'Miếng bánh tỷ đô' chờ doanh nghiệp Việt

Cơ hội vàng cho doanh nghiệp tư nhân

Để triển khai các dự án đường sắt động lực, cần nguồn lực rất lớn. Ngoài vốn Nhà nước giữ vai trò chủ đạo, việc huy động nguồn vốn xã hội, đặc biệt từ khu vực tư nhân, được xem là yếu tố then chốt.

Tàu khách hiện đại kết nối các khu đô thị, thương mại (Ảnh tạo bằng AI).

Theo ông Trần Thiện Cảnh, Cục trưởng Cục Đường sắt Việt Nam, Quốc hội đã thông qua chủ trương đầu tư các tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng và đường sắt đô thị tại Hà Nội, TP.HCM, kèm nhiều cơ chế, chính sách đặc thù. Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị cũng "mở toang" cánh cửa cho kinh tế tư nhân tham gia đầu tư đường sắt.

Đặc biệt, Luật Đường sắt 2025 tạo hành lang pháp lý đột phá, khuyến khích doanh nghiệp tham gia theo hình thức PPP hoặc đầu tư trực tiếp. Nhà nước chịu toàn bộ chi phí bồi thường, tái định cư và không tính vào tỷ lệ vốn nhà nước trong dự án PPP. Doanh nghiệp còn được miễn, giảm tiền sử dụng đất, ưu tiên vay vốn tín dụng đầu tư của Nhà nước và ưu tiên mua, sử dụng hàng hóa, dịch vụ trong nước.

Nhờ chính sách thông thoáng, chỉ trong thời gian ngắn, nhiều tập đoàn lớn đã nhanh chóng đề xuất rót vốn.

Cụ thể, VinSpeed muốn đầu tư tuyến tốc độ cao Bắc - Nam và tuyến đô thị TP.HCM - Cần Giờ (350km/h). Vingroup đề xuất tuyến tốc độ cao Hà Nội - Quảng Ninh. Thaco nghiên cứu tuyến Thủ Thiêm - Long Thành.

Trước đó, dự án Vũng Áng - Tân Ấp - Mụ Giạ cũng nhận được đề xuất PPP từ liên danh Công ty Thương mại Dầu khí Lào - Tập đoàn Đèo Cả.

Theo ông Hồ Đức An, Giám đốc Kỹ thuật Công ty CP Fecon, các cơ chế mới đã gỡ nhiều "nút thắt" về thể chế. Tuy nhiên, cần quy định rõ hơn về cơ chế chỉ định thầu hoặc đặt hàng cho doanh nghiệp trong nước, cho phép liên doanh với nước ngoài và quy định tỷ lệ nội địa hóa khi chuyển giao công nghệ.

"Đây mới là khởi đầu. Để phát triển đường sắt, phải đa dạng hóa nguồn vốn, đẩy mạnh PPP, khai thác hiệu quả quỹ đất, đồng thời phát triển công nghiệp và đào tạo nhân lực. Khi thị trường đầu ra được bảo đảm, doanh nghiệp trong nước sẽ mạnh dạn đầu tư, làm chủ công nghệ và hình thành thương hiệu quốc gia cho ngành đường sắt", ông Trần Thiện Cảnh nói.

Chạy đua khởi công hai dự án lớn

Nằm trong số 250 công trình, dự án đồng loạt khởi công, khánh thành ngày 19/8 chào mừng 80 năm Quốc khánh, toàn bộ các địa phương liên quan đã khởi động các khu tái định cư phục vụ công tác giải phóng mặt bằng Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam và tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng.

Ông Chu Văn Tuân, Phó giám đốc Ban Quản lý dự án Đường sắt thông tin, dù tiến độ gấp rút, nhưng các địa phương đều có sự chuẩn bị rốt ráo.

Với Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, công tác di dời hạ tầng kỹ thuật (công trình điện), 15 công ty điện lực địa phương và 4 công ty truyền tải điện khu vực đã lập phương án sơ bộ di dời các công trình bị ảnh hưởng.

"Hiện chúng tôi đang thực hiện thủ tục đấu thầu lựa chọn tư vấn hỗ trợ chuẩn bị dự án; phối hợp các đơn vị liên quan hoàn thành biên dịch 81/81 tiêu chuẩn của Trung Quốc và 54/55 tiêu chuẩn của châu Âu. Đồng thời, lựa chọn nhà thầu cho gói thầu mua và biên dịch tiêu chuẩn đường sắt tốc độ cao" ông Tuân thông tin.

Tương tự, Dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng cũng đang chạy đua với thời gian, nhằm kịp tiến độ khởi công toàn dự án vào ngày 19/12.

Ông Mai Minh Việt, Phó giám đốc Ban Quản lý dự án Đường sắt cho biết, đến đầu tháng 8, cả 6 khu tái định cư tại các tỉnh/thành phố đã được xác định để khởi công. Ban đã hoàn tất lựa chọn nhà thầu cho một số gói thầu tư vấn trong giai đoạn nghiên cứu khả thi.

Đối với Dự án thành phần 1 - Đầu tư hạ tầng kết nối các ga và quảng trường ga, dự kiến khởi công vào ngày 19/12, Ban đang hoàn thiện thủ tục đấu thầu lựa chọn nhà thầu tư vấn khảo sát, thiết kế.

"Chúng tôi phối hợp chặt chẽ với Công ty Hữu hạn Tập đoàn Viện khảo sát và thiết kế số 4 đường sắt Trung Quốc để lập báo cáo nghiên cứu khả thi. Để đảm bảo tiến độ, Ban sẽ tiếp tục cung cấp ranh giới giải phóng mặt bằng chính xác cho địa phương thực hiện kiểm đếm, bồi thường", ông Việt nói.

Nhiều tuyến kết nối cửa khẩu, cảng biển

Cục Đường sắt Việt Nam cho biết, bên cạnh hai dự án đường sắt quan trọng quốc gia đang triển khai, quy hoạch mạng lưới đường sắt cũng định hướng đầu tư mới nhiều tuyến.

Tàu vận chuyển container kết nối cảng biển (Ảnh tạo bằng AI).

Theo kế hoạch, đến năm 2030, ngoài 7 tuyến hiện có với tổng chiều dài khoảng 2.440km, sẽ hình thành thêm 9 tuyến mới dài 2.362km. Tầm nhìn đến năm 2050, mạng lưới sẽ mở rộng lên 25 tuyến, dài 6.354km.

Các tuyến trọng điểm bao gồm: đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam; Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng; Vũng Áng - Tân Ấp - Mụ Giạ; Biên Hòa - Vũng Tàu; TP.HCM - Lộc Ninh; TP.HCM - Cần Thơ; Hà Nội - Đồng Đăng…

Đây là những tuyến huyết mạch kết nối vùng miền, cửa khẩu quốc tế, cảng biển, trung tâm đô thị, khu sản xuất, logistics. Đồng thời, mở rộng liên kết xuyên Á và Á - Âu qua đường sắt Trung Quốc tại Hữu Nghị, Lào Cai; kết nối ASEAN qua Lào (Mụ Giạ, Lao Bảo) và Campuchia (Lộc Ninh).

Hiện một số dự án như Vũng Áng - Tân Ấp - Mụ Giạ, Biên Hòa - Vũng Tàu, TP.HCM - Cần Thơ, Hải Phòng - Hạ Long - Móng Cái, Hà Nội - Đồng Đăng đang được Bộ Xây dựng giao các ban quản lý dự án lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi trong giai đoạn 2025-2027.

Cục Đường sắt Việt Nam đang phối hợp với Trung Quốc để hoàn thiện thủ tục triển khai dự án hỗ trợ kỹ thuật lập quy hoạch các tuyến khổ tiêu chuẩn Hà Nội - Đồng Đăng và Hải Phòng - Hạ Long - Móng Cái, làm cơ sở nghiên cứu đầu tư.

Theo lãnh đạo Cục Đường sắt Việt Nam, các dự án mới trong quy hoạch đều áp dụng điện khí hóa, khổ 1.435mm, mở ra cơ hội phát triển mạnh mẽ, đồng bộ cho mạng lưới đường sắt quốc gia.

Kỳ Nam