Muốn áp dụng thì phải luật hóa trước

Nghiên cứu bổ sung hình phạt lao động công ích với vi phạm giao thông:

Nghiên cứu bổ sung hình phạt lao động công ích đối với người vi phạm luật giao thông. Ảnh minh họa T.A

Có tác dụng răn đe, giáo dục với người vi phạm

Vi phạm giao thông từ lâu đã trở thành một trong những vấn đề nhức nhối của xã hội. Dù các chế tài xử phạt đã được quy định rõ ràng thậm chí tăng nặng, nhưng tình trạng tái phạm, coi thường luật giao thông vẫn diễn ra phổ biến tại nhiều địa phương. Trước thực trạng đó, việc áp dụng hình phạt lao động công ích như một biện pháp bổ sung, nhằm nâng cao tính răn đe và giáo dục đối với người vi phạm.

Tán thành việc phạt lao động công ích, theo chị Nguyễn Thị Huệ (ở phường Yên Sở, Hà Nội), người vi phạm khi bị phạt lao động công ích sẽ bị động chạm đến tự ái nên có tác dụng răn đe hơn. “Người ta phải nhận thức được rằng đây là hành vi vi phạm pháp luật, mà để người vi phạm nhận thức được thì phải có chế tài. Ở đây khi người vi phạm luật giao thông đi lao động công ích nó liên quan đến sĩ diện của người ta và tôi rất ủng hộ biện pháp này”, chị Nguyễn Thị Huệ bày tỏ quan điểm.

Không ít lần chứng kiến các trường hợp trẻ vị thành niên tụ tập, lạng lách, đánh võng, gây nguy hiểm cho người đi đường, ông Nguyễn Hữu Trí (ở phường Cầu Giấy, Hà Nội) rất đồng tình việc bổ sung hình thức phạt lao động công ích với một số hành vi vi phạm giao thông, nhất là những lỗi cố ý. Ông Nguyễn Hữu Trí cho rằng, phải xử lý bằng biện pháp mạnh như thế này thì mới đủ sức răn đe, mới cải thiện được ý thức của người tham gia giao thông, nhất là đối với giới trẻ.

Một cán bộ trong lực lượng Cảnh sát giao thông Hà Nội cho rằng, phạt lao động công ích đã được quy định trong Bộ luật Hình sự về phạt lao động công ích được áp dụng trong các trường hợp phạm tội lần đầu hoặc các tội nhẹ, thay thế cho hình phạt cải tạo không giam giữ. Tuy vậy, để áp dụng hình thức này với các hành vi vi phạm giao thông, cần được quy định trong nghị định xử phạt.

TS Trần Hữu Minh, Chánh Văn phòng Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia cũng cho rằng, hướng phạt lao động công ích là rất hay và nhân văn, vì phạt tiền đôi lúc gây sức ép không cần thiết, không phải ai cũng đủ tiền để nộp phạt. Ngược lại, lao động công ích là giải pháp mà người vi phạm phải dành thời gian suy nghĩ về vi phạm của mình, về hậu quả do mình gây ra. “Yêu cầu bắt buộc lao động công ích đối với người vi phạm là một hướng giải pháp rất đúng, rất hợp lý. Tất nhiên xen vào từng tình tiết, từng vụ việc cụ thể thì chúng ta sẽ phải bàn chi tiết”, TS Trần Hữu Minh nêu ý kiến.

Góp phần nâng cao nhận thức

Dưới góc độ pháp lý, luật sư Đinh Thị Nguyên, Đoàn Luật sư TP Hà Nội cho rằng, hiện Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2020 chưa có quy định chính thức về hình phạt này, nên để đưa vào thực tiễn, cần sửa đổi, bổ sung quy định về xử phạt lao động công ích trong Luật, đồng thời có những đánh giá tác động xã hội cụ thể.

“Chúng ta phải nghiên cứu, đánh giá xem dư luận, Nhân dân có chấp nhận điều này không, người chịu hình phạt lao động công ích có dễ dàng chấp nhận không. Ngoài ra cần xem xét, đánh giá xem chúng ta sẽ tổ chức thực hiện nó dưới hình thức thế nào, tốn bao nhiêu chi phí và quy mô thế nào để thực hiện lao động công ích đối với người vi phạm giao thông”, luật sư Đinh Thị Nguyên phân tích.

Luật sư Đinh Thị Nguyên cho rằng, hình phạt lao động công ích không chỉ mang tính răn đe mà còn góp phần nâng cao nhận thức, trách nhiệm của người vi phạm đối với cộng đồng. Thế nhưng để thực hiện được cần giải quyết một số khó khăn trong thực tiễn như: khi chúng ta triển khai thực hiện phải làm sao có cơ chế quản lý, giám sát để tránh phát sinh tiêu cực khi triển khai thực hiện; làm sao để áp dụng những công nghệ như giám sát bằng camera, thẻ đọc thời gian để giảm chi phí giám sát thực hiện lao động công ích.

Chuyên gia pháp lý cho rằng, hình thức xử phạt lao động công ích nếu đối chiếu với các quy định pháp luật hiện hành thì không thể thực hiện vì chưa có quy định cụ thể. Tuy nhiên, trước vấn nạn vi phạm, tai nạn giao thông gia tăng như hiện nay thì bổ sung hình thức xử phạt này là nên làm bởi hình thức này đã được áp dụng tại một số quốc gia như Singapore, Mỹ, được đánh giá vừa mang tính răn đe vừa giáo dục, giúp người vi phạm nhận thức sâu sắc hơn về hậu quả hành vi của mình.

Luật sư Đinh Thị Nguyên cho rằng, muốn áp dụng quy định này thì phải được luật hóa trước. Theo đó, phải có sự chuẩn bị bài bản, đồng bộ từ khâu xây dựng hành lang pháp lý đến tổ chức thực hiện. Cần có quy định cụ thể những hành vi nào áp dụng hình thức lao động công ích, thay thế hoặc kết hợp với các hình thức xử phạt khác như thế nào. Việc phân loại hành vi, thời gian lao động, nội dung công việc cần được cụ thể hóa, rõ ràng để bảo đảm tính minh bạch, công bằng và khả thi. Cùng với đó, cần có cơ chế giám sát, kiểm tra chặt chẽ để bảo đảm người vi phạm thực hiện đúng hình phạt. Chính quyền địa phương, các đoàn thể, lực lượng chức năng phối hợp để tổ chức các hoạt động lao động công ích thiết thực và phù hợp.

“Thực tế là dù chế tài hiện hành đã rõ ràng và nhiều mức phạt tăng nặng nhưng tình trạng tái phạm và coi thường luật giao thông vẫn diễn ra ở nhiều địa phương. Vì thế, phạt lao động công ích có thể là biện pháp bổ trợ cần thiết. Đây cũng là chế tài phù hợp để giáo dục, nâng cao ý thức của mọi người không chỉ vi phạm trong lĩnh vực giao thông mà trong nhiều lĩnh vực khác cũng cần bổ sung chế tài này”, luật sư Đinh Thị Nguyên cho biết.

Hình thức phạt lao động công ích đối với người vi phạm giao thông sẽ là một bước đi mới, thể hiện sự quyết liệt trong nỗ lực kéo giảm tai nạn giao thông và xây dựng một văn hóa giao thông an toàn, văn minh. Tuy nhiên, theo luật sư Đinh Thị Nguyên, để đưa vào thực tiễn, cần sửa đổi, bổ sung quy định về xử phạt lao động công ích trong Luật Xử lý vi phạm hành chính, đồng thời ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành cụ thể.

Tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc sơ kết công tác bảo đảm an toàn giao thông quý II/2025 diễn ra mới đây tại Hà Nội, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà - Chủ tịch Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia đã giao Bộ Công an, Bộ Tư pháp nghiên cứu bổ sung hình thức xử phạt lao động công ích đối với người vi phạm giao thông, bên cạnh xử phạt hành chính.

Thái An