Mở đường thu hút FDI thế hệ mới vào khu công nghiệp

FDI thế hệ mới

Chiều 28/11/2025, Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức Diễn đàn “Hoàn thiện chính sách thu hút làn sóng FDI thế hệ mới vào các khu công nghiệp”.

Phát biểu tại diễn đàn, ông Hoàng Quang Phòng - Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho biết, thu hút FDI thế hệ mới không còn là cuộc đua về ưu đãi hay chi phí nhân công thấp.

Dòng vốn FDI ngày nay hướng tới các giá trị khác biệt, mang tính nền tảng: công nghệ cao, quản trị tiên tiến, chuyển giao tri thức, phát triển bền vững, cam kết lao động và trách nhiệm xã hội. Việt Nam muốn đi nhanh, đi xa và đi bằng đổi mới sáng tạo, cần phải vượt lên những tiêu chí truyền thống và tiến gần mô hình thu hút đầu tư theo chuẩn mực quốc tế.

Khung chính sách hiện hành cho FDI thế hệ mới đã được xác lập xuyên suốt qua nhiều nghị quyết cấp chiến lược. Trong đó, Nghị quyết 50-NQ/TW năm 2019 đặt nền móng quan trọng cho định hướng thu hút đầu tư nước ngoài đến năm 2030. Tiếp đó là Chiến lược hợp tác đầu tư nước ngoài 2021-2030, các cơ chế ưu đãi đầu tư đặc biệt, cơ chế “luồng xanh” đối với dự án trọng điểm, Quỹ Hỗ trợ đầu tư, và mới nhất là chính sách phát triển nhân lực bán dẫn – ngành đang trở thành tâm điểm cạnh tranh địa chính trị và công nghệ toàn cầu.

Theo ông Nguyễn Đức Hiển – Phó Trưởng ban Chính sách và Chiến lược Trung ương, khu vực FDI đã chứng minh vai trò đặc biệt trong gần 40 năm đổi mới. Tính đến nay, FDI đóng góp trên 20% GDP; 15-18% tổng vốn đầu tư xã hội; 25-28% tổng thu ngân sách; hơn 70% tổng kim ngạch xuất khẩu và trên 50% sản lượng công nghiệp. Đặc biệt, hơn 5,1 triệu việc làm đang được tạo ra từ khu vực này.

Trong những con số ấn tượng ấy, khu công nghiệp (KCN) là “điểm đến” của phần lớn dòng vốn FDI. Mỗi năm, FDI vào KCN và khu kinh tế chiếm khoảng 40% tổng vốn FDI tăng thêm và đang gia tăng liên tục. Mô hình KCN thế hệ mới – từ KCN đô thị, KCN sinh thái cho đến khu công nghệ cao – đã trở thành hạt nhân trong củng cố năng lực sản xuất, xuất khẩu và tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.

Ông Phạm Thanh Bình – Giám đốc Trung tâm xúc tiến, hỗ trợ đầu tư phía Bắc (Cục Đầu tư nước ngoài) cho biết, trong 10 tháng đầu năm 2025, tổng vốn đăng ký đầu tư nước ngoài đạt 31,5 tỷ USD, tăng 15,6% so với cùng kỳ 2024; vốn giải ngân đạt 21,3 tỷ USD, tăng 8,8%. Đến nay, Việt Nam đã ghi nhận hơn 44.800 dự án còn hiệu lực với tổng vốn đăng ký 525,8 tỷ USD từ 153 quốc gia và vùng lãnh thổ.

“Những số liệu không chỉ phản ánh tình hình thu hút đầu tư tích cực, mà còn cho thấy niềm tin mạnh mẽ của cộng đồng quốc tế vào môi trường đầu tư Việt Nam trong trung và dài hạn”, ông Bình nhấn mạnh.

Nhìn rộng hơn, Việt Nam đang trở thành trung tâm dịch chuyển chuỗi cung ứng mới trong lĩnh vực chế biến chế tạo, điện tử, năng lượng và dịch vụ công nghiệp. Đặc biệt, các cam kết xanh, chuyển đổi số, logistics thông minh đang mở ra cuộc cạnh tranh thế hệ mới giữa các quốc gia thu hút FDI. Điều này đặt ra yêu cầu Việt Nam phải chuyển hướng chiến lược nhằm thu hút những dòng vốn chất lượng, giá trị cao thay vì số lượng đơn thuần.

Dẫu vậy, ông Hiển thẳng thắn nhìn nhận, vẫn còn nhiều rào cản. Tỷ trọng vốn FDI trong tổng vốn đầu tư toàn xã hội đang có xu hướng giảm từ 17,9% năm 2018 xuống 16,5% năm 2024. Sự lan tỏa công nghệ và công nghiệp hỗ trợ chưa đạt kỳ vọng. Tỷ lệ nội địa hóa chỉ 20-25%. Nhiều doanh nghiệp FDI vẫn tập trung vào lắp ráp, thâm dụng lao động, ít chuyển giao tri thức và công nghệ nguồn.

Một vấn đề đáng quan ngại là sự phụ thuộc lớn vào khu vực FDI trong xuất khẩu và chuỗi cung ứng. Điều này đòi hỏi Việt Nam phải thúc đẩy năng lực tự chủ sản xuất, tăng hàm lượng giá trị nội địa và xây dựng chuỗi cung ứng riêng trong nước.

Mở khóa làn sóng FDI thế hệ mới

Theo các chuyên gia, Việt Nam đang đứng trước cơ hội vàng để chuyển mình thành trung tâm sản xuất và đổi mới sáng tạo trong khu vực. Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu đó, cần một cuộc cải cách mạnh mẽ từ thể chế, hạ tầng đến quy hoạch phát triển KCN.

Ông Nguyễn Đức Hiển – Phó Trưởng ban Chính sách và Chiến lược Trung ương phát biểu tại diễn đàn

Ông Phạm Thanh Bình cho rằng, ưu tiên số một là hoàn thiện thể chế và chính sách đầu tư theo tiêu chuẩn minh bạch, ổn định, dễ dự đoán. Đi đôi với đó là cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính, số hóa công tác quản lý đầu tư và tiếp tục tinh gọn quy trình cấp phép – đặc biệt trong đất đai, xây dựng, môi trường và PCCC.

Cơ sở hạ tầng cũng phải bứt phá nhanh, nhất là logistics, năng lượng và hạ tầng KCN theo hướng xanh – thông minh – kết nối chuỗi cung ứng toàn cầu. Điều này không chỉ giúp giảm chi phí sản xuất, mà còn là tiêu chí cốt lõi của các tập đoàn đa quốc gia trong quyết định đầu tư.

Một yêu cầu trọng yếu khác là phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Các KCN muốn thu hút FDI công nghệ cao cần có hệ sinh thái nhân lực tương xứng, từ đào tạo nghề kỹ thuật, kỹ sư công nghệ đến chuyên gia chuyển đổi số và năng lượng tái tạo.

Theo ông Hiển, Việt Nam phải tập trung triển khai mô hình KCN chuyên sâu, KCN sinh thái, KCN công nghệ cao với thể chế vượt trội, kết nối năng lượng sạch, hạ tầng xã hội, và sẵn sàng đáp ứng chuẩn mực quốc tế. Mô hình quản lý FDI cũng cần có cơ chế sàng lọc dự án hiệu quả, ưu tiên ngành xanh – sạch – giá trị gia tăng cao.

Đặc biệt, cần có quy định rõ ràng về chi phí giảm phát thải, tiêu chuẩn sản xuất xanh và mô hình cộng sinh công nghiệp. Đây là công cụ quan trọng để tạo động lực tài chính khuyến khích doanh nghiệp đầu tư công nghệ sạch.

Trong giai đoạn tới, việc nâng cao nội lực doanh nghiệp Việt Nam đóng vai trò quyết định. Cần thúc đẩy liên kết giữa doanh nghiệp trong nước với doanh nghiệp FDI, phát triển công nghiệp hỗ trợ, tăng tỷ lệ nội địa hóa và giảm phụ thuộc vào nhập khẩu trung gian. Khi đó, FDI không chỉ là vốn, mà là động lực chuyển đổi và nâng cấp nền công nghiệp quốc gia.

“Nếu cải cách chính sách và môi trường đầu tư diễn ra đúng tốc độ và lộ trình, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành trung tâm sản xuất mới của khu vực, đi kèm công nghệ xanh và đổi mới sáng tạo”, ông Bình khẳng định.

Hồng Hạnh