'May đo' chính sách để khắc phục 6 điểm yếu của doanh nghiệp tư nhân

Điểm yếu đầu tiên được ông Nguyễn Quốc Kỳ, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Vietravel nhấn mạnh, là tình trạng thiếu vốn và khó tiếp cận các nguồn tài chính, khiến doanh nghiệp không đủ lực để mở rộng quy mô hay đầu tư chiều sâu.

Điểm yếu thứ hai là năng lực quản trị của nhiều doanh nghiệp còn yếu, chưa theo kịp với yêu cầu hiện đại hóa, dẫn đến hoạt động thiếu hiệu quả và khó thích ứng với thị trường biến động.

Nguồn nhân lực trong khối doanh nghiệp tư nhân cũng là điểm yếu, khi chất lượng lao động chưa đáp ứng được yêu cầu chuyên môn, kỹ năng và tác phong công nghiệp. Thiếu đầu tư cho đổi mới sáng tạo là yếu tố tiếp theo khiến sản phẩm, dịch vụ của doanh nghiệp thiếu sức cạnh tranh, chưa tạo được sự khác biệt trên thị trường.

Ngoài ra, các doanh nghiệp còn thiếu sự liên kết trong chuỗi giá trị, thường hoạt động đơn lẻ, manh mún, dẫn đến hiệu suất thấp và khó vươn ra thị trường rộng lớn.

Cuối cùng, sự hạn chế trong hiểu biết pháp luật khiến nhiều doanh nghiệp gặp khó trong việc tuân thủ quy định hoặc tận dụng chính sách hỗ trợ, thậm chí dễ rơi vào rủi ro pháp lý, ông Kỳ khẳng định.

“Nhà nước cần xây dựng chính sách ‘may đo’ để khắc phục sáu điểm yếu chí tử này”, Chủ tịch Tập đoàn Vietravel nhấn mạnh tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2025 tổ chức mới đây.

Ông Nguyễn Quốc Kỳ, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Vietravel. Ảnh: QH

Rào cản lớn nhất là bộ máy, con người “cũ”

Theo ông Kỳ, nền kinh tế hiện đã có "bộ tứ trụ cột" gồm các Nghị quyết 68, 57, 59 và 66 của Bộ Chính trị. Tuy nhiên, rào cản lớn nhất vẫn là bộ máy cũ nên rất cần phải tính toán lại toàn bộ hệ thống thể chế, tổ chức và cả con người.

Có những con người từ "ngày hôm qua", sau khi sắp xếp lại thì vẫn ngồi đó và có thể mang theo tư duy e dè, ngại thay đổi. "Nếu vẫn cứ đi trên con đường chưa được san lấp, thì ngay cả có xe địa hình cũng không thể đi qua được", ông ví von.

Ông Trần Anh Dũng, Giám đốc Điều hành Công ty CP phát triển Hùng Hậu, nhấn mạnh đến việc phải tiến hành ‘cuộc cách mạng’ thực sự trong cải cách thủ tục hành chính, tránh tình trạng ‘trên thông dưới tắc’.

Theo ông Dũng, cách đây gần 30 năm, ông từng tìm hiểu lý do tại sao các doanh nghiệp Trung Quốc có thể phát triển nhanh như ‘nấm sau mưa’, dù những doanh nghiệp đó rất trẻ, thậm chí là doanh nghiệp khởi nghiệp.

“Khi sang Trung Quốc khảo sát, tôi nhận ra một điều quan trọng: họ có nhiều chính sách hỗ trợ rất cụ thể và hiệu quả”, ông nói.

Dẫn chứng, ông Dũng cho hay, khi doanh nghiệp mở nhà máy trong khu công nghiệp, Chính phủ sẽ hỗ trợ về đất đai, vốn vay để xây dựng ký túc xá cho công nhân. Nhiều nơi còn miễn tiền sử dụng đất và đầu tư hạ tầng để doanh nghiệp có thể xây nhà ở công nhân với mức thuê rất thấp.

Nhờ chi phí sinh hoạt và lương bổng hợp lý, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp được nâng cao rõ rệt.

Từ đó, ông Dũng kiến nghị cần tạo hành lang pháp lý và điều kiện phát triển không chỉ trong nước mà còn hướng tới xây dựng thương hiệu quốc gia ở tầm khu vực và quốc tế.

Ông Nguyễn Tử Quảng, Tổng giám đốc Tập đoàn BKAV. Ảnh: QH

Ông Nguyễn Tử Quảng, Tổng giám đốc Tập đoàn BKAV cho hay, bản thân rất vui mừng khi thời gian gần đây Bộ Chính trị, Chính phủ và các cấp lãnh đạo đã thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến việc phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Tuy nhiên, ông cũng không khỏi băn khoăn: Tại sao con người Việt Nam có tố chất, chúng ta có những nguồn lực nhất định, nhưng vẫn chưa thể phát triển mạnh mẽ, bứt phá như kỳ vọng?

Lý do được ông Quảng nêu ra là cơ chế của khu vực công rất khó để con người sáng tạo. Ví dụ, nếu đầu tư 100 triệu đồng mà thất bại, họ có thể phải chịu trách nhiệm hành chính hoặc thậm chí hình sự.

Trong khi đó, doanh nghiệp tư nhân thì có thể bỏ cả nghìn tỷ đồng để làm. “Đó là tiền của tôi, và tôi có quyền quyết định”, ông nói.

Vì vậy, chuyên gia này kiến nghị cần xây dựng một hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch, với các cơ chế và chính sách tạo ra một sân chơi công bằng cho mọi doanh nghiệp. Từ đó, doanh nghiệp Việt mới có cơ hội bứt phá, đóng góp thực sự vào sự phát triển của đất nước.

“Xa lộ” lớn để doanh nghiệp vươn tầm, nhưng…

Ông Phan Hữu Duy Quốc, Chủ tịch HĐQT Tổng công ty Xây dựng số 1 (CC1) cho hay, từ khi Bộ Chính trị ban hành kết luận về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam, CC1 đã bắt đầu chuẩn bị, nâng cao năng lực quản trị, tài chính và quản lý dự án.

Tuy nhiên, không thể kỳ vọng doanh nghiệp trong nước có thể "trong phút chốc" trở thành tập đoàn lớn đủ sức triển khai các dự án hàng tỷ USD.

Vì vậy, để thực hiện các dự án quy mô lớn, cần phát huy sức mạnh liên kết giữa các doanh nghiệp trong nước. Đặc biệt, có thể xem xét việc hợp tác với các tập đoàn lớn nước ngoài để cùng nhau phát triển các dự án lớn.

Ông Phan Hữu Duy Quốc, Chủ tịch HĐQT Tổng công ty Xây dựng số 1 (CC1). Ảnh: QH

“Với quyết tâm chính trị từ Nghị quyết 68, tôi kỳ vọng doanh nghiệp Việt sẽ từng bước lớn mạnh. Đặc biệt, nếu Nhà nước tạo ra một ‘xa lộ’ thuận lợi cho phát triển, thì doanh nghiệp tư nhân chắc chắn sẽ cùng nhau trưởng thành và phát triển”, ông Quốc nói.

Dưới góc nhìn khác, bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Tập đoàn Tân Đông Hiệp, Chủ tịch Hội Lương thực thực phẩm TP.HCM nhấn mạnh đến tình trạng quy định pháp luật chồng chéo, chính sách thay đổi quá đột ngột, cùng với cơ chế thực thi thiếu minh bạch đang trở thành những rào cản nghiêm trọng đối với doanh nghiệp.

Theo bà Chi, các doanh nghiệp vẫn cảm nhận được tư duy quản lý theo hướng 'không quản được thì cấm', thay vì tư duy kiến tạo.

Hiện nay, cả nước có hàng trăm ngàn hộ kinh doanh nhỏ lẻ có khả năng chuyển đổi thành doanh nghiệp chính thức nếu được hỗ trợ phù hợp về cơ chế, chính sách thuế và kế toán.

“Trong bối cảnh Nghị quyết 68 đang được triển khai, các hộ kinh doanh tại TP.HCM có thể phát triển và chuyển đổi thành công thành doanh nghiệp nếu được quan tâm và hỗ trợ kịp thời”, bà Chi khẳng định.

“Mở cửa hết cỡ” cho kinh tế tư nhân

Bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Tập đoàn Tân Đông Hiệp, Chủ tịch Hội Lương thực thực phẩm TP.HCM.

TS Trần Du Lịch, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế TP.HCM thừa nhận, trên thực tế, doanh nghiệp tư nhân vẫn đang phải đối mặt với một ‘mê hồn trận’ các điều kiện kinh doanh chồng chéo, rườm rà, khiến quyền tự do kinh doanh bị hạn chế đáng kể.

Do đó, ông Lịch nhấn mạnh, việc đặt khu vực kinh tế tư nhân vào đúng vai trò, vị trí trong nền kinh tế thị trường là hết sức cần thiết, không chỉ ở cấp độ chính sách mà còn trong thực tiễn thực thi pháp luật.

“Vấn đề này đã được thể chế hóa rất cụ thể trong Nghị quyết 198 của Quốc hội, trên cơ sở Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị”, ông Lịch nói.

Vì vậy, chuyên gia này khuyến nghị, chính sách đặt hàng, đấu thầu hạn chế, chỉ định thầu hoặc khuyến khích khu vực tư nhân tham gia cùng Nhà nước vào các lĩnh vực chiến lược, trọng điểm cần được triển khai mạnh mẽ.

Tất nhiên, cũng cần có các giải pháp để vừa tạo điều kiện cho doanh nghiệp, vừa bảo đảm hiệu quả quản lý, hạn chế rủi ro và thất thoát.

Ủng hộ quan điểm này, PGS.TS Trần Đình Thiên, Ủy viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng nhấn mạnh, đã đến lúc "mở cửa hết cỡ" cho kinh tế tư nhân.

Cụ thể, theo ông Thiên, điểm then chốt là thay đổi tư duy nhận thức và lập luận tư tưởng. Trước đây, khu vực tư nhân bị xem như một lực lượng ‘ngoài hệ thống’, thì nay đã được công nhận là ‘một phần của chúng ta’, được hỗ trợ bằng các chính sách và thể chế ngày càng cởi mở.

Ông Thiên nói những tư duy kiểu ‘quản không được thì cấm’ cần phải chấm dứt. Trước đây, chính sách chưa thực sự hướng đến thị trường hay hỗ trợ khu vực tư nhân. Thế nên bây giờ, cần phát triển đồng bộ các loại thị trường: thị trường nguồn lực, thị trường đất đai, tài chính…

Bên cạnh đó, cải cách thể chế kinh tế và pháp lý cũng cần được đẩy mạnh. Cần chấm dứt tư duy "xin - cho" từ dưới lên, vốn gây rủi ro cho doanh nghiệp và cho cấp dưới.

“Tư duy cải cách phải từ trên xuống, rõ ràng và dứt khoát. Khi tư duy đã thống nhất, thì việc triển khai chỉ cần đồng bộ và nhất quán”, ông Thiên nói thêm.

Không chỉ vận dụng Nghị quyết 68, ông Thiên cho rằng cần đặt nghị quyết này trong tổng thể các nghị quyết quan trọng khác như 57, 59 và 66, tạo thành một bộ khung chiến lược toàn diện.

Phía các doanh nghiệp cũng cần chú ý và vận dụng đồng bộ cả bốn nghị quyết để đảm bảo các sáng kiến mới được hậu thuẫn mạnh mẽ.

“Đến thời điểm hiện tại, cần mạnh dạn loại bỏ các hệ thống pháp lý, cơ chế chính sách cũ kỹ, lỗi thời vì chúng không còn phù hợp để thúc đẩy phát triển. Đặc biệt, cần thiết lập một hệ thống mới, hiện đại, phù hợp với yêu cầu của khu vực tư nhân để họ có cơ hội vươn lên”, ông Thiên nhấn mạnh.

An Nhiên