Mùa hè nóng 'đốt' ví dân Nhật

Một nhân viên dán nhãn giá lên gói nhím biển Hokkaido tại chợ Tsukiji hôm 22/8. Ảnh: Reuters.

Trên đảo Rishiri ngoài khơi Hokkaido, một bát cơm nhím biển bafun 100 gram có giá 15.000-18.000 yen (100-120 USD), cao gần gấp đôi so với vài năm trước.

“Ai cũng sốc khi nhìn thấy mức giá này”, Kimiko Sato - chủ nhà hàng Sato Shokudo đối diện bến phà Oshidomari của Rishiri - cho biết. “Nhóm khách sẽ chia nhau một bát cơm nhím biển, rồi gọi thêm mỗi người một bát mì ramen”.

Mặc dù nhím biển (hay còn gọi là nhum) vốn được coi là mặt hàng xa xỉ ở Nhật Bản, mức giá “trên trời” khiến nhím biển trở thành món ăn không còn được ưa chuộng với nhiều hộ gia đình ngay cả trong những dịp đặc biệt.

Theo Reuters, chi phí thực phẩm tăng vọt đang là cơn đau đầu với Nhật Bản. Giá thực phẩm tăng cao đồng nghĩa mức chi tiêu cho thực phẩm của một hộ gia đình Nhật Bản trung bình đang ở gần 30%, cao nhất trong 43 năm qua.

Không còn nằm trên sách vở

Giới hoạch định chính sách cho rằng giá thực phẩm tăng mạnh chủ yếu do đồng yen yếu gây áp lực lên chi phí nhập khẩu. Tuy nhiên, hiện tượng nóng lên toàn cầu cũng là lý do đáng chú ý.

Tatsuaki Yamakami - Giám đốc điều hành Hợp tác xã Thủy sản Rishiri - cho biết tại Rishiri, sản lượng đánh bắt nhím biển đã giảm 50% so với năm 2024. "Giá cả tăng vọt do sản lượng đánh bắt thấp", ông Yamakami nói. “Tôi nghĩ nhiệt độ nước biển tăng cao là nguyên nhân. Tình hình thật đáng lo ngại”.

Theo ông Yamakami, mức giá cao nhất của 10 kg nhím biển bafun Rishiri - loài sinh trưởng tốt ở vùng nước lạnh - đã tăng vọt lên 90.000 yen, gấp hơn 2 lần so với mức 40.000 yen hai năm trước.

“Trong những năm gần đây, nhiệt độ nước quanh Nhật Bản tăng khoảng 5 độ C”, Shigeho Kakehi, nhà khoa học nghiên cứu cấp cao tại Cơ quan Nghiên cứu và Giáo dục Thủy sản Nhật Bản, nói.

Giá thực phẩm tại Nhật Bản tăng lên 7,6% trong tháng 7 so với cùng kỳ năm 2024, đẩy từ mức 7,2% trong tháng 6. Ảnh: Bloomberg.

Vùng Tohoku, phía bắc Tokyo, không còn là vùng sản xuất cá hồi chính. Tình hình ngày càng tồi tệ hơn do dòng hải lưu ấm dịch chuyển về phía bắc. Theo ông Kakehi, sản lượng các loài nước lạnh phổ biến như cá hồi, mực và cá thu đao đã giảm mạnh trong 20 năm qua, trong khi giá mỗi kg tăng gần gấp 5 lần.

Cá và hải sản chỉ chiếm một phần tương đối khiêm tốn trong giỏ thực phẩm, khoảng dưới 10%, và đóng góp khoảng 0,1 điểm % vào lạm phát chung. Tuy nhiên, Stefan Angrick - Trưởng bộ phận Kinh tế Thị trường Biên giới và Nhật Bản tại Moody's Analytics - nhận định tình hình này cho thấy những tác động kinh tế của biến đổi khí hậu không chỉ còn là lý thuyết.

"Các hiện tượng thời tiết cực đoan và nhiệt độ trung bình toàn cầu tăng là một trong những lý do khiến chúng tôi dự đoán lạm phát sẽ cao hơn trong tương lai so với trước đây", ông nói.

Lương không theo kịp lạm phát

Theo dữ liệu do chính phủ Nhật Bản công bố tuần trước, giá thực phẩm tại Nhật Bản tăng lên 7,6% trong tháng 7 so với cùng kỳ năm 2024, đẩy từ mức 7,2% trong tháng 6. Gạo - mặt hàng cũng bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu - vẫn là yếu tố chính dẫn tới lạm phát thực phẩm.

Thực phẩm tươi sống - mặt hàng Ngân hàng Nhật Bản (BOJ) thường không tính vào thước đo do tính biến động - đã tăng lên 3,3% trong tháng 7 từ mức 1,6% trong tháng 6. Lạm phát cá và hải sản lại giảm nhẹ gần đây, từ 3,9% xuống còn 2,5%.

Trong báo cáo hôm 25/8, công ty nghiên cứu Teikoku Databank cho biết đợt nắng nóng ở Tokyo đã ảnh hưởng đến chi tiêu hải sản của các hộ gia đình, do giá cả tăng cao khi nhiệt độ tăng làm giảm sản lượng đánh bắt.

"Chúng tôi đến Tsukiji để ăn uống dọc đường phố, nhưng uni donburi (cơm nhím biển) và cơm hải sản quá đắt đỏ”, Momoko Asami - một du khách 35 tuổi ghé thăm chợ hải sản Tsukiji nổi tiếng ở Tokyo - cho biết. "Vì vậy, chúng tôi chỉ ăn các món ăn đường phố như bánh monja-croquette và trứng cuộn tamagoyaki".

Giá gạo tại Nhật Bản tăng phi mã trong nhiều tháng qua. Ảnh: Reuters.

Dù đồng yen yếu là nguyên nhân chính dẫn tới lạm phát lương thực, BOJ cũng đang xem xét cả biến đổi khí hậu. Hồi tháng 6, Naoki Tamura - một thành viên hội đồng quản trị BOJ - nói tốc độ tăng giá thực phẩm tươi sống, gồm cả hải sản, nhanh hơn nhiều so với giá chung kể từ đầu năm 2022. Ngoài những yếu tố như tình trạng thiếu hụt lao động, bà Tamura chỉ ra tác động của "thời tiết bất thường do biến đổi khí hậu".

"Lạm phát tại Nhật Bản vẫn ở mức khiêm tốn so với nhiều nơi khác, nhưng đủ để gây ảnh hưởng đến túi tiền của người dân, chủ yếu do mức lương không theo kịp", David Boling - Giám đốc công ty tư vấn Eurasia Group - cho biết. "Sự thay đổi này gây ra nhiều khó khăn, đặc biệt với người cao tuổi có thu nhập cố định".

Nhật Bản đặt mục tiêu nâng tỷ lệ tự cung cấp lương thực tổng thể lên 69% trên cơ sở giá trị sản xuất vào năm tài chính 2030, tăng từ mức khoảng 60% hiện nay. Tuy nhiên, ông Kakahi cho rằng biến đổi khí hậu sẽ là một rào cản.

"Ngay cả khi chúng ta nỗ lực cắt giảm khí thải bằng năng lượng tái tạo, nhiệt độ sẽ tăng khoảng 1-1,5 độ C vào năm 2100", ông nói, đồng thời lưu ý cần điều chỉnh số lượng và thời điểm đánh bắt cá đẻ trứng và cá con. "Số lượng cá mòi đã gia tăng trong 7-8 năm qua, chúng ta nên tiêu thụ nhiều cá mòi hơn".

Trí Ân