Khởi động hành trình mới cho giáo dục vùng biên

Mỗi sáng sớm, nhiều học sinh Cơ Tu ở xã Tây Giang (Đà Nẵng) vẫn phải vượt rừng hàng chục km để đến lớp. Đây là xã biên giới xa xôi của thành phố, nơi hơn 46% hộ dân thuộc diện nghèo, sống phân tán trên địa bàn rộng lớn. Toàn xã có hơn 2.500 học sinh, với 9 trường học từ mầm non đến trung học cơ sở và 30 điểm trường nằm rải rác khắp các thôn, bản.

Chỉ trong hơn một năm nữa, các em sẽ được học tập trong ngôi trường nội trú khang trang, quy mô hơn 7ha, có thư viện, sân thể thao, khu ở, nhà ăn và phòng văn hóa…

Trường phổ thông nội trú, bán trú tiểu học và THCS Tây Giang. Ảnh: VGP

Không chỉ riêng Tây Giang, hàng chục xã biên giới khác thuộc Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Gia Lai, Đắk Lắk… cũng đang chuẩn bị về mặt bằng, quy hoạch và thiết kế để sẵn sàng cho một “cuộc cách mạng giáo dục vùng biên”.

Tất cả bắt nguồn từ chủ trương của Bộ Chính trị: Xây dựng hệ thống trường phổ thông nội trú liên cấp tại 248 xã biên giới đất liền, nhằm đưa tri thức đến gần hơn với con em dân tộc thiểu số, để người dân bám làng, củng cố thế trận biên cương bằng nền tảng giáo dục vững chắc.

Bước đột phá trong chính sách giáo dục

Tại lễ khởi công trường Phổ thông nội trú, bán trú Tiểu học và THCS xã Tây Giang ngày 16/10, Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định: Đảng và Nhà nước luôn xác định giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, gắn với mục tiêu nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân tài và phát triển toàn diện hệ thống giáo dục từ mầm non đến đại học.

Học sinh Tây Giang chào đón Thủ tướng Phạm Minh Chính dự khởi công trường ở xã Tây Giang ngày 16/10. Ảnh: H.Nam

Thủ tướng nhấn mạnh, phát triển nhanh phải đi đôi với phát triển bền vững; tăng trưởng kinh tế phải gắn với bảo đảm an sinh xã hội, nhất là ở khu vực miền núi, biên giới và vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

“Không hy sinh tiến bộ, công bằng, an sinh để chạy theo tăng trưởng đơn thuần. Không để ai bị bỏ lại phía sau trong quá trình phát triển”, Thủ tướng nhấn mạnh.

Theo Thủ tướng, cùng với các nghị quyết chiến lược khác, Nghị quyết 71 và 72 của Bộ Chính trị về giáo dục, đào tạo và y tế là những trụ cột nhằm bảo đảm công bằng và phát triển đồng đều giữa các vùng, miền. Chủ trương xây dựng trường phổ thông nội trú liên cấp chính là bước cụ thể hóa cho mục tiêu đó.

Thủ tướng kêu gọi toàn xã hội chung tay thực hiện với tinh thần “ai có công góp công, ai có của góp của, ai có ít góp ít, ai có nhiều góp nhiều”, phát huy mạnh mẽ “tình dân tộc, nghĩa đồng bào” để chính sách đi vào cuộc sống một cách hiệu quả và bền vững.

Thủ tướng Phạm Minh Chính, Bộ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Đào Ngọc Dung và Đại tướng Nguyễn Tân Cương - Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng chụp ảnh cùng các em học sinh. Ảnh: Nhật Bắc

Các địa phương ráo riết triển khai

Tại Đà Nẵng, trong năm 2025, thành phố sẽ triển khai xây dựng 6 trường học tại các xã biên giới, với tổng số kinh phí hơn 1.500 tỷ đồng.

Thủ tướng yêu cầu công trình tại Tây Giang phải hoàn thành trước tháng 6/2026 và các trường còn lại trong năm 2026, đồng thời chuẩn bị phương án giai đoạn hai nếu nhu cầu học tập tiếp tục tăng.

Quảng Ngãi cũng đang tích cực triển khai giai đoạn đầu tư 2025-2027 cho các xã giáp Lào và Campuchia.

UBND tỉnh đã đề xuất Trung ương hỗ trợ 775 tỷ đồng để xây dựng 5 trường trong giai đoạn đầu. Trong đó, hai trường dự kiến hoàn thành năm 2026. Đây là các khu vực địa hình hiểm trở, nơi đồng bào Xơ Đăng, Ba Na, Gié Triêng sinh sống, nhiều học sinh phải đi bộ hàng giờ để đến trường.

Sở Xây dựng Quảng Ngãi phối hợp các sở, ngành khảo sát, hướng dẫn các xã biên giới lựa chọn vị trí xây dựng trường phổ thông nội trú liên cấp.

Ở Đắk Lắk, nơi có 73km đường biên giới giáp Campuchia - 5 trường nội trú liên cấp đang được đầu tư tại các xã Ea Bung, Ia Rvê, Ia Lốp, Buôn Đôn và Ea Rốk, với tổng kinh phí hơn 485 tỷ đồng. Mỗi trường có quy mô từ 980 - 1.300 học sinh.

Ông Nguyễn Duy Khang - Trưởng thôn Trung (xã Ia Lốp) chia sẻ thực tế: Do chưa có trường liên cấp nên học sinh trong thôn phải đi học cách nhà 12km. Hơn nữa, học sinh phải học cả ngày nhưng sáng đi, trưa phải về gây khó khăn cho phụ huynh trong việc đưa đón. Nếu có trường mới, các em sẽ được ở lại bán trú, phụ huynh an tâm làm ăn, phát triển kinh tế.

Bộ Xây dựng đã hoàn thiện thiết kế mẫu trường nội trú cho 248 xã biên giới. Ảnh: VGP

Tại Gia Lai, 7 xã biên giới phía tây của tỉnh hiện có hơn 10.000 học sinh, trong đó khoảng 7.000 em có nhu cầu học bán trú và nội trú. Địa phương dự kiến đầu tư hơn 1.211 tỷ đồng để xây dựng hệ thống trường nội trú liên cấp tại bảy xã này.

Từ tháng 7/2025, Sở GD-ĐT tỉnh này đã phối hợp với các địa phương khảo sát thực địa. Các ban quản lý dự án đang khẩn trương hoàn thiện thủ tục để sẵn sàng khởi công. Một số công trình dự kiến được triển khai ngay cuối năm nay.

Trong năm 2025, Gia Lai sẽ ưu tiên nâng cấp hai trường tại xã Ia Púch và Ia Mơ lên mô hình nội trú liên cấp - nơi có đến 75% học sinh là người dân tộc thiểu số, mỗi ngày phải vượt quãng đường 8-20km đến lớp. Dự án có kinh phí khoảng 100 tỷ đồng, dự kiến đưa vào sử dụng trong năm học 2026-2027.

Những ngôi trường nội trú khang trang giữa núi rừng không chỉ là “mái nhà thứ hai” của học sinh đồng bào thiểu số, mà còn mở ra cơ hội rút ngắn khoảng cách tri thức giữa vùng sâu, vùng xa và khu vực phát triển.

Ông Bhling Mia - Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Tây Giang chia sẻ, việc khởi công trường phổ thông nội trú liên cấp hôm nay là bước ngoặt quan trọng, mở ra cơ hội học tập tốt hơn cho con em vùng cao. Đồng thời là minh chứng cho sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, Chính phủ và các cấp chính quyền đối với sự nghiệp trồng người.

Bà Lê Thị Thanh Xuân - Giám đốc Sở GD-ĐT tỉnh Đắk Lắk cùng đoàn công tác khảo sát địa điểm xây trường liên cấp ở xã Ia Lốp. Ảnh: Thành Tâm

Còn ông Nguyễn Văn Hiếu - Chủ tịch UBND xã Ia Lốp (Đắk Lắk) kỳ vọng, việc đầu tư trường liên cấp sẽ giúp học sinh miền núi tiếp cận môi trường học tập chuyên nghiệp, nhanh chóng rút ngắn khoảng cách về kiến thức, trình độ giữa học sinh vùng khó khăn và vùng phát triển.

Hà Nam

Nguyễn Hiền