Miễn trừ trách nhiệm khi nghiên cứu khoa học gây thiệt hại tính toán thế nào?

Sáng 9-6, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (KH,CN&ĐMST).

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy báo cáo một số vấn đề lớn về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự luật.

Phải đi tắt đón đầu

Về chấp nhận rủi ro trong hoạt động KH,CN&ĐMST, tiếp thu ý kiến của ĐBQH, dự thảo Luật đã bổ sung quy định về các loại rủi ro, chấp nhận rủi ro trong hoạt động KH,CN&ĐMST. Chính phủ được giao quy định chi tiết về tiêu chí xác định rủi ro, quy trình đánh giá, cơ chế bảo vệ người thực hiện, người quản lý nhiệm vụ KH,CN&ĐMST.

Về quy định miễn trừ trách nhiệm trong hoạt động KH,CN&ĐMST, dự thảo Luật chỉ quy định miễn trừ trách nhiệm đối với thiệt hại gây ra cho Nhà nước; liên quan đến NSNN và kinh phí của doanh nghiệp Nhà nước.

Đối với thiệt hại gây ra cho người dân sẽ tùy tính chất, mức độ, tổ chức, cá nhân gây thiệt hại sẽ phải tự đền bù theo quy định của pháp luật về dân sự và có thể bị xử lý theo quy định của pháp luật về hành chính, hình sự.

Với mong muốn luật có tính chất bứt phá, đột phá hơn, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị tinh thần của Nghị quyết 57 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia phải được thể hiện qua dự thảo Luật này. Đặc biệt, chú ý tính dự báo, linh hoạt để phù hợp với tốc độ phát triển công nghệ.

“Phải có đi tắt, đón đầu dự báo”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu ý kiến góp ý vào dự thảo luật. Ảnh: QH

Thêm nữa, cần phải đảm bảo tăng cường chính sách khuyến khích và hỗ trợ. Nếu chưa đủ, chưa hoàn thiện thì sau phiên họp này phải bổ sung đầy đủ.

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý cần chú trọng bảo vệ lợi ích quốc gia, lợi ích của người dân. Tham khảo kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn trong nước để sửa luật, không để lạc hậu so với tình hình thế giới. Thông qua các chuyến công tác nước ngoài, ông nhận thấy lĩnh vực khoa học công nghệ, trí tuệ nhân tạo AI được đẩy lên hàng đầu.

Cùng với đó, cần tiếp tục định nghĩa rõ ràng khái niệm công nghệ số, đổi mới sáng tạo, kinh tế số, để tránh hiểu lầm hoặc áp dụng không thống nhất.

Phải làm rõ ranh giới

Tán thành "luật hóa" việc chấp nhận rủi ro trong KH,CN&ĐMST, tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải đề nghị cần phải làm rõ “ranh giới” giữa rủi ro được chấp nhận và vi phạm pháp luật để tránh lạm dụng, gây thất thoát lãng phí, đồng thời cũng tạo niềm tin, điểm tựa pháp lý cho các nhà khoa học.

Bà Nguyễn Thanh Hải nói luật cần tạo cho các nhà khoa học tự tin, say mê nghiên cứu khoa học. Ảnh: QH

"Khoa học có thử, có sai, có thể 100 nghiên cứu chỉ có một kết quả đúng thôi, nhưng 99 kết quả sai lại là một tiền đề, để những nhà khoa học khác không đi theo con đường (sai) đó nữa. Chúng ta phải làm sao để các nhà khoa học cảm thấy tự tin, miễn là trong sáng, nghiên cứu hết mình và nghiên cứu đúng các quy định pháp luật, tạo ra sức mạnh đột phá trong nghiên cứu”, bà Hải chia sẻ.

Về thử nghiệm có kiểm soát, đây là nội dung được quy định tại dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số. Do đó, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu đề nghị đối chiếu, rà soát, bảo đảm quy định thống nhất giữa hai luật.

Về kinh phí cho các nhiệm vụ khoa học, bà Hải thẳng thắn vừa qua các nhà khoa học gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận và sử dụng, mặc dù nguồn kinh phí không sử dụng hết 2% tổng ngân sách, thanh quyết toán còn phức tạp, mất thời gian…

Do vậy, cần hết sức quan tâm, tháo gỡ bằng các văn bản quy định chi tiết của Chính phủ và đặc biệt, cần nêu cao vai trò của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường trong việc giám sát văn bản thi hành luật.

CHÂN LUẬN