Mất ngủ - căn bệnh âm thầm hủy hoại sức khỏe thể chất và tinh thần

"Căn bệnh thời đại”

“70-80% bệnh nhân đến gặp chúng tôi đều than phiền về giấc ngủ. Mất ngủ, ngủ nhiều, nhưng chỉ 15-18% được điều trị” - BSCKII Đoàn Thị Huệ thông tin tại hội thảo về bệnh rối loạn giấc mất ngủ, do Viện Sức khỏe tâm thần (SKTT) Bệnh viện Bạch Mai tổ chức chiều nay (9/6).

BS. Huệ chia sẻ về một bệnh nhân mà chị từng gặp: Anh T.V.H vốn là lái xe tải, mới đây chuyển sang lái xe con. Ở vị trí công việc mới, phải nề nếp hơn từ trang phục đến giờ giấc, anh bị căng thẳng đến mất ngủ, kéo dài từ khi chuyển việc. Anh trở nên cáu gắt, bất an. May sự rối loạn giấc ngủ được phát hiện sớm, nên chỉ phải điều trị ngoại trú.

Tại hội nghị, BSCKII Phạm Công Huân cũng chia sẻ về trường hợp bệnh nhân bị rối loạn giấc ngủ mà anh đang điều trị. Đó là chị P.T.B (40 tuổi, Hà Nội) nhập viện sau thời gian dài mệt mỏi, khó ngủ.

BSCKII Đoàn Thị Huệ: chỉ 15-18% bệnh nhân mất ngủ được điều trị

Chị từng là người ngủ dễ, nhưng khi con bước vào kỳ thi chuyển cấp, chị cũng đồng thời thăng chức, đảm nhận thêm vai trò quản lý. Vừa lo việc cơ quan, vừa sát sao việc học của con, chị thường thức đến quá nửa đêm. Ban đầu, chị vẫn ngủ được 4–5 tiếng mỗi đêm, rồi dần dần chỉ còn 2–3 tiếng, rồi có đêm gần như trắng. Mỗi sáng thức dậy, cơ thể chị như chưa từng nghỉ ngơi.

Chị B. không biết rằng, mình đang bị rối loạn giấc ngủ – một trong những rối loạn ngày càng phổ biến trong xã hội hiện đại. Giống như hàng triệu người khác, chị âm thầm chịu đựng, cho đến khi kiệt sức, dễ cáu gắt, công việc đình trệ, cuộc sống đảo lộn.

Không chỉ là mệt mỏi, cơ thể bị bào mòn từng ngày

BS Huệ cho biết tại Việt Nam, số liệu chưa thống kê đầy đủ, nhưng tình trạng bệnh nhân đến khám vì rối loạn giấc ngủ ngày càng gia tăng, đặc biệt sau đại dịch COVID-19 – giai đoạn mà lo âu, trầm cảm và áp lực kinh tế xã hội đều gia tăng, nhưng chỉ khoảng 15% được điều trị.

Mất ngủ không phân biệt giới tính hay lứa tuổi, nhưng phụ nữ – đặc biệt ở giai đoạn mãn kinh – có tỷ lệ mất ngủ cao hơn nam giới. Ngoài ra, người lớn tuổi, người làm việc theo ca, người hút thuốc, sử dụng rượu bia, cafein, hay có áp lực công việc cũng nằm trong nhóm nguy cơ cao.

Có người mất ngủ bắt nguồn từ chính nỗi lo về… việc không ngủ được. Cũng có dạng mất ngủ nghịch lý, trong đó bệnh nhân khẳng định họ không ngủ, nhưng điện não đồ lại cho thấy họ có ngủ – dù ngủ nông. Dạng mất ngủ này liên quan đến rối loạn nhận thức và ám ảnh cơ thể.

Theo BSCKII Đoàn Thị Huệ, bệnh mất ngủ được xác định khi kéo dài ít nhất 3 tháng, xảy ra tối thiểu 3 đêm mỗi tuần với các biểu hiện: Khó vào giấc ngủ, ngủ không sâu, thức dậy sớm hoặc ngủ không thấy sảng khoái.

Người mất ngủ thường phải đối mặt với uể oải, mệt mỏi, trí nhớ giảm sút, khả năng tập trung kém. Các chuyên gia cảnh báo thiếu ngủ kéo dài làm giảm trí nhớ, chậm phản xạ, tăng nguy cơ mắc Alzheimer, Parkinson, tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim, nguy cơ cao đột quỵ, miễn dịch suy giảm, chuyển hóa rối loạn.

Mối liên hệ giữa mất ngủ và trầm cảm, lo âu là rất rõ ràng. Theo thống kê, 80–90% bệnh nhân trầm cảm bị mất ngủ; đồng thời, mất ngủ làm tăng nguy cơ mắc trầm cảm gấp gần 4 lần. Mất ngủ cũng là yếu tố tiên lượng cơn hưng cảm ở người rối loạn lưỡng cực và tăng nguy cơ tự sát ở bệnh nhân tâm thần nặng.

Mất ngủ là bệnh không phân biệt giới tính, tuổi tác

Khi giấc ngủ bị "cướp mất" bởi cuộc sống

Áp lực công việc, chăm sóc con cái, nỗi lo tài chính, dịch bệnh, mất người thân… tất cả đều có thể trở thành “thủ phạm” làm xáo trộn giấc ngủ. Bên cạnh đó, là thói quen dùng điện thoại trước khi ngủ, uống cà phê muộn, làm việc đến sát giờ đi ngủ…

Nhiều người khi mất ngủ thường tìm đến thuốc như giải pháp đầu tiên. Tuy nhiên, các chuyên gia nhấn mạnh điều trị mất ngủ hiệu quả đòi hỏi can thiệp toàn diện, trong đó liệu pháp tâm lý và thay đổi lối sống đóng vai trò chủ đạo.

Ths Tâm lý Bùi Văn Toàn nhấn mạnh: “Mất ngủ kéo dài không chỉ ảnh hưởng đến hiệu suất làm việc mà còn làm xói mòn dần cảm xúc. Nhiều trường hợp mất ngủ kéo theo trầm cảm, thậm chí có ý nghĩ tự sát”.

Vì thế, cần ngủ và thức vào giờ cố định, phòng ngủ tối, yên tĩnh, tránh thiết bị điện tử trước khi ngủ. Thư giãn trước khi ngủ như thở sâu, thiền, ngâm chân, xoa bóp nhẹ giúp cơ thể thả lỏng. Cần thay đổi cách nghĩ tiêu cực về giấc ngủ, giải tỏa lo âu, đưa não bộ trở lại với nhịp sinh học tự nhiên.

Mất ngủ không còn là chuyện nhỏ, mà là một vấn đề sức khỏe cộng đồng, ảnh hưởng đến năng suất lao động, chất lượng sống, chi phí y tế và cả an sinh xã hội. Những người bị mất ngủ cần được hỗ trợ về mặt y học và tâm lý, thay vì bị đổ lỗi hay coi thường.

Thanh Hằng