Mệnh lệnh từ trái tim

Trận đánh “Hóa trang kỳ tập” của đội viên cảm tử

Sau giải phóng miền Nam năm 1975, dù công việc bộn bề của một nhà quản lý giáo dục nhưng PGS.TS Cao Minh Thì (nguyên Giám đốc Sở Giáo dục - Đào tạo TP Hồ Chí Minh) vẫn dành ra những ngày nghỉ ít ỏi để đi tìm phần mộ 3 người anh trai liệt sĩ của mình. Hành trình ấy gian nan, trắc trở, không ít lần thất vọng, tưởng như tuyệt vọng. Người anh hai là Cao Minh Lộc (sinh năm 1925) là Đội viên Đội cảm tử quân thuộc Quốc gia tự vệ cuộc Cần Thơ (tiền thân của Công an TP Cần Thơ ngày nay).

Đội được thành lập tháng 11/1945 gồm 6 đồng chí là: Lê Bình, Bùi Quang Trinh, Trần Chiên, Lê Nhật Tảo, Cao Minh Lộc, Trần Hữu Nghi, đồng chí Lê Bình là Trưởng Quốc gia tự vệ cuộc, chỉ huy đội.

PGS.TS Cao Minh Thì bên di ảnh 3 người anh trai liệt sĩ.

Thời điểm này, quân Pháp đã chiếm Cần Thơ, Ban chỉ huy đại đội quân Pháp do quan ba Rouen đứng đầu được lập tại quận Cái Răng. Thấy rõ âm mưu của kẻ địch, Tỉnh ủy, Ủy ban kháng chiến hành chính tỉnh Cần Thơ quyết định giao cho lực lượng vũ trang và Quốc gia tự vệ cuộc phải tổ chức trận đánh phủ đầu, yêu cầu là gây chấn động về quân sự đối với quân xâm lược Pháp và bọn tay sai. Sau khi nhận được chỉ thị của Tỉnh ủy Cần Thơ, đồng chí Lê Bình họp bàn với các đồng chí trong Đội cảm tử quân và thống nhất thực hiện chiến thuật “hóa trang kỳ tập”.

Theo đó, ngày 12/11/1945, thành viên trong đội nhân việc Pháp cấp giấy hồi cư và giấy phép sinh hoạt, mua bán cho dân để cải trang làm người buôn bán, xin giấy phép qua lại. Họ vào vai những Hoa kiều, dùng 2 chiếc ghe chở đầy lúa, gạo, trái cây và thịt heo, chèo về thị trấn Cái Răng. Ngay sau khi 2 chiếc ghe cập bến Cái Răng, các thành viên nhanh chóng khiêng thịt heo vào sân sở chỉ huy Pháp với lý do xin giấy phép để buôn bán.

Khi vừa vào bên trong, cũng là lúc tên quan ba Rouen đang trên lầu bước xuống. Nhanh như cắt, đồng chí Lê Bình rút súng ngắn bóp cò, tên quan Pháp ngã lăn xuống đất, lập tức các đồng chí Bùi Quang Trinh, Trần Chiên rút súng ra cùng đồng chí Lê Bình xông lên tiêu diệt địch. Bên ngoài, khi nghe tiếng súng, các đồng chí Cao Minh Lộc, Lê Nhật Tảo nhanh chóng tiến vào phối hợp cùng đồng đội đánh địch. Quân Pháp bị đánh bất ngờ, hoảng loạn, gần như bị tê liệt. Lợi dụng thời cơ, đồng chí Lê Bình ra hiệu cho các đồng chí Bùi Quang Trinh, Cao Minh Lộc khống chế những tên còn lại, đồng thời hạ lá cờ Pháp, kéo lên cao lá cờ đỏ sao vàng của ta.

Quân Pháp nhanh chóng củng cố lực lượng phản công, tập trung chi viện, bao vây quân cảm tử, đồng chí Lê Bình và đồng chí Bùi Quang Trinh anh dũng hy sinh ngay trên cột cờ. Các đồng chí Cao Minh Lộc, Lê Nhật Tảo, Trần Chiên tiếp tục chiến đấu, lợi dụng địa hình, vách nhà và vật cản để tiêu diệt thêm nhiều tên địch cho đến viên đạn cuối cùng thì ngã xuống. Cuộc chiến đấu không cân sức kéo dài hơn 30 phút. Kết thúc trận đánh, đội cảm tử tiêu diệt 27 tên và làm bị thương 17 tên, trong đó có tên quan ba Rouen bị thương nặng.

4 anh em PGS.TS Cao Minh Thì bên phần mộ liệt sĩ Cao Minh Lộc.

Ngày 3/8/1993, đồng chí Lê Bình được Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Đến ngày 1/3/2010, Chủ tịch nước ký quyết định phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân cho Đội cảm tử quân thuộc Quốc gia tự vệ cuộc Cần Thơ. Nơi diễn ra trận “hóa trang kỳ tập” trở thành khu di tích lịch sử cấp thành phố, tọa lạc tại phường Lê Bình, quận Cái Răng (TP Cần Thơ). Hiện nay, di tích địa điểm chiến thắng của Đội cảm tử, Quốc gia tự vệ cuộc tỉnh Cần Thơ năm 1945 đã được UBND thành phố giao cho Công an TP Cần Thơ quản lý, nâng cấp thành Nhà truyền thống Công an TP Cần Thơ.

Ngày anh trai Cao Minh Lộc hy sinh, nhà giáo Cao Minh Thì mới chỉ là cậu bé 9 tuổi nhưng đã cảm nhận được nỗi đau mất mát: “Lúc đó, việc đón nhận tin anh hai mất là một cái tin vô cùng đau đớn. Tim tôi như thắt lại, nghẹn thở. Tôi trở nên trầm tư hơn, suy nghĩ mông lung, day dứt, băn khoăn. Vì chiến tranh, vì hoàn cảnh lúc bấy giờ nên gia đình tôi không thể đi tìm xác anh để lo mai táng được”, PGS.TS Cao Minh Thì nghẹn ngào hồi tưởng.

Khi đất nước vừa giải phóng, ông đã giục lòng mình phải đi tìm mộ anh hai. Ông đi về Cần Thơ, qua Cái Răng, đến địa điểm diễn ra trận đánh Lê Bình rất nhiều lần. Ông gặp gỡ, hỏi thăm những người cao tuổi, nhờ chính quyền trợ giúp nhưng sự việc đã trôi qua hơn 30 năm, mọi thứ gần như đã thay đổi, dấu tích cũng mờ nhạt. “Tôi nghe kể anh Cao Minh Lộc hy sinh ngay đầu cầu Cái Răng, xác của anh trôi theo sông khoảng 1 cây số rồi tấp vào bờ. Tôi lần mò xuống chợ hỏi thăm và được người ta chỉ đến nhà ông Mười ở khu vực này. Ông Mười xác nhận có vớt xác của một chiến sĩ trôi sông trong trận đánh quân Pháp ở Cái Răng và đưa về chôn ngay dưới nền nhà. Toàn bộ giấy tờ của liệt sĩ vẫn được gia đình ông Mười lưu giữ cho đến ngày gặp tôi để trao trả”, PGS.TS Cao Minh Thì kể về ngày tìm được hài cốt anh hai.

Sau đó, ông báo cáo Sở Lao động, Thương binh và Xã hội xin phép vào bốc phần mộ của liệt sĩ Cao Minh Lộc đưa ra chôn tại Nghĩa trang liệt sĩ TP Cần Thơ. Ông dự định khi lo xong việc của anh sẽ quay lại cảm ơn ông Mười nhưng khi trở lại thì ông Mười đã chuyển đi nơi khác: “Tôi đã không ngừng tìm kiếm, dò hỏi khắp nơi mà vẫn không có tung tích của ông Mười. Cho đến bây giờ, tôi vẫn luôn day dứt, trăn trở vì ngày ấy chưa kịp hỏi tên tuổi đầy đủ của ông Mười cũng như hoàn cảnh cuộc sống của gia đình người ân nhân đã chăm sóc, bảo vệ phần mộ của anh hai suốt hơn 30 năm. Tôi cảm thấy mình mắc nợ ông Mười một điều gì đó thật lớn lao”, PGS.TS Cao Minh Thì bộc bạch.

Hành trình bất tử

Phần mộ của anh hai Cao Minh Lộc đã xong, PGS.TS Cao Minh Thì tiếp tục tìm kiếm mộ của anh tư, liệt sĩ Cao Minh Thiện (sinh năm 1930). Tốt nghiệp Trung học Cần Thơ, Cao Minh Thiện được đưa đi học Trường Quân chính. Anh đỗ đầu khóa cả về văn hóa lẫn quân sự. Sau đó, anh hoàn thành xuất sắc đợt kiểm tra sát hạch của toàn Quân khu 9, đứng đầu cấp bậc chỉ huy đại đội. Anh được bổ nhiệm làm Đại đội phó Đại đội 1091, thuộc Trung đoàn Tây Đô. Năm 1951, anh chỉ huy trận đánh chặn đầu xe của địch trên tuyến đường Cần Thơ - Sóc Trăng. Vừa xong trận đánh thì bất ngờ có một đoàn xe khác của địch ở phía sau tiến đến, chúng dùng súng 12 ly 7 bắn xối xả vào tổ chiến đấu, đồng chí Cao Minh Thiện đã hy sinh.

“Tôi không sao quên được ngày nhận tin anh hy sinh và chuyến đi nhận xác anh về. Đó là một đêm trăng mờ, sương giăng thấp thoáng. Cùng đi ghe với tôi còn có 5 người nữa. Khi lấy được xác anh, tự tay tôi khâm liệm và đem về chôn tại nghĩa trang đình Hòa Hưng, cách nhà khoảng 1 cây số. Tôi có một tấm bia mộ đánh dấu kỹ càng nhưng sau giải phóng năm 1975, tôi quay trở về thì khu mộ này đã dời sang nghĩa trang liệt sĩ huyện Rồng Giềng (Kiên Giang). Vì mất hoặc không có thông tin nên tất cả phần mộ dời đi đều được chôn ở khu liệt sĩ vô danh. Một lần nữa, tôi phải lặn lội đi tìm phần mộ của anh tư”, PGS.TS Cao Minh Thì kể.

Việc tìm kiếm mộ liệt sĩ Cao Minh Thiện là cả một câu chuyện lỳ kỳ, người làm khoa học như PGS.TS Cao Minh Thì cũng khó có thể lý giải được những điều kỳ lạ xảy ra. Suốt thời gian dài tìm kiếm mộ, rất nhiều việc đã xảy ra tưởng như vô vọng vì thất bại nhiều lần. Ông kể: “Thời gian quá lâu rồi, nắm xương dưới phần mộ đã mục nát, các tấm bia mộ liệt sĩ đều giống nhau, tôi không biết phải tìm bằng cách nào. Tôi đứng lặng người hàng giờ bên các phần mộ để cảm nhận điều gì đó mà người ta hay gọi là “linh cảm tình thân”.

Cuối cùng, nhờ sự cố gắng, niềm tin tâm linh và sự giúp sức của nhà ngoại cảm, tôi đã tìm được phần mộ anh tư của mình trong những ngôi mộ vô danh ở nghĩa trang Giồng Riềng”. Ngày đặt bát hương trước tấm bia mộ có danh phận, có tên tuổi, quê quán của liệt sĩ Cao Minh Thiện, thầy giáo Cao Minh Thì lặng đi vì xúc động. Ông thanh thản về phần gia đình của mình, nhưng cảm thương cho những nấm mộ liệt sĩ khác khi vẫn chưa thể tìm được danh tính.

Anh hai và anh tư đều đã trở về với gia đình, với đồng đội, có danh, có phận, riêng anh ba là Cao Minh Tường (sinh năm 1928) vẫn còn lẩn khuất đâu đó trong khu mộ tập thể mà chưa thể xác định được hài cốt. “Anh ba của tôi đi bộ đội, làm Trưởng chi quân báo hoạt động ở bên Campuchia. Anh bị địch bắt, đưa về giam giữ ở nhà lao Sài Gòn. Gia đình tôi lúc này đang ở trong vùng kháng chiến nên chỉ có thể nghe thông tin qua những đồng đội cùng hoạt động với anh ba. Bẵng đi thời gian không còn nghe tin tức về anh nữa, rồi sau đó gia đình được thông báo anh ba đã hy sinh”, PGS.TS Cao Minh Thì hồi tưởng về liệt sĩ Cao Minh Tường.

Bia tưởng niệm trận đánh của đồng chí Lê Bình và các cảm tử quân đã hy sinh, trong đó có liệt sĩ Cao Minh Lộc.

Trong hành trình đi tìm mộ của anh ba, PGS.TS Cao Minh Thì đã về lại các đơn vị mà anh ba từng học tập hoặc tham gia chiến đấu, gặp những người trong giai đoạn hoạt động cùng anh ba. Hàng trăm mảnh ghép được chắp nối, đây là công việc cực kỳ khó khăn vì sự biến động dân cư trong thời gian dài và TP Hồ Chí Minh đang trong tiến trình đô thị hóa, phát triển kinh tế. Cuối cùng, ông thu thập được thông tin, đồng chí Cao Minh Tường bị địch giết hại trong nhà lao, sau đó được chôn trong khu mộ tập thể ở gần chùa Giác Lâm (quận 6, TP Hồ Chí Minh). Có chút manh mối, ông đã gặp vị trụ trì chùa Giác Lâm và được thầy cho biết, xung quanh chùa trước kia là khu nghĩa trang bị bỏ phế. Sau khi giải tỏa nghĩa trang, người ta đứng ra thu gom các phần mộ, phát hiện có một cái hố chôn cất rất nhiều người. Sau đó, người ta xây một cái tháp lên trên phần mộ tập thể đó.

Ngày nay, tháp nằm trong khuôn viên chùa Giác Lâm. “Không biết ở dưới tháp ấy có hài cốt của anh ba của tôi hay không, vì thời gian hơn 70 năm rồi, có thể mọi thứ chỉ còn là nắm đất và thông tin có được cũng rất mơ hồ. Nhưng, tôi vẫn thường đến đây để thắp hương và xem phần mộ tập thể này là nơi an nghỉ của liệt sĩ Cao Minh Tường, hằng năm, đến ngày rằm tháng 3, là ngày giỗ của anh ba”, nhà giáo Cao Mình Thì chia sẻ.

Đất nước hòa bình tròn 50 năm, nhưng vẫn còn rất nhiều liệt sĩ đang nằm lại đâu đó mà chưa xác định được danh tính để “trả lại tên cho anh”. Câu chuyện đi tìm phần mộ 3 người anh của nhà giáo Cao Minh Thì cũng là hành trình dài của hàng triệu trái tim luôn bền bỉ, kiên trì để đưa các liệt sĩ trở về quê mẹ.

Ngọc Hoa