Mặt trận khác giữa Israel và Hamas ở Gaza

Hơn 2 tháng kể từ khi lệnh ngừng bắn mới nhất tại Dải Gaza có hiệu lực, vấn đề hàng viện trợ được phép vào vùng lãnh thổ này lại trở thành tâm điểm tranh cãi gay gắt, trong bối cảnh người dân Palestine vẫn đang phải đối mặt với hậu quả nặng nề của xung đột.

Câu hỏi cốt lõi được đặt ra là liệu Israel có thực hiện đầy đủ cam kết then chốt trong thỏa thuận ngừng bắn do Mỹ hậu thuẫn, đó là cho phép đủ lượng viện trợ nhân đạo vào Gaza hay không. Israel khẳng định đã tuân thủ, song các tổ chức nhân đạo và chính quyền Gaza có liên hệ với Hamas lại đưa ra những số liệu trái ngược.

Một người bán hàng Palestine bày bán cá mòi trên một con phố thuộc khu chợ địa phương ở thành phố Gaza, ngày 19/12/2025. Ảnh: AP

Tranh cãi xoay quanh số lượng xe tải

Tranh luận chủ yếu xoay quanh số lượng xe tải được cho là đi vào Gaza mỗi ngày. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, con số này chỉ phản ánh một phần thực tế, bởi phần lớn xe tải do tư nhân vận hành và chở hàng hóa thương mại – vốn vượt quá khả năng chi trả của nhiều người dân Gaza.

Theo thỏa thuận ngừng bắn, tối thiểu 600 xe tải mỗi ngày phải được phép vào Gaza, dù chưa rõ con số này có chỉ riêng xe chở viện trợ nhân đạo hay bao gồm cả hàng thương mại. Israel cho biết đã đáp ứng yêu cầu này kể từ khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực ngày 10/10. Mỹ – đồng minh thân cận của Israel và là bên điều phối hoạt động viện trợ từ một trung tâm ở miền Nam Israel – cũng cho rằng Israel đã tuân thủ cam kết này trong 5 tuần gần đây.

Tuy nhiên, theo COGAT – cơ quan quân sự Israel phụ trách điều phối viện trợ vào Gaza – khoảng 80% số xe tải nói trên thuộc khu vực tư nhân.

Hệ quả của việc gia tăng hàng thương mại là hai mặt. Các chợ ở Gaza hiện đã có nguồn cung dồi dào hơn, giá một số mặt hàng thiết yếu như bột mì và thịt bắt đầu giảm. Tuy vậy, sau 2 năm xung đột, phần lớn người dân không đủ khả năng mua sắm. Ngoài ra, nhiều mặt hàng thương mại như thuốc lá, điện thoại di động hay đồ ăn vặt không giúp giải quyết tình trạng suy dinh dưỡng đang lan rộng.

Tổ chức phi lợi nhuận Refugees International nhận định rằng các nguồn cung thương mại “thường được ưu tiên hơn viện trợ nhân đạo nhưng không đáp ứng được các nhu cầu cấp thiết”.

COGAT cho biết khoảng 70% số xe tải chở thực phẩm, phần còn lại mang theo thiết bị y tế, vật tư trú ẩn, lều trại, quần áo và các mặt hàng nhân đạo thiết yếu khác. Tuy nhiên, cơ quan này từ chối cung cấp dữ liệu chi tiết, cho rằng việc công bố có thể mang lại lợi ích cho Hamas. Trang dữ liệu trực tuyến do COGAT vận hành về viện trợ Gaza cũng đã ngừng cập nhật kể từ khi lệnh ngừng bắn bắt đầu.

Những con số khác nhau từ các tổ chức quốc tế

Theo các tổ chức nhân quyền, Israel kiểm soát hoàn toàn các cửa khẩu vào Gaza và là bên duy nhất có khả năng theo dõi chính xác lượng hàng hóa và viện trợ đi vào khu vực này.

“Hiện có rất ít thông tin minh bạch về số lượng và chủng loại hàng hóa thực sự được đưa vào Gaza”, bà Shaina Low, cố vấn truyền thông của Hội đồng Người tị nạn Na Uy, cho biết.

Tuần trước, các chuyên gia an ninh lương thực toàn cầu cảnh báo toàn bộ Gaza đang đứng trước nguy cơ nạn đói, dù cho biết tình trạng nạn đói lan rộng ngoài thành phố Gaza – nơi đã được tuyên bố có nạn đói hồi tháng 8 năm nay – hiện đã được ngăn chặn. Israel bác bỏ, gọi đây là thông tin “bị bóp méo” và “thiên lệch”.

Trong bản báo cáo, các tác giả dẫn số liệu được cho là do Israel cung cấp, cho biết trong tháng 10, kể từ khi ngừng bắn có hiệu lực, trung bình mỗi ngày chỉ có 540 xe tải (bao gồm cả viện trợ và hàng thương mại) vào Gaza; con số này trong tháng 11 là 581 xe – đều thấp hơn mức tối thiểu 600 xe theo thỏa thuận.

Trong khi đó, các cơ quan bên trong Gaza đưa ra con số còn thấp hơn. Báo cáo công bố tuần này của Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) cho biết trong hai tuần đầu tháng 12, trung bình mỗi ngày chỉ có 256 xe tải chở cả viện trợ và hàng thương mại vào Gaza. Báo cáo dẫn nguồn từ Phòng Thương mại và Công nghiệp cùng Cơ quan Cứu trợ Gaza trực thuộc Hamas.

Nguyên nhân của sự chênh lệch lớn giữa các số liệu hiện chưa được làm rõ.

Trở ngại đối với viện trợ nhân đạo

Báo cáo của WFP cũng chỉ ra rằng ngay cả hàng hóa thương mại cũng phải đối mặt với “một hệ thống phê duyệt phức tạp” cùng các khoản phí “quá cao”, lên tới vài nghìn USD cho mỗi xe tải đi qua cửa khẩu Rafah từ Ai Cập hoặc từ Bờ Tây. Điều này khiến giá các mặt hàng thiết yếu như trứng và rau xanh tăng mạnh.

Khoảng 20% số xe tải vào Gaza là xe phi thương mại, phục vụ cho các cơ quan Liên hợp quốc, các tổ chức cứu trợ hoặc các chính phủ nước ngoài. Chính phủ Israel không trực tiếp cung cấp viện trợ cho Gaza.

Bảng dữ liệu của Liên hợp quốc theo dõi lượng viện trợ được bốc dỡ xuống tại các cửa khẩu Gaza và số hàng đến được các điểm phân phối dự kiến. Tuy nhiên, không có tổ chức độc lập nào theo dõi lượng viện trợ do các chính phủ tài trợ.

Từ ngày 10/10 đến 21/12, có 9.379 xe tải viện trợ đến được các điểm phân phối tại Gaza, trong đó thực phẩm chiếm hơn 80% tổng trọng lượng. Trung bình mỗi ngày có khoảng 130 xe đến đích. Trong cùng thời gian, 156 xe tải khác đã bị chặn lại bởi đám đông thiếu đói hoặc các nhóm vũ trang.

Lượng hàng trên mỗi xe tải cũng không đồng đều do các hạn chế của Israel, bao gồm việc cấm các mặt hàng bị cho là có thể sử dụng cho mục đích quân sự, chẳng hạn như lều có khung nhôm.

Theo WFP, những bất cập này đã khiến khẩu phần lương thực bị cắt giảm hồi đầu tháng, khi một số hộ gia đình ở Gaza chỉ nhận được khẩu phần đáp ứng khoảng 75% nhu cầu calo tối thiểu, nhằm “tiếp cận được nhiều người nhất có thể”.

Tình trạng đói nghèo ở Gaza

Báo cáo mới nhất của Cơ chế Phân loại Giai đoạn An ninh Lương thực Tích hợp (IPC) – cơ quan hàng đầu thế giới về khủng hoảng lương thực – cho biết an ninh lương thực tại Gaza đã có “những cải thiện đáng kể” kể từ khi ngừng bắn có hiệu lực, song tình hình vẫn “hết sức mong manh”.

IPC nhấn mạnh nhu cầu của Gaza vẫn ở mức rất lớn và viện trợ nhân đạo cần được đưa vào khu vực này mà không bị cản trở.

Nhiều người Palestine cho biết dù các chợ ở Gaza hiện có nhiều hàng hóa hơn, đa số người dân vẫn không đủ khả năng mua. Phó Chủ tịch phụ trách tình trạng khẩn cấp của Ủy ban Cứu trợ Quốc tế (IRC), ông Bob Kitchen, nhận định khả năng tiếp cận lương thực tại Gaza “vô cùng bất bình đẳng”.

Ông cho biết thêm: “Phần lớn thực phẩm vào Gaza hiện nay có giá trị dinh dưỡng thấp, như bánh kẹo hay đồ uống nhiều đường, điều này hầu như không giúp ích cho quá trình phục hồi sau suy dinh dưỡng”.

Hoàng Phạm/VOV.VN Theo AP