Mùa măng cựa mình ở Chợ Đồn, Bắc Kạn

Người dân Chợ Đồn với thành quả sau một buổi đi tìm măng. (Ảnh: HÀ TUYẾT)

Vầu là cây thuộc họ tre, cây biểu tượng của tinh thần đất nước, thế nên vầu cũng có sức sống mãnh liệt, vươn lên trên đất cằn. Ở Bắc Kạn vầu vùng nào cũng có và măng vầu trở thành một đặc sản.

Vào tháng Giêng, dưới lòng đất, những mầm măng vầu bắt đầu cựa mình vươn lên. Từng ngày, từng ngày, chúng lớn và trồi dần lên mặt đất. Đến tháng 2 âm lịch, những mầm măng chỉ còn cách mặt đất không xa. Những mầm măng khỏe, sức sống mãnh liệt, vén thảm lá khô có thể nhìn thấy những vết nứt ngoằn nghèo, trên mặt đất do măng ủi từ sâu dưới lên tạo thành.

Đến cuối tháng 2 âm lịch, măng bắt đầu trồi hẳn lên mặt đất. Và khi những tiếng sấm đì đùng của mùa mưa mới bắt đầu, măng bắt đầu xanh, phủ những lớp lông tơ tim tím cũng là lúc măng có vị đắng đặc trưng. Chỉ một thời gian ngắn sau, những cây măng sẽ vươn cao thành những cây vầu trưởng thành, bắt đầu một vòng đời mới.

Ở vùng cao, từ trẻ đến già, ai cũng thành thục việc tìm măng. Giữa trời rét, từng tốp kéo nhau lên rừng, lỉnh kỉnh thuổng, dao và túi nải, gùi khoác sau lưng.

Khi măng còn non, nằm dưới đất, muốn tìm được phải vén lá và đào đất để bới lên. (Ảnh: HÀ TUYẾT)

Những người có kinh nghiệm chỉ cần dùng chân gạt nhẹ lá khô trên mặt đất, đưa mắt soi nhìn là có thể phát hiện dấu hiệu của những cây măng đang chìm sâu dưới đất.

Đất đào lên, gạt ra là lộ những cây măng non (còn gọi là măng củ) với những mầm lá nhỏ nhắn. Hôm nào “trúng lộc”, có khi đào một khu vực nhỏ có thể nặng trĩu tay nải quay về.

Măng là món ăn truyền thống của người vùng cao, nhất là thời kỳ còn nhiều khó khăn. Măng là món “đặc sản” nuôi dưỡng bộ đội trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp. Như nhà thơ Tố Hữu nhắc trong bài thơ Việt Bắc: “Mình về rừng núi nhớ ai/Trám bùi để rụng, măng mai để già”.

Mai cũng là cây thuộc họ tre nhưng có kích cỡ rất lớn. Một củ măng mai có thể lên đến vài cân. Nhưng để ăn thì măng vầu ngon hơn và cũng dễ khai thác hơn.

Còn giờ, măng là đặc sản vì ngon và sạch. Mùa măng lúc nông nhàn giờ là mùa kiếm thêm rất hiệu quả của người dân vùng cao Bắc Kạn.

Cả một dải các xã nằm dọc theo tuyến quốc lộ 3C nối từ thị trấn Bằng Lũng (Chợ Đồn) cho tới Định Hóa (Thái Nguyên) là thiên đường của măng vầu. Măng được giá, lại dễ tiêu thụ nên khắp các rừng vầu những ngày này luôn rộn ràng tiếng nói cười của người tìm măng.

Đổ tay nải nặng chịch toàn măng ra nền đất, chị Hoàng Thị Yến, xã Yên Phong (Chợ Đồn) vui vẻ: “Leo đồi, tải nặng cũng mệt, nhưng vui. Măng lại được giá. Chịu khó vất vả một ngày cũng có thể kiếm vài trăm nghìn đồng”.

Măng ngon nhất là lúc còn tươi. Rửa sạch, thái mỏng rồi xào tỏi cháy cạnh thì rất hấp dẫn. Đơn giản thì luộc lên rồi chấm với mẻ đun nóng hoặc mắm tôm đánh chanh bông bọt. Cầu kỳ thì lọc từng lớp mỏng rồi cuốn thịt hấp chín.

Ai không ăn được đắng thì chọn măng củ, ai ăn được đắng thì chọn măng đắng. Với dân bản ăn quen thì măng đắng mới đúng vị măng. Món nào cũng ngon,vì vậy giờ măng không chỉ là ẩm thực theo mùa của người vùng cao, mà đã trở thành hàng hóa đặc sản về phố thị.

Thu hoạch măng là công việc đem lại thêm thu nhập cho người dân vùng cao của huyện Chợ Đồn. (Ảnh: HÀ TUYẾT)

Bí thư Đảng ủy xã Bình Trung (Chợ Đồn) Bàn Văn Bình, người con của bản dân tộc Dao nơi đây chia sẻ, từ chỗ chỉ phục vụ gia đình, thì nay việc lấy măng thành hẳn một nghề mang lại thu nhập khá. Người dân cơ bản ai cũng có vườn rừng, bên cạnh những diện tích trồng rừng mới thì người dân cũng tích cực bảo vệ diện tích vầu để có những mùa măng liên tục.

Một thống kê sơ bộ cách đây vài năm của Phòng Nông nghiệp huyện Chợ Đồn cho thấy con số “ấn tượng”, đó là trung bình mỗi mùa măng, các xã phía nam huyện có thể thu về vài tỷ đồng từ tiền bán măng chỉ trong 3 tháng chính vụ.

Thương lái đánh xe lên đi dọc quốc lộ 3C để thu mua măng, nườm nượp chở về xuôi.

Mùa măng chỉ kéo dài chừng 3 tháng nhưng mang lại niềm vui cho nhiều người dân vùng cao Bắc Kạn.

Nếu du khách có thể trải nghiệm lội đồng bắt cá ở vùng đồng bằng sông Cửu Long hay tham gia cấy lúa ở miền bắc, thì hái măng cũng có thể trở thành một hoạt động du lịch trải nghiệm hấp dẫn. Nhất là khi dưới những tán rừng vầu ở Bắc Kạn là vô số các di tích lịch sử cách mạng thời kỳ kháng chiến chống Pháp.

TUẤN SƠN