Moscow, Kiev sẽ ứng xử thế nào sau chiến dịch Mạng nhện của Ukraine?

Ngày 1-6, Cục An ninh Ukraine (SBU) cho biết Kiev đã thực hiện cuộc tấn công bằng máy bay không người lái (UAV) quy mô chưa từng có nhắm đến các căn cứ không quân quân sự trên khắp nước Nga.

Ukraine gọi cuộc tấn công là chiến dịch Mạng nhện với hơn 18 tháng chuẩn bị công phu, đã giáng một đòn nặng vào lực lượng không quân chiến lược của Nga khi gây tổn thất ước tính lên tới 7 tỉ USD.

Ảnh chụp màn hình từ video về vụ tấn công ngày 1-6. Ảnh: CƠ QUAN AN NINH UKRAINE

Làm đảo lộn chiến lược quân sự toàn cầu của Nga?

Theo Ukraine, chiến dịch Mạng nhện nhắm vào các sân bay của Nga có máy bay ném bom chiến lược Tupolev. Đợt tấn công đã làm hư hại hoặc phá hủy một phần đáng kể phi đội máy bay chiến đấu Tupolev mà Moscow sử dụng để phóng tên lửa dẫn đường tấn công Ukraine. Đây cũng là những máy bay mà Nga sẽ triển khai để tấn công trong trường hợp xảy ra chiến tranh hạt nhân, theo tờ Wall Street Journal.

Nga không còn sản xuất những chiếc máy bay Tupolev đồng nghĩa với việc nước này đã đánh mất một trụ cột quan trọng trong khả năng phô diễn sức mạnh quân sự ra bên ngoài biên giới. Các mẫu máy bay mới hơn của Nga hiện đại và linh hoạt hơn, nhưng lại thiếu những đặc điểm thiết yếu, đặc biệt là tầm bay xa và khả năng mang theo số lượng lớn vũ khí.

Trong số hơn 100 máy bay ném bom Tupolev mà Nga được cho là đang sở hữu, Ukraine tuyên bố đã làm hư hại hoặc phá hủy hơn 40 chiếc. Việc đánh giá đầy đủ sẽ cần thêm thời gian, nhưng các nhà phân tích tình báo nguồn mở đã xác định ít nhất 14 máy bay bị hư hại thông qua hình ảnh vệ tinh và video được đăng tải trực tuyến. Hiện vẫn chưa rõ có bao nhiêu chiếc Tu-22 và Tu-95 còn hoạt động trước các cuộc tấn công.

Chiến dịch Mạng nhện cũng được cho là đã phá hủy 1 chiếc máy bay Antonov hiếm hoi mà Nga sử dụng cho nhiệm vụ chỉ huy và kiểm soát trên không - một năng lực khác vô cùng quan trọng trong chiến tranh hiện đại.

Nga cũng đã xác nhận về việc các sân bay nước này bị tấn công.

Trong ngắn hạn, Nga sẽ buộc phải xem xét lại cách thức vận hành, lưu trữ và bảo vệ phi đội máy bay ném bom chiến lược còn lại. Cũng giống Mỹ, Nga thường để các máy bay ném bom tầm xa đậu bên ngoài và dễ dàng bị quan sát, một phần vì lý do vận hành và một phần theo các thỏa thuận giải trừ vũ khí hạt nhân với Washington vào thời kỳ cuối Chiến tranh Lạnh.

Trước đó, Moscow đã bị buộc phải di dời hầu hết các máy bay đến các căn cứ xa Ukraine do các cuộc tấn công bằng UAV của Kiev vào sâu lãnh thổ Nga. Một phần sự bất ngờ của chiến dịch Mạng nhện là khoảng cách xa xôi của các căn cứ bị tấn công. Trong số các mục tiêu có căn cứ không quân Olenya (nằm tại vùng Bắc Cực Nga, cách Ukraine khoảng 1.900 km) và căn cứ Belaya ở Đông Siberia (cách Ukraine khoảng 4.300 km), theo tờ The Kyiv Independent.

Việc giữ máy bay tránh xa biên giới Ukraine có nghĩa là máy bay ném bom của Nga phải thực hiện các chuyến bay dài để đến mục tiêu, tạo cơ hội cho Ukraine và các cơ quan tình báo phương Tây quan sát và chuẩn bị cho hoạt động của họ, đồng thời làm tăng thêm sự phức tạp cho các kế hoạch tấn công của Moscow.

Giờ đây, Nga sẽ phải dành nhiều nguồn lực hơn để bảo vệ các máy bay ném bom và những tài sản quân sự có giá trị khác. Mặc dù quốc gia này sở hữu một hệ thống phòng không rộng lớn và đã mở rộng nó trong những năm gần đây, nhưng vẫn thiếu thiết bị đủ để bao phủ toàn bộ lãnh thổ và chống lại mọi mối đe dọa từ tên lửa tầm xa cho đến các UAV nhỏ, chậm như loại được Ukraine sử dụng trong cuộc tấn công hôm 1-6.

Ông Justin Bronk - nghiên cứu viên cấp cao về sức mạnh và công nghệ không quân tại Viện Dịch vụ Thống nhất Hoàng gia Anh - nhận định với tờ New York Times rằng “ngay cả một nửa trong tổng số 41 máy bay bị hư hại/phá hủy được xác nhận, điều này cũng sẽ ảnh hưởng đáng kể đến năng lực của Lực lượng Không quân Tầm xa Nga trong việc duy trì các đợt tấn công tên lửa hành trình quy mô lớn vào các thành phố và cơ sở hạ tầng của Ukraine”. Điều này cũng ảnh hưởng tới năng lực răn đe hạt nhân và tuần tra của Moscow.

Giám đốc Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) Vasyl Malyuk lên kế hoạch chiến dịch Mạng Nhện, ngày và địa điểm không được tiết lộ. Ảnh: CƠ QUAN AN NINH UKRAINE

Các phương án đáp trả của Nga

Các chuyên gia lo rằng cuộc tấn công bằng UAV của Ukraine có thể dẫn đến phản ứng hạt nhân của Nga.

"Chúng ta có thể sẽ thấy rất nhiều tiếng nói và sự giận dữ từ Moscow" - chuyên gia Keir Giles từ tổ chức nghiên cứu Chatham House (Anh) nhận định với tờ Newsweek.

Theo ông Giles, sau các cuộc không kích của Ukraine, Nga sẽ một lần nữa nhấn mạnh đến những rủi ro của sự leo thang không thể kiểm soát trong thông điệp gửi đến phương Tây. Moscow cũng cố gắng tạo ra ấn tượng rằng lực lượng hạt nhân của họ vẫn đang trong tình trạng báo động và bất kỳ thành công hoạt động nào nữa của Ukraine đều có thể dẫn đến chiến toàn diện với NATO.

Ông Giles nói thêm rằng Nga sẽ nỗ lực thuyết phục Mỹ kiềm chế Ukraine nhằm ngăn chặn việc tiếp tục bị tổn hại tài sản chiến lược của Moscow. Dù vậy, chuyên gia này cho rằng câu hỏi quan trọng hơn là Mỹ sẽ phản ứng như thế nào, đứng về phía Moscow và kiềm chế Ukraine đến mức nào.

Còn ông Cédomir Nestorovic - Giám đốc học thuật tại Viện Địa chính trị và Kinh doanh ESSEC (Pháp) - nói với Newsweek rằng ông không tin Nga sẽ lựa chọn leo thang và cho rằng Moscow có khả năng sẽ cố gắng giảm nhẹ tầm quan trọng của các cuộc tấn công nhằm tránh thừa nhận thất bại.

Ông Vuk Vuksanovic - chuyên gia tại LSE IDEAS (nhóm nghiên cứu của Trường Kinh tế London) nói với Newsweek rằng về mặt quân sự, các lựa chọn của Nga bao gồm làm tiêu hao lực lượng Ukraine và chờ đợi kết quả từ cuộc tấn công mùa hè mà Nga dự kiến tiến hành, cũng như tiếp tục các cuộc tấn công bằng tên lửa nhằm vào cơ sở hạ tầng quân sự và dân sự của Ukraine.

Mục tiêu chiến dịch Mạng nhện

Chiến dịch Mạng nhện là một đòn chiến lược và mang tính biểu tượng mà các nhà phân tích quân sự cho rằng được thiết kế để làm chậm chiến dịch ném bom không của Moscow và để chứng minh rằng Kiev vẫn có thể tăng chi phí xung đột cho Moscow, theo New York Times.

Mặc dù mức độ thiệt hại đầy đủ vẫn chưa được xác định, chiến dịch Mạng nhện cho thấy cách Ukraine đang thích nghi và phát triển khi đối mặt một quân đội lớn hơn với nguồn lực dồi dào hơn. Bằng việc sử dụng UAV, Kiev đã đẩy lùi Nga khỏi phần lớn Biển Đen, hạn chế các bước tiến của Nga trên tiền tuyến dù bản thân Ukraine đang thiếu hụt binh lực, đồng thời cản trở khả năng của Nga trong việc tập trung lực lượng lớn để mở các cuộc tấn công quy mô lớn.

Đằng sau chiến dịch của Ukraine là một mục tiêu cơ bản: Tiêu diệt cung thủ thay vì cố gắng ngăn chặn những mũi tên. Đây là một phần trong chiến dịch không ngừng phát triển của Ukraine nhằm tấn công thay vì phòng thủ, bằng cách nhắm vào các bệ phóng tên lửa của Nga trên đất liền, trên không và trên biển.

Vào tháng 12-2022, chín tháng sau khi chiến sự bắt đầu, Ukraine đã thực hiện một trong những cuộc tấn công táo bạo đầu tiên vào lãnh thổ Nga, nhắm vào hai sân bay nằm sâu hàng trăm km bằng UAV.

Khi các cuộc tấn công bằng UAV của Ukraine gia tăng theo thời gian, Nga đã thích nghi bằng cách xây dựng các công trình bảo vệ quanh các kho nhiên liệu tại căn cứ, tăng cường thêm hệ thống phòng không và thường xuyên điều chuyển vị trí của phi đội máy bay.

Do đó, Ukraine đã nghĩ ra một kế hoạch mới và chiến dịch Mạng nhện thể hiện cho điều đó. Ý tưởng là đưa những UAV nhỏ, có góc nhìn thứ nhất (FPV) đến đủ gần sân bay để vô hiệu hóa các hệ thống phòng không truyền thống.

Kiev cho biết trong suốt nhiều tháng hàng chục UAV loại FPV đã được vận chuyển vào bên trong lãnh thổ Nga, được ngụy trang tinh vi trong các thùng gỗ gắn trên xe tải nhằm tránh bị phát hiện. Tổng thống Ukraine - ông Volodymyr Zelensky nói rằng Kiev đã thiết lập một căn cứ hoạt động trong một nhà kho gần trụ sở khu vực của Cơ quan An ninh Liên bang Nga (FSB).

Ngày 2-6, Thủ tướng Ukraine - ông Denys Shmyhal cho biết chiến dịch Mạng nhện nhắm vào loạt sân bay quân sự Nga là cần thiết để cải thiện tình hình an ninh, trong bối cảnh Moscow liên tục tấn công vào cơ sở hạ tầng dân sự Ukraine, theo hãng thông tấn Ukrinform.

Theo ông Shmyhal, chiến dịch Mạng nhện chứng minh rằng sự đổi mới và công nghệ mới đóng vai trò quan trọng trong cuộc chiến này.

“Công nghệ hiện đang thay đổi chiến trường. Tôi tin rằng Ukraine có nhiều ý tưởng khác để cải thiện khả năng này. Vì vậy, đây không chỉ là một tập phim, nó có thể xảy ra lần nữa. Chúng tôi tiếp tục làm việc chăm chỉ. Bạn đã có thể thấy kết quả ở Biển Đen và chúng tôi đang giải phóng không phận của mình khỏi máy bay ném bom của Nga” - ông Shmyhal nói thêm.

VĨNH KHANG