Mô hình cho vay ngang hàng, không còn tình trạng 'tranh tối, tranh sáng'

Cho vay ngang hàng là hình thức kết nối trực tiếp giữa người đi vay và người cho vay thông qua nền tảng trực tuyến. Ảnh minh họa

Theo quảng cáo trên website, Công ty T gia nhập lĩnh vực công nghệ tài chính cách đây 10 năm, với vai trò là đơn vị cung cấp nền tảng cho vay ngang hàng (P2P Lending) hàng đầu và đã hỗ trợ 10 triệu người vay và thu hút gần 100 nghìn nhà đầu tư tham gia. Mô hình vay P2P Lending tại Công ty T gồm 4 bước, đó là người vay đăng ký trực tuyến chỉ trong khoảng 1 phút, sau đó hệ thống lập tức kết nối đơn vay với người cho vay phù hợp. Hồ sơ được xét duyệt nhanh chóng, sau khi được chấp thuận, tiền vay sẽ được chuyển về tài khoản ngân hàng hoặc nhận tiền mặt.

Nhiều mô hình P2P Lending đi chệch hướng

Một trong những điểm mạnh nổi bật của mô hình cho vay ngang hàng là khả năng kết nối trực tiếp giữa người có tiền nhàn rỗi và người cần vay vốn thông qua nền tảng trực tuyến, thay vì cần vai trò trung gian của các tổ chức tài chính truyền thống. Nhờ đó, người vay có thể dễ dàng tiếp cận nguồn vốn hơn, thủ tục nhanh chóng, đa dạng hình thức vay, mức lãi suất có thể cạnh tranh. Với phân khúc khách hàng cá nhân, các nền tảng P2P thường cung cấp nhiều lựa chọn vay như: vay tín chấp dựa trên lương, hộ khẩu, đăng ký xe máy, hoặc đăng ký xe ô tô.

Tuy nhiên, nhiều mô hình P2P Lending tại Việt Nam lại "biến tướng" khỏi mô hình gốc, không còn là nền tảng trung lập kết nối hay mang đúng bản chất của một nền tảng cho vay ngang hàng.

Trao đổi với phóng viên, nhân viên Công ty T cho biết, tại khu vực Hà Nội, công ty hiện chỉ còn hỗ trợ khoản vay theo đăng ký xe ô tô mà không hỗ trợ vay theo đăng ký xe máy. Theo nhân viên Công ty T, trong trường hợp khách hàng không sở hữu ô tô, hồ sơ khách có nhu cầu vay sẽ được chuyển sang đối tác phù hợp để được tư vấn thêm. Sau khi nghe tư vấn, khách hàng quyết định tiếp tục làm hồ sơ hoặc yêu cầu hủy nếu không có nhu cầu, tránh bị làm phiền. Nhân viên này cũng đặc biệt lưu ý khách hàng nếu có bên thứ ba yêu cầu chuyển tiền trước khi giải ngân, khách hàng tuyệt đối không thực hiện để tránh rủi ro lừa đảo.

Ngay sau đó, một số nền tảng như True Money Vay, Tâm An Finance tư vấn các khoản vay theo đăng ký xe máy chính chủ từ năm 2015, với tổng các phí lên tới 5,5 - 6%/tháng; hoặc hỗ trợ vay trực tiếp dựa trên thông tin sao kê tài khoản ngân hàng.

Bức tranh cho vay ngang hàng đầy "mảng tối" khi xuất hiện tình trạng xuất hiện tình trạng một số công ty P2P Lending thực chất hoạt động như "cò" tín dụng, giới thiệu khách hàng cho các bên cầm đồ. Qua đó, bên cầm đồ hoặc tín dụng đen dễ dàng tiếp cận người có nhu cầu vay và trực tiếp triển khai hoạt động cho vay vớt lãi suất cao và đòi nợ kiểu “khủng bố".

Thậm chí, cách đây vài năm, một số nền tảng mất khả năng thanh khoản như: VO247, Fiin Credit, khiến nhà đầu tư hoang mang.

Theo PGS. TS Nguyễn Hữu Huân - Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh, cho vay ngang hàng phát triển từ lâu tại Việt Nam và cũng có nhiều đơn vị triển khai, song phần lớn các hoạt động cho vay P2P lại bị biến tướng, núp bóng tín dụng đen hoặc "cò" môi giới tín dụng. Trước đây, có một đơn vị nổi bật ban đầu vận hành đúng theo mô hình P2P, kết nối trực tiếp người đi vay và cho vay, nhưng sau đó lại chuyển đổi mô hình.

Tạo cơ chế thử nghiệm, định hình lại cho vay ngang hàng

Đại diện Ngân hàng Nhà nước cũng từng nhận định, trong hoạt động P2P Lending, một số công ty lấy danh nghĩa mô hình P2P Lending lợi dụng sự thiếu kiến thức, hiểu biết của người dân để lừa bịp, gian dối, quảng cáo sai sự thật, hứa hẹn lợi nhuận cao, lãi suất cao để lừa đảo, chiếm đoạt tiền vốn của người dân bỏ tiền đầu tư mô hình cho vay này hoặc lừa dối người vay về lãi suất thấp, điều kiện vay ưu đãi trong khi tính và áp dụng mức lãi suất thực tế cao “cắt cổ”, tác động tiêu cực đến cuộc sống của người dân.

Bên cạnh đó, các thỏa thuận giữa các bên trong mô hình P2P Lending, bao gồm giữa công ty P2P Lending với nhà đầu tư, với bên thứ ba hoặc với người vay, vẫn còn thiếu minh bạch và rõ ràng. Nhiều hợp đồng chưa có tính ràng buộc pháp lý đầy đủ, đồng thời thiếu cơ chế giám sát và hậu kiểm hiệu quả đối với việc sử dụng và quản lý nguồn vốn vay. Điều này tiềm ẩn nguy cơ phát sinh tranh chấp, khiếu nại giữa các bên tham gia.

Sau gần 4 năm từ khi ban hành Nghị quyết 100/NQ-CP ngày 6/9/2021 về việc thông qua đề nghị xây dựng Nghị định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát hoạt động công nghệ tài chính (fintech), mới đây, Chính phủ ban hành Nghị định

94/2025/NĐ-CP quy định cơ chế thử nghiệm kiểm soát trong ngân hàng (Nghị định 94) và có hiệu lực kể từ ngày 1/7 tới đây.

Ông Trần Thế Vĩnh - Tổng Giám đốc Tima đánh giá, Nghị định 94 là một cột mốc quan trọng để toàn ngành P2P Lending tại Việt Nam thử nghiệm các giải pháp tài chính thay thế có tính chất đổi mới sáng tạo, an toàn và minh bạch, đảm bảo góp phần hiện thực hóa chiến lược quốc gia về tài chính toàn diện.

Theo Nghị định 94, các giải pháp công nghệ tài chính được phép tham gia thử nghiệm gồm: chấm điểm tín dụng, chia sẻ dữ liệu qua giao diện lập trình ứng dụng mở (Open API) và cho vay ngang hàng.

Tú Anh