sự gia tăng. Tuy nhiên, do đặc thù là ngành thực nghiệm, sinh học, công nghệ sinh học và y sinh đòi hỏi cơ sở đào tạo phải đầu tư lớn vào thiết bị, hóa chất, vật tư phục vụ thực hành với chi phí cao. Điều này khiến số lượng cơ sở đào tạo chuyên sâu về lĩnh vực này tại Hà Nội và các tỉnh phía Bắc chưa nhiều. Chính vì thế, số lượng người học trong lĩnh vực này, nhất là bậc sau đại học vẫn ở mức khiêm tốn.

Do đó, cơ sở giáo dục đại học cần xem xét xây dựng chương trình đào tạo kỹ sư cho các ngành này. Đây là hướng đi phù hợp với yêu cầu phát triển công nghệ cao hiện nay".

Tiến sĩ Nguyễn Hồng Minh, Phó Trưởng khoa, Khoa Công nghệ sinh học, Hóa học và Kỹ thuật môi trường, Giám đốc Trung tâm Nguồn gen, Đại học Phenikaa. Ảnh: NVCC

Theo Tiến sĩ Nguyễn Hồng Minh, để đạt được mục tiêu của Quyết định số 1002/QĐ-TTg đề ra, cơ sở giáo dục đại học cần bổ sung số lượng và chất lượng tuyển sinh. Trước hết, trường đại học cần đảm bảo hạ tầng giảng dạy, nhất là phòng thí nghiệm đạt chuẩn để sinh viên được trải nghiệm thực tiễn. Trên thực tế, sinh viên có nhiều kinh nghiệm thực hành, thực nghiệm trong quá trình học sẽ được đơn vị tuyển dụng đánh giá cao sau khi tốt nghiệp.

Ở bậc sau đại học, số lượng học viên theo học thạc sĩ và tiến sĩ trong ngành chưa nhiều. Trong khi đó, đây lại là lực lượng nòng cốt trong hoạt động nghiên cứu khoa học, dưới sự hướng dẫn của các giảng viên để tạo ra những công trình, sản phẩm khoa học phục vụ phát triển đất nước. Việc nâng cao số lượng học viên sau đại học cần chú trọng đến chất lượng đội ngũ giảng viên cũng như bảo đảm kinh phí cho hoạt động nghiên cứu.

Để thu hút người giỏi theo học trình độ thạc sĩ, tiến sĩ ngành sinh học, công nghệ sinh học, y sinh, cơ sở giáo dục đại học cần xây dựng cơ chế cấp học bổng cho học viên, nghiên cứu sinh có thành tích nghiên cứu khoa học nổi bật. Đây không chỉ là động lực thúc đẩy người học mà còn khuyến khích đội ngũ giảng viên tích cực cải thiện trình độ trong quá trình đào tạo.

Bên cạnh đó, các trường cần xây dựng cơ chế hỗ trợ kinh phí nghiên cứu cho những đề tài, dự án có chất lượng tốt, đặc biệt khi thành viên tham gia là học viên cao học, nghiên cứu sinh. Việc đầu tư này không chỉ thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học mà còn góp phần nâng cao chất lượng đào tạo sau đại học.

Cơ sở giáo dục triển khai nhiều giải pháp để nâng cao chất lượng đào tạo, thu hút người học

Nhận diện rõ những thách thức và yêu cầu đặt ra đối với việc đào tạo người học chuyên sâu trong lĩnh vực sinh học, công nghệ sinh học và y sinh, cơ sở giáo dục cũng đang chủ động triển khai nhiều giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, gia tăng số lượng người học và đáp ứng tốt hơn nhu cầu thực tiễn.

Đại diện Trường Đại học Cần Thơ cho hay, hiện nhà trường đặt ra nhiều định hướng cụ thể trong thời gian tới. Theo đó, trường sẽ tiếp tục rà soát, cải tiến chương trình đào tạo, nghiên cứu xây dựng và mở các chương trình đào tạo tài năng, đồng thời đẩy mạnh công tác bảo đảm và kiểm định chất lượng đào tạo.

Đội ngũ giảng viên cơ hữu cũng được chú trọng phát triển thông qua việc gia tăng số lượng, bồi dưỡng chuyên môn; phát huy thế mạnh hợp tác quốc tế của trường nhằm tăng cường lực lượng giảng viên từ nước ngoài đến giảng dạy.

Bên cạnh đó, nhà trường sẽ tiếp tục đầu tư cơ sở vật chất, học liệu phục vụ hoạt động đào tạo và nghiên cứu khoa học từ các nguồn thu hợp pháp. Đồng thời, ưu tiên phân bổ kinh phí cho các hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên và người học, dành nguồn lực cho công tác bảo đảm chất lượng chương trình đào tạo và cơ sở hạ tầng giáo dục.

Cùng với đó, hoạt động chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ 4.0 sẽ được đẩy mạnh trong giảng dạy, học tập và quản lý đào tạo. Trường cũng tiếp tục mở rộng và phát triển quan hệ hợp tác với cơ quan, doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân, cùng cơ sở giáo dục đại học uy tín trong và ngoài nước.

Hoạt động tư vấn tuyển sinh, hướng nghiệp và quảng bá ngành nghề đào tạo cũng sẽ được tăng cường bằng nhiều hình thức nhằm tiếp cận hiệu quả các đối tượng tuyển sinh và hỗ trợ người học trong quá trình lựa chọn ngành học phù hợp.

Trong khi đó, Tiến sĩ Nguyễn Hồng Minh cho hay, để đẩy mạnh chất lượng đào tạo ngành sinh học, công nghệ sinh học, y sinh, Đại học Phenikaa chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ, nâng cao chất lượng giảng viên gắn liền với hoạt động nghiên cứu khoa học.

Các đề tài nghiên cứu của giảng viên luôn có sự tham gia của sinh viên những ngành này, giúp người học tích lũy kinh nghiệm thực tế và rèn luyện tác phong làm việc chuyên nghiệp, từ đó nâng cao năng lực, sẵn sàng đảm nhiệm vị trí công việc của đơn vị tuyển dụng ngay sau khi tốt nghiệp.

Bên cạnh đó, trường tăng cường kết nối với các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ sinh học, vaccine thú y, xử lý môi trường, cũng như các bệnh viện, trung tâm y sinh, xét nghiệm… nhằm tổ chức tham quan, thực tập thực tế cho sinh viên. Những trải nghiệm này góp phần bổ sung kiến thức, nuôi dưỡng động lực học tập và định hình tác phong phù hợp với yêu cầu của nhà tuyển dụng.

Sinh viên Đại học Phenikaa thực hành tại phòng thí nghiệm. Ảnh: website nhà trường

Giám đốc Trung tâm Nguồn gen, Đại học Phenikaa cũng cho biết thêm, với ngành công nghệ sinh học, chương trình đào tạo kỹ sư của trường được thiết kế dựa trên yêu cầu thực tiễn về năng lực nhân sự trong lĩnh vực này thông qua khảo sát ý kiến từ doanh nghiệp và cơ sở nghiên cứu. Nội dung chương trình được cập nhật từ các chương trình tiên tiến trong nước và quốc tế, đặc biệt chú trọng phát triển kỹ năng chuyên môn thông qua thực hành, nghiên cứu khoa học và trải nghiệm thực tế tại doanh nghiệp.

Với ngành kỹ thuật y sinh, chương trình đào tạo được xây dựng theo định hướng tiếp cận các thành tựu tiên tiến nhất trong lĩnh vực, với trọng tâm là điện tử y sinh. Chương trình đào tạo tập trung trang bị cho sinh viên kiến thức chuyên sâu và kỹ năng thực tiễn, nhằm đào tạo đội ngũ kỹ sư chất lượng cao, có khả năng đáp ứng hiệu quả nhu cầu phát triển của ngành y tế trong nước và quốc tế. Đây là nền tảng để sinh viên trở thành những kỹ sư giỏi chuyên môn, thích ứng nhanh với môi trường công nghệ cao và yêu cầu thực tiễn của ngành.

Về cơ sở vật chất, trường đã đầu tư xây dựng hệ thống phòng học, thư viện, phòng thực hành đồng bộ, đạt tiêu chuẩn nhằm tạo điều kiện cho sinh viên, học viên cao học và nghiên cứu sinh phát huy tối đa năng lực cá nhân trong quá trình học tập và nghiên cứu.

Nhà trường cũng đặc biệt quan tâm đến chính sách học bổng, với nhiều chương trình khuyến khích học tập và hỗ trợ sinh viên có hoàn cảnh khó khăn. Bên cạnh đó, đội ngũ tư vấn, cố vấn học tập và hỗ trợ tâm lý học đường luôn đồng hành cùng người học, giúp các em duy trì trạng thái tinh thần tốt, ổn định trong suốt thời gian đào tạo tại trường.

Hồng Mai