Miễn thuế nhập khẩu hàng giá thấp qua thương mại điện tử: lợi bất, cập hại

Nguy cơ bảo hộ ngược

Tại Dự thảo Nghị định quy định về quản lý hải quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu giao dịch qua TMĐT, Bộ Tài chính đề xuất hàng hóa được miễn thuế nhập khẩu gồm hàng hóa nhập khẩu giao dịch qua sàn TMĐT có giá trị hải quan theo từng đơn hàng dưới 2 triệu đồng. Mỗi tổ chức, cá nhân mua hàng chỉ được hưởng tiêu chuẩn miễn thuế nêu trên không quá 96 triệu đồng/năm. Trường hợp hàng nhập khẩu qua TMĐT vượt quá định mức miễn thuế thì phải nộp thuế đối với toàn bộ giá trị hàng nhập khẩu của đơn hàng phát sinh. Đề xuất này của Bộ Tài chính ngay lập tức nhận nhiều ý kiến trái chiều.

Người tiêu dùng chọn mua hàng qua website thương mại điện tử shopee. Ảnh: Phạm Hùng

Là một chuyên gia có 20 năm hoạt động trong lĩnh vực TMĐT, Chủ tịch NextTech Group Nguyễn Hòa Bình cho rằng, việc miễn thuế nhập khẩu hàng dưới 2 triệu trên sàn TMĐT sẽ “lợi bất cập hại”.

Chủ tịch NextTech chỉ ra 3 lý do: trước tiên, khi miễn thuế hàng nhập khẩu giá trị nhỏ sẽ là yếu tố biến Việt Nam thành thị trường tiêu thụ hàng hóa giá rẻ (dưới 2 triệu đồng) từ nước ngoài. Điều này sẽ làm đẩy lùi, thậm chí triệt tiêu nền sản xuất và thương mại hàng tiêu dùng trong nước của người Việt. Mặt khác, với quy định này còn đồng nghĩa với việc “bảo hộ ngược” cho doanh nhân nước ngoài bán lẻ trực tiếp qua thương mại điện tử vào Việt Nam rất dễ dàng, trong khi doanh nhân Việt Nam phải tuân thủ rất nhiều điều kiện và chi phí.

Vị doanh nhân này cũng chỉ ra 4 đối tượng sẽ chịu ảnh hưởng tiêu cực. Đầu tiên là DN sản xuất nội địa sẽ bị cạnh tranh trực tiếp với hàng giá rẻ được miễn thuế và lần lượt bị loại khỏi cuộc cạnh tranh không cân sức ngay trên sân nhà. Tiếp đến là các sàn TMĐT trong nước dần mất thị trường và cuối cùng bị thâu tóm, bởi Nghị định số 85/2021/NĐ-CP của Chính phủ về TMĐT yêu cầu DN trong nước tuân thủ hàng chục nghĩa vụ, còn sàn TMĐT xuyên biên giới chỉ cần đáp ứng ba nghĩa vụ. Với các đơn vị cung cấp dịch vụ logistic trung gian cũng không được hưởng lợi do các khâu vận hành chủ yếu được thực hiện tại thị trường nước ngoài. Chỉ có khâu giao hàng cuối cùng với biên lợi nhuận cực thấp được thực hiện tại Việt Nam.

DN nhập khẩu cũng sẽ phải đối mặt tình trạng bất bình đẳng trong cạnh tranh. Thiệt hại của các đối tượng này dẫn đến mất mát của Nhà nước: mất thị trường, thất thu thuế, DN tư nhân khó lớn mạnh, ảnh hưởng lớn đến sự phát triển bền vững của nền kinh tế đất nước.

Còn đối với người tiêu dùng, có thể nhìn thấy cái lợi trước mắt là được mua hàng giá rẻ, nhưng cần nhìn xa ra là nguy cơ sử dụng hàng kém chất lượng, thiếu kiểm định. Bởi, hàng nhập khẩu chính thức và hàng sản xuất trong nước phải tuân thủ các điều kiện kinh doanh, đáp ứng các tiêu chuẩn hợp quy và đảm bảo tiêu chí kiểm định chất lượng sản phẩm... thì nhóm hàng hóa xuyên biên giới giá rẻ được miễn thuế này cũng đồng thời được miễn các nghĩa vụ trên. “Người mua có thể sẽ dùng phải hàng kém chất lượng, hàng độc hại, mà nếu để lại hậu quả nghiêm trọng, cũng không biết bắt đền ai, không được tổ chức, đơn vị nào bảo vệ. Không có đại diện thương mại chịu trách nhiệm ở Việt Nam thì cũng như "kẻ không có tóc” – ông Nguyễn Hòa Bình lo ngại.

Dưới góc độ DN sản xuất trong nước, Founder Thế Giới Nội Thất Nguyễn Việt Mỹ lo ngại, nếu miễn thuế cho đơn hàng nhập khẩu dưới 2 triệu sẽ dẫn đến cạnh tranh không công bằng và biến TMĐT Việt Nam trở thành nơi tiêu thụ “hàng rác” giá rẻ. Bởi trên môi trường online, sản phẩm được tối ưu chất lượng rất thấp do cản trở về trải nghiệm thực tế sản phẩm. Có những sản phẩm chỉ dùng được vài ngày là bỏ. Bởi các nhà bán từ nước ngoài ít phải chịu trách nhiệm bảo hành đổi trả như các shop trong nước. Điều này sẽ kéo các nhà sản xuất trong nước chạy đua theo cuộc cạnh tranh về giá, đưa chất lượng sản phẩm ngày càng đi xuống.

“Thị trường trong nước cũng là vườn ươm cho những DN trong nước có cơ hội nâng cao năng lực sản xuất trước khi xuất khẩu qua thị trường quốc tế. Nếu không thể cạnh tranh trên chính sân nhà sẽ bóp chết DN trong nước ngay từ trứng nước” - Founder Thế Giới Nội Thất Nguyễn Việt Mỹ chỉ ra.

Thiếu nhất quán trong chính sách thuế

Bày tỏ sự khó hiểu với đề xuất của Bộ Tài chính, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Kế toán và tư vấn Thuế Trọng Tín Nguyễn Văn Được nêu cho biết, theo Quyết định số 78/2010, hàng hóa có giá trị từ 1 triệu đồng trở xuống được miễn thuế nhập khẩu và thuế GTGT. Tuy nhiên, lo ngại nguy cơ hàng giá rẻ nhập khẩu gia tăng, ảnh hưởng đến hàng sản xuất nội địa, từ ngày 18/2/2025, Quyết định 01/2025/QĐ-TTg ngày 3/1 của Thủ tướng Chính phủ đã bãi bỏ quy định tại Quyết định 78/2010/QĐ-TTg. Hàng hóa nhập khẩu gửi qua dịch vụ chuyển phát nhanh có giá trị dưới 1 triệu đồng phải đóng thuế nhập khẩu và thuế GTGT. Vì vậy, đề xuất của Bộ Tài chính đi ngược với với Quyết định 01 vừa có hiệu lực chưa tới 1 tháng của Thủ tướng Chính phủ.

Việc miễn thuế nhập khẩu cho hàng hóa dưới 2 triệu đồng có thể tạo điều kiện thuận lợi cho TMĐT phát triển, đáp ứng nhu cầu mua sắm ngày càng tăng của người tiêu dùng. Tuy nhiên, nếu hàng hóa có giá trị nhỏ dưới 1 triệu gửi qua chuyển phát nhanh đã phải chịu thuế, thì việc nâng ngưỡng miễn thuế nhập khẩu lên 2 triệu đồng có thể tạo ra sự thiếu nhất quán trong chính sách thuế. Điều này có thể dẫn đến tình trạng thiếu công bằng giữa các phương thức nhập khẩu khác nhau, đồng thời tiềm ẩn nguy cơ bị lợi dụng để lách thuế bằng cách chia nhỏ đơn hàng. Do đó, cần xem xét kỹ lưỡng về tính hợp lý của đề xuất này, tránh tạo ra những lỗ hổng không đáng có trong chính sách quản lý thuế đối với hàng hóa nhập khẩu.

Trong bối cảnh TMĐT phát triển như vũ bão, bản thân DN trong nước bắt buộc phải tập trung vào sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm, hạ giá thành để tăng sức cạnh tranh.

Phương Nga