Mỏ lithium Ukraine đổi chủ: Nga nắm cơ hội vàng, thỏa thuận Mỹ-Kiev lung lay

Thỏa thuận khoáng sản Mỹ-Ukraine được ký kết sau các cuộc đàm phán căng thẳng, thiết lập một quỹ đầu tư chung cho công cuộc tái thiết Ukraine, với một phần vốn trích từ doanh thu tài nguyên thiên nhiên của nước này.

Ukraine sở hữu trữ lượng lớn các loại tài nguyên quan trọng. Ảnh: FT

Thỏa thuận khoáng sản Mỹ-Ukraine lung lay

Theo giới phân tích, việc Nga chiếm giữ mỏ lithium - một loại khoáng sản quan trọng đối với cả nền kinh tế và an ninh quốc gia Mỹ - không chỉ trao cho Moscow tài sản kinh tế có giá trị mà còn trực tiếp làm suy yếu tính khả thi của thỏa thuận khoáng sản mà Ukraine hy vọng sẽ giúp đảm bảo sự hỗ trợ lâu dài của Mỹ trong suốt cuộc xung đột. Điều này cũng làm nổi bật một vấn đề cốt lõi: Moscow càng chiếm được nhiều lãnh thổ thì Kiev càng có ít tài nguyên để cung cấp cho Washington.

New York Times trích dẫn bản đồ chiến trường từ Deep State Map cho biết, mỏ lithium mà Nga chiếm được nằm ở vùng Donetsk của Ukraine, gần ngôi làng Shevchenko. Vụ việc diễn ra trong khuôn khổ cuộc tấn công mùa hè của Nga tại Donetsk.

Mặc dù tương đối nhỏ, chỉ khoảng 40 héc ta nhưng các nhà phân tích trong ngành đây là một trong những mỏ có giá trị nhất của Ukraine vì có hàm lượng lithium phong phú - loại khoáng chất thiết yếu để sản xuất các công nghệ tiên tiến như pin điện. Mỹ cho rằng, lithium là yếu tố quan trọng đối với nền kinh tế và an ninh quốc gia của quốc gia này.

Theo New York Times, đây là mỏ lithium đầu tiên “rơi vào tay Nga” kể từ khi thỏa thuận khoáng sản giữa Ukraine và Mỹ được ký kết. Điều này gây ra vấn đề lớn cho Ukraine: Ngoài việc mất đất đai và tài nguyên, họ còn khó đáp ứng các điều khoản trong thỏa thuận với Mỹ và có khả năng mất sự đảm bảo an ninh cần thiết.

“Nếu quân đội Nga tiến xa hơn, chiếm được ngày càng nhiều lãnh thổ, họ sẽ kiểm soát ngày càng nhiều mỏ khoáng sản. Đây là vấn đề lớn đối với thỏa thuận của Mỹ và Ukraine”, ông Mykhailo Zhernov - Giám đốc công ty Critical Metals Corp của Mỹ nhận định.

Một số ý kiến khác cho rằng, việc Nga tiếp tục tiến xa hơn chỉ là một trong số những thách thức lớn đối với thỏa thuận. Các thách thức khác bao gồm thủ tục cấp phép phức tạp và quá trình khảo sát địa chất.

Cơ hội vàng cho Nga

Lithium là một nguyên tố đặc biệt quan trọng trong công nghệ hiện đại. Bộ Năng lượng Mỹ cho biết: “Lithium là một nguyên tố tương đối hiếm được sử dụng trong nhiều loại pin sạc cho thiết bị điện tử, chẳng hạn như xe điện, máy ảnh kỹ thuật số, điện thoại di động và máy tính xách tay. Kim loại này có tính chất mềm, nhẹ, có trong đá và chất lỏng dưới bề mặt trái đất. Đây cũng là thành phần chính trong pin lưu trữ lớn, quy mô lưới điện”.

Với việc kiểm soát mỏ khoáng sản chiến lược và chiếm những khu vực xung quanh chẳng hạn như Shevchenko lực lượng Nga không chỉ mở rộng sự hiện diện quân sự của họ ở miền đông Ukraine mà còn tiếp cận được các tài sản kinh tế và công nghiệp dài hạn. Mỏ Lithium gần Shevchenko trước đây đã thu hút sự chú ý của các nhà đầu tư nước ngoài và các cơ quan nhà nước Ukraine như một phần của kế hoạch giảm sự phụ thuộc vào nguyên liệu thô nhập khẩu.

Ông Vladimir Ezhikov, một quan chức cấp cao do Nga bổ nhiệm tại khu vực Donetsk, cho biết bộ phận khai thác của tập đoàn hạt nhân nhà nước khổng lồ Rosatom của Nga đã thể hiện sự quan tâm đến mỏ kim loại này.

“Chúng tôi hiểu rằng mỏ lithium này là một yếu tố rất quan trọng của nền kinh tế tương lai và có tiềm năng to lớn. Chúng tôi đang để mắt đến việc đầu tư và khai thác lithium”, ông Ezhikov nhấn mạnh.

Ukraine vẫn còn hai mỏ có trữ lượng lithium lớn có thể khai thác nằm ở miền trung nước này, nằm khá xa với tiền tuyến. Nhưng khu mỏ gần Shevchenko vẫn có giá trị hơn vì chất lượng quặng ở nơi đây, chủ yếu bao gồm spodumene. Khoáng sản đó chứa hàm lượng lithium cao, có thể trở thành động lực quan trọng thúc đẩy ngành khai khoáng.

Bộ trưởng Kinh tế Ukraine Yuliia Svyrydenko đã từ chối bình luận về thông tin Nga giành quyền kiểm soát mỏ lithium gần Shevchenko. Bà là người đã thay mặt chính phủ Ukraine ký kết thỏa thuận khoáng sản với Mỹ. Thỏa thuận này thiết lập một quỹ chung đầu tư chung giữa Mỹ và Ukraine, cho phép Washington có quyền ưu tiên để đầu tư vào các dự án khai thác khoáng sản tại Ukraine. Mỹ đã thể hiện sự quan tâm đặc biệt đến việc khai thác khoáng sản của Ukraine như một cách để giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc - quốc gia đang giành lợi thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Các quan chức Ukraine coi thỏa thuận này là con đường để đảm bảo sự hỗ trợ lâu dài của Mỹ đối với họ. Trong một nỗ lực rõ ràng để chứng minh với chính quyền Trump rằng thỏa thuận có thể mang lại kết quả nhanh chóng, tuần trước, chính phủ Ukraine đã chấp thuận những bước đầu tiên để mở một mỏ lithium lớn do nhà nước sở hữu cho đầu tư tư nhân.

Bà Svyrydenko cho biết địa điểm đó là mỏ lithium Dobra, có thể trở thành dự án đầu tiên được khởi động theo thỏa thuận này. Một số nhà đầu tư đã thể hiện sự quan tâm, công ty Critical Metals Corp có trụ sở tại Mỹ. Các nhà phân tích trong ngành cho biết thỏa thuận này phải đối mặt với nhiều rào cản, trong đó có thủ tục cấp phép phức tạp và các cuộc khảo sát địa chất sơ sài không thể đánh giá chính xác giá trị thực sự của lớp đất bên dưới Ukraine. Nhưng có lẽ thách thức lớn nhất là việc Nga tiếp tục tiến quân trên chiến trường.

Theo đánh giá của Viện Nghiên cứu Chiến tranh có trụ sở tại Washington, Nga đang chiếm giữ khoảng 1/5 diện tích lãnh thổ Ukraine trong đó có soát nhiều mỏ titan, mangan và các mỏ khoáng sản quan trọng khác. Các lực lượng của Moscow cũng đã phá hủy hoặc chiếm giữ một số mỏ than lớn của Ukraine.

Hồng Anh/VOV.VN (biên dịch) Theo New York Times